بخشی از مقاله
چکیده
به منظور افزایش ریشهزایی قلمههاي نوئل سبز بالشتکی آزمایشی فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با3 فاکتور شامل پاگرما - بدون پاگرما - A0 - و با پاگرما - - - A1؛ بستر کاشت - ماسه - - C0، پرلیت - C1 - ، ماسه + پرلیت - - C2 - و 5 سطح هورمون - بدون هورمون - B0 - ، 2000میلیگرم در لیتر - B1 - IBA، 4000 میلیگرم در لیتر - B2 - IBA، 2000 میلیگرم در لیتر - B3 - NAA، 4000 میلیگرم در لیتر - B4 - NAA و2000میلیگرم در لیتر 2000 +IBA میلیگرم در لیتر - - B5 - NAA در 3 تکرار طراحی شد.
در این تحقیق بالاترین درصد ریشهزایی متعلق به تیمارهاي A0B0C0, A0B1C0, A0B2C0, A0B2C1, A1B0C1,A1B1C0 با 99 درصد بود. بیشترین وزن تر ریشه 0/79 - گرم - و بیشترین تعداد ریشه 7 - ریشه - به ترتیب متعلق به تیمارهاي A1B0C1 و A0B2C2 بود. بیشترین وزن خشک ریشه نیز با 0/136 گرم در تیمار A1B0C0 مشاهده شد.
مقدمه
نوئل سبز بالشتکی - Picea abies - L. - Karst ‘Nidiformis’ - رقمی پاکوتاه، کند رشد و به شکل بالشتک از خانواده Pinaceae است که در زیباسازي پاركها و فضاي سبز بهعنوان درختچهاي زینتی استفاده میشود - . - Hogberg, 2003 قیمت زیاد این درختچه و همچنین سختی تکثیر آن موجب شده است تا استفاده از آن در فضاي سبز کشورمان محدود شود. با وجود سخت ریشهزا بودن قلمههاي نوئل، باز هم مناسبترین روش جهت تکثیر این درختچه زیبا، ازدیاد بوسیله قلمه میباشد.
از سالیان دور جهت بهبود ریشهزایی قلمههاي گونههاي سخت ریشهزا از روشهاي مختلفی از جمله پایه مادري مناسب جهت قلمهگیري، بسترهاي کاشت مناسب، استفاده از هورمونهاي گیاهی و ... استفاده میشد. استفاده از بستر کاشت مناسب یکی از مهمترین عوامل در بهبود ریشهزایی قلمهها می باشد. عدم وجود بستر کشت مناسب موجب کاهش راندمان جذب آب، پژمردگی گیاه و کاهش اندازه سلول میگردد.
به نظر میرسد استفاده از بسترهاي کشت مناسب به عنوان یک گام مهم در تکثیر محصولات باغبانی باعث افزایش سرعت ریشهزایی و بهبود تعداد قلمههاي ریشه دار شده در واحد سطح میگردد - خوشخوي،1391؛ زارع، . - 1380 ساده ترین نوع محیط کشت قلمهها، ماسه است که در سطح وسیعی از آنها استفاده می گردد. ماسه به تنهایی، محیط مناسبی جهت ریشهدار کردن قلمههامیباشد - خوشخوي،1391؛ . - Marin, 2005 پرلیت یک ماده سیلیکاتی به رنگ خاکستري-سفید است که محیطی مناسبی جهت ریشهدار کردن قلمهها معرفی شده است. پرلیت 3 تا 4 برابر وزن خود قابلیت جذب و نگهداري آب را دارد
رده هاي مختلفی از هورمونها و مواد تنظیم کننده رشد روي افزایش ریشهزایی قلمهها تأثیر دارند. تاکنون بیشترین تأثیر روي ریشهزایی توسط اکسینها گزارش شده است Arteca, 1997 - ؛ . - Hartmann etal. 2011 محققین معتقدند که اکسین با تحریک تقسیم یاختهاي و فعال کردن ریزوکالین باعث تحریک تشکیل ریشه در قلمه میشود . - Rugini, 1992 - هدف از این پژوهش بررسی تاثیر پاگرما، بستر کاشت و هورمونهاي IBA و NAA روي ریشه زایی قلمههاي چوب نیمه سخت درختچه زینتی نوئل سبز بالشتکی است.
مواد و روشها
به منظور بررسی اثرات بسترهاي کاشت، دو نوع اکسین و پاگرما روي ریشهزایی قلمههاي چوب نیمه سخت نوئل سبز بالشتکی آزمایشی در گلخانهاي با دماي 18 تا 20 درجه سانتیگراد و مجهز به سیستم مهپاش طراحی و اجرا شد. این آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 فاکتور شامل: پاگرما - با پاگرما - A0 - و بدون پاگرما - - A1 - ؛ بستر ریشهزایی - ماسه - C0 - ، پرلیت - C1 - ، ماسه +پرلیت - C2 - - نسبت - - 1:1 و هورمونهاي ریشهزایی - بدون هورمون - B0 - ،2000میلیگرم در لیترIBA - B1 - ، 4000 میلیگرم در لیتر - B2 - IBA،2000 میلیگرم در لیتر - B3 - NAA،4000 میلیگرم در لیتر - B4 - NAA،2000 میلیگرم در لیتر 2000+IBA میلیگرم در لیتر - - B5 - NAA در سه تکرار اجرا شد.
