بخشی از مقاله
چکیده
پرتوتابی بعنوان روشی جدید توسط محققین مختلف براي اهداف گوناگونی از جمله بهبود کیفیت میوهها بهکار گرفته میشود. به این منظور، در این پژوهش، تاثیر پرتوتابی پیوندكهاي کیوي با دزهاي مختلف اشعهي گاما 0 - ، 30، 40، 50،60 و 70 گري - بر سفتی بافت میوه و درصد کاهش وزن میوهها در طی انبارداري مورد ارزیابی قرار گرفتند. براي این منظور پیوندكهاي تهیه شده در زمستان 1391 تحت تیمار پرتوتابی با دزهاي مختلف اشعهي گاما قرار گرفتند و سپس پیوند اسکنه بر روي تاكهاي کیوي انجام شد و پس از یک سال عدم باردهی - 1392 - ، در سال 1393میوهها مورد ارزیابی قرار گرفتند.
نتایج نشان داد که میوههاي تیمار شده با دز 40 گري از اشعه گاما سفتترین میزان بافت میوه در زمان برداشت و طی دوره انبارداري را نشان دادند. همچنین میوههاي بدست آمده از این تیمار کم-ترین درصد کاهش وزن را طی دوره انبارداري نشان دادند. تیمار پیوندكها با دز 50 و 60 گري موجب شکافهاي عمیق و ناجورشکلی میوهها شد و تیمار پیوندكها با دز 70 گري موجب عدم باردهی تاكها گردید.
در نهایت با توجه به تاثیر مثبت تیمار 40 گري اشعهي گاما بر صفات مهمی چون سفتی بافت میوه و کاهش وزن میوههاکه تعیین کننده پتانسیل انبارمانی میوههاست به نظر میرسد این دز در ایجاد تغییرات مثبت در کیفیت میوه به طور معنیداري موثر بوده است.
مقدمه
پرتوتابی با اشعهي گاما، بهعنوان یک روش موثراست که میتواند موجب جهش شود و جهشیافتههاي جدید با ویژگیهاي فیزیولوژي بهتر را عرضه کند Hu Yan et al. 2008 . - Bermejo et al 2011 - پرتوتابی پیوندكهاي کیوي را ابزاري مفید براي اصلاح ساختار رویشی گیاه از جمله رشد سریعتر و سطح برگ بیشتر گزارش نمودند.
پرتوتابی توسط محققین مختلف براي اهداف گوناگونی از جمله بهبود کیفیت میوهها بهکار رفته است. امکان تغییرات در ارزش کیفی - طی انبارداري - ایجاد شده از طریق پرتوتابی وابسته به دز پرتوتابیاي است که محصول در معرض آن قرار میگیرد .
سفتی بافت میوهي کیوي از جمله خصوصیاتی است که در تعیین کیفیت پس از برداشت آن مورد توجه قرار میگیرد، بهطوري که سرعت نرم شدن بافت میوهي کیوي، انبارمانی و قابلیت عرضه به بازار آن را تعیین میکند، از اینرو سفتی میوه یکی از خواص کیفی مهم در کیوي هایوارد است
در پژوهشی در کیويهاي پرتوتابی شده با دزهاي مختلف اشعهي گاما، میزان سفتی بافت میوه کیوي با افزایش دزهاي پرتوتابی و افزایش مدت انبارداري بطور معنیداري کاهش یافت . - Kim and Yook., 2009 - هدف از این پژوهش، پرتوتابی با دزهاي مختلف اشعهي گاما در پیوندكهاي کیوي رقم هایوارد، به منظور بررسی چگونگی تاثیر آنها بر صفات انبارداري مهمی چون سفتی بافت میوه و کاهش وزن میوهها بوده است.
مواد و روشها
این پژوهش در پژوهشکده مرکبات و میوههاي نیمهگرمسیري واقع در رامسر روي تاكهاي کیوي رقم ‘هایوارد’ طی سالهاي 1391 تا 1393 انجام گرفت. به منظور ارزیابی تاثیر پرتوتابی با اشعه گاما بر روي عمر پس از برداشت میوهها، پیوندكهاي کیوي رقم ‘هایوارد’ در تاریخ 7 اسفند ماه سال 91 تهیه شدند. سپس این پیوندكها به پژوهشکده کشاورزي و پزشکی هستهاي در کرج منتقل شده و تحت تیمار اشعه گاما کبالت 60 با دزهاي 0، 30، 40، 50، 60 و 70 گري قرار گرفتند.
