بخشی از مقاله
چکیده
انار یکی از مناسبترین گونه های مثمر و دارویی برای شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک از جمله ایران است. کاربرد تکثیر جنسی در پرورش انار به دلیل تنوع مرفولوژیک و عملکردی دانهالها چندان مرسوم نبوده و به همین دلیل در تکثیر تجاری آن از قلمه استفاده می شود. در این پژوهش تأثیر تنظیمکنندههای رشد ایندول استیک اسید ایندول بوتریک اسید و نفالین استیک اسید - NAA - در ریشهزایی قلمههای انار بررسی شد. قلمهها بعد از سترونسازی، به مدت 30 دقیقه در اکسینهای IAA، IBA و NAA در غلظتهایی از0 و 100 میلیگرم در لیتر قرار داده شده و در گلدانهای پلاستیکی و آزمونفاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در شرایط گلخانه کاشته شدند.
بیشترین درصد زندهمانی، طول ساقه، طول ریشه و نسبت ساقه به ریشه به قلمههای ساده و تیمار 100 میلیگرم در لیتر IAA تعلق دارد. سایر نتایج نشان داد میزان مرگ و میر در قلمههای پاشنهدار بیشتر از قلمههای ساده بود. ضمن اینکه شاخص Top/ Root در اکثر تیمارها به طور قابل ملاحظهای پائین بود.
کلمات کلیدی: تنظیمکنندههای رشد گیاهی، تکثیر رویشی، انار، قلمه ساده و پاشنهدار
مقدمه
انار درختچهای خاردار یا درختی کوتاه با برگهای ساده، متقابل، منفرد و یا مجتمع - روی شاخههای کوتاه - میباشد. ساقه-های آن ناهموار، چوب آن محکم و رنگ پوست آن مایل به سبز است. گلهای انار درشت، شامل گلبرگهایی به رنگ قرمز مایل به ارغوانی است. میوه انار ستهای با تخمدان چند برچهای با دانههای فراوان، بیرونبر چرمی و ضخیم شده و قرمز رنگ با میانبر ضخیم و چسبیده به بیرونبر و درونبر نازک و کاغذی میباشد، که به بلاستویا معروف است.
انار دارای فرمها و رواریتههای مختلفی است که به صورت زراعی و زینتی دیده میشوند . انار در مناطق مدیترانهای اروپا، افریقا، آسیا، آناتولی، افغانستان، پاکستا ن و ایران پراکنش دارد. نمونههای خودروی این گونه در جنگلهای مازندران، گلستان، گیلان، کردستان و فارس دیده میشود.انار ضمن مثمر بودن جزء گیاهان دارویی بسیار با ارزش محسوب میشود که قسمتهای مختلف آن نظیر برگ، گل، پوست ساقه و ریشه، عصاره میوه و دانه دارای خواص دارویی متعدد میباشند، میوه انار علاوه بر مصرف تازه خوری و کنسانتره به علت دارا بودن انواع ویتامین B - تیامین، نیاسین و ریبوفلاوین - و آنتی اکسیدانها استفاده های متعدد دارویی می شود.
قابل ذکر است تاکنون بیش از 120 ماده موثره از بخشهای مختلف انار شناسایی شده است که در درمان انواع بیماریها موثرند.بطور کلی برای تکثیر انار میتوان از بذر، پاجوش، قلمه و خوابانیدن شاخه استفاده کرد. ولی معمولا تکثیر آن توسط بذر به دلیل ایجاد تفرق صفات فقط برای کارهای اصلاح نژاد، بررسی و پیدا کردن ارقام جدید مورد استفاده قرار میگیرد. لذا جهت شناسایی و تکثیر ارقام صادراتی با حفظ خصوصیات مطلوب، تولید کلونهای یکنواخت و عاری از آلودگی به منظور حفظ تقاضای بازار، تولید تجاری نهال، تکثیر غیرجنسی انار از طریق قلمه امری اجتناب ناپذیر میباشد.
از آنجائیکه اساسیترین روش تکثیر انار استفاده از قلمههای خشبی میباشد، لذا همواره سعی میشود قلمههایی سالم، قوی، درصد زندمانی بالا انتخاب شوند. قابل ذکر است عواملی نظیر شرایط فیزیولوژیک گیاه مادری، نوع قلمه، زمان تهیه قلمه، محیط کشت و نیز تنظیم کنندههای رشد مورد استفاده در ریشهزایی قلمههای انار تاثیر بسزایی دارند.فصل قلمهگیری و اندازه قلمه یکی از معیارهای مهم در ریشهزایی قلمههای انار میباشند بطوریکه بهترین زمان برای تهیه قلمه زمستان، مناسبترین اندازه، قلمههایی به طول 20 تا 25 سانتیمتر و قطری حدود یک سانتیمتر میباشند. در بررسی بالاترین میزان ریشهزایی قلمههای انار در تیمار IBA با 1500 میلیگرم در لیتر مشاهده شد.
بهترین تنظیمکننده رشد جهت ریشهزایی قلمههای انار را، IBA با غلظت 4 گرم در لیتر مطرح میکند. در همین راستا و همکاران تاثیر زخمزنی و تیمار IBA با غلظت 12 گرم در لیتر را بهترین شرایط برای ریشهزایی انار و قلمه چوبی و IBA با غلظت 9 گرم در لیتر را روشی مناسب برای ریشهزایی قلمههای انار پیشنهاد میکند. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر نوع قلمه و تنظیمکنندههای رشد IBA، IAA و NAA در ریشه زایی قلمه های انار میباشد.
مواد و روشها
قلمههای مورد نیاز به صورت ساده و پاشنهدار از سرشاخههای جوان یک تا دو ساله از پایههای 25 ساله انار، از یک سوم انتهایی به طول 20 تا 25 سانتیمتر و قطر حدود یک سانتیمتر تهیه شدند . برای هر یک از قلمه هورمونهای IBA، IAA و NAA در غلظتهایی از0 و 100 میلیگرم در لیتر با سه تکرار 10 تایی در نظر گرفته شد. برای ضدعفونی قلمهها و خاک گلدانها از کاپتان 0/2 درصد استفاده شد. قلمهها پس از سترونسازی به مدت 30 دقیقه در محلول اکسینهای مذکور و آب مقطر - غلظت صفر - قرار داده شدند.