بدین منظور قلمههاي برگدار نوئل سبز بالشتکی بهطول 8 تا 12سانتیمتر و قطر 1/5 تا 2/5سانتیمتر در اواخر بهمن ماه از بوتههاي مادري سالم گرفته شد. پس از قلمهگیري 2سانتیمتر از ته قلمهها به مدت 5 ثانیه داخل محلولهاي هورمونی قرار داده شد و بعد از آن قلمهها در بسترهاي ریشهزایی کشت شدند. تمامی بسترها نیز قبل از استفاده با قارچکش اکسی کلراید مس ضدعفونی شدند.
140روز پس از قرار گیري قلمهها در بستر، قلمهها از گلدان خارج شد و فاکتورهاي مورد اندازهگیري از قبیل درصد ریشهزایی، تعداد ریشه، میانگین طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه اندازهگیري شد. وزن تر ریشه با ترازوي دیجیتال با دقت 0/01 اندازهگیري شد. براي اندازهگیري وزن خشک، ریشهها به مدت 48 ساعت در آون با دماي 72 درجه سانتیگراد خشک شدند و سپس وزن خشک به کمک ترازوي دیجیتالی اندازهگیري شد. در نهایت تجزیه واریانس دادهها به کمک نرمافزار آماري MSTATC صورت گرفت. براي مقایسه میانگینها از آزمون LSD و رسم نمودارها از نرم افزار Excell استفاده گردید.
نتایج
بررسی جدول مقایسه میانگین دادهها نشان میدهد که تیمارهاي A0B0C0، A0B1C0، A0B2C0، A0B2C1،A1B0C1 و A1B1C0 بیشترین ریشهزایی را داشتند و مناسبترین تیمارها جهت ریشهدار کردن قلمههاي نوئل بودند. اکثر تیمارهاي داراي NAA، ریشهدار نشدند. بنابراین میتوان گفت که NAA هورمون مناسبی براي ریشهزایی قلمههاي نوئل سبز بالشتکی نیست. تیمار قلمهها با A0B2C2 بیشترین تعداد ریشه را با 7 عدد ریشه به خود اختصاص داد. بلندترین ریشه 7/88 - سانتیمتر - متعلق به تیمار A1B0C1 بود. بیشترین وزن تر 0/79 - گرم - و بیشترین وزن خشک ریشه 0/136 - گرم - بهترتیب مربوط به تیمارهاي A1B0C1 و A1B0C0 بود
بحث
همانطور که در نتایج بیان شد قلمههایی که با هورمون تیمار نشده بودند در بستر ماسه و سیستم پاگرما 99 درصد ریشهزایی را نشان دادند. این نتیجه نشان میدهد که قلمههاي نیمه چوب سخت نوئل سبز بالشتکی تحت شرایط پاگرما و در بستر ماسه به خوبی ریشه دار میشوند. علاوه بر این درصد ریشه زایی در قلمههاي تیمار شده با هورمون IBA در ترکیب با بسترهاي مختلف و همچنین سیستم پاگرما بهتر از قلمههاي تیمار شده با هورمون NAA بود. در بیشتر موارد نیز NAA تاثیر منفی روي ریشهزایی داشت.
Jull et al - 1994 - معتقدند که قلمههاي نیمه خشبی داراي هورمون اکسین مطلوبی هستند و استفاده از هورمون خارجی براي این قلمهها، موجب برهم خوردن تعادل هورمونی گیاه شده و ریشهزایی کاهش مییابد که با نتایج ما همسو است. تاثیر منفیNAA روي ریشهزایی نوئل با نتایج پژوهش - Puri and Verma., 1996 - و - Blythe et al., 2004 - که معتقدند غلظتهاي بالاي اکسین میتواند موجب تخریب بافتهاي ته قلمه شود و همچنین نظر - 1997 - Arteca که معتقد است NAA نسبت به اکسینهاي طبیعی، قويتر و پایدارتر است و بهتر است در غلظتهاي کمتر استفاده شود همخوانی دارد.
شفقی و همکاران - 132 - معتقدند که فراهم نمودن شرایط مطلوب ریشهزایی از جمله هورمونها، سیستم میست، بستر مناسب و پاگرما موجب افزایش ریشهزایی، افزایش کیفیت ریشه و نهایتا موجب افزایش وزن تر و خشک میشود.
جدول -1 تاثیر تیمارهاي مختلف روي صفات اندازهگیري شده