بعد از انجام پرتوتابی، پیوندكها در 15 اسفند سال 1391در قطعهي تحقیقاتی کیوي پیوند اسکنه شدند. در این پژوهش دو گروه شاهد در نظر گرفته شده است، گروه نخست میوههاي برداشت شده از شاخههاي معمولی موجود در باغ بود، درحالیکه گروه دوم میوههاي برداشت شده از شاخههایی بودند که همراه با سایر پیوندكها بهمنظور قرارگیري در شرایط آزمایش - مسافت راه، دما و غیره - به پژوهشکده کشاورزي و پزشکی هستهاي در کرج منتقل شدند اما تیمار نشدند و سپس همانند پیوندكهاي تیمار شده، پیوند شاخه گردیدند.
پس از انجام پیوند با یک سال عدم میوهدهی در فصل رویشی 93 گلدهی و تشکیل میوه بر روي شاخههاي حاصل از پیوندكهاي پرتوتابی شده و شاهد انجام شد. میوهها با میزان مواد جامد محلول - TSS - حدود 7 - اوایل آذرماه - برداشت شدند. میوهها در دماي 0/5 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 85-90 درصد به مدت 3ماه در سردخانه پژوهشی پژوهشکده مرکبات و میوههاي نیمهگرمسیري براي ارزیابی سفتی بافت و کاهش وزن میوهها نگهداري شدند. تعدادي از میوهها نیز بلافاصله پس از برداشت براي ارزیابی سفتی بافت میوه در این زمان و درصد ناجورشکلی میوهها به آزمایشگاه منتقل شدند.
سفتی بافت میوه با استفاده از دستگاه پنوترومتر - سفتیسنج - مدلFTO 11 با نوك - پروب - 8 میلیمتر در دو نقطه تقریبا مقابل بر روي گوشت سبز میوه ارزیابی شد. لازم به ذکر است که واحد بیان شده براي سفتی بافت میوه کیلوگرم بر هشت میلیمترمربع میباشد. براي اندازهگیري درصد کاهش وزن میوهها، وزن 3 عدد از میوههاي هر تکرار در زمان برداشت ارزیابی و سپس این میوههاي وزن شده علامتگذاري شده و به سردخانه انتقال داده شدند. در هر مرحله از ارزیابیها وزن این سه عدد میوه اندازهگیري و ثبت شد. در نهایت کاهش وزن میوهها در فواصل یک ماه از زمان برداشت تا پایان دوره انبارمانی از فرمول زیر محاسبه شد.
ورناولیه
این آزمایش بهصورت اسپلیت پلات در زمان در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرارانجام گرفت. تجزیه آماري دادهها با نرم افزار آماري SAS - 9.2 - و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال یک درصد انجام شد.
نتایج و بحث
مقایسه میانگینهاي سفتی بافت میوه نشان داد که بیشترین سفتی بافت میوه در زمان برداشت و با تیمار 40 گري اشعه گاما و همچنین کمترین میزان آن در آخرین مرحله اندازهگیري - اسفندماه - در درختان شاهد پیوندي مشاهده شد. نتایج نشان داد که با افزایش زمان، میزان سفتی به طور معنیداري کاهش مییابد. این درحالی است که در تمامی زمانهاي اندازهگیري میزان سفتی بافت میوه در تیمار 40 گري در مقایسه با سایر تیمارها بهطور معنیداري بالاتر بوده است
و این موضوع برتري تیمار 40 گري در افزایش سفتی بافت و در نتیجه عمر انباري میوه کیوي را نشان میدهد. نرم شدن بافت میوه کیوي، مهمترین عامل محدود کننده در پتانسیل انبارمانی آن است . - Hewett et al., 1999 - با توجه به همبستگی مثبت بین عمر انبارداري و سرعت نرم شدن بافت میوهي کیوي، حفظ سفتی بافت میوهها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است - - 2012 - Ahari Mostafavi et al .Feng et al., 2006 گزارش کردند که سفتی بافت میوه سیب در دزهاي مناسب پرتوتابی با اشعهي گاما بهطور معنیداري افزایش یافت.
شکل -1تاثیر پرتوتابی پیوندكهاي کیويرقم’هایوارد‘ با دزهاي مختلف اشعهي گاما بر سفتیبافت میوهدر طی90روزانبارداري
مقایسه میانگین زمانهاي اندازهگیري نشان داد که بیشترین کاهش وزن میوه در آخرین مرحله اندازهگیري مشاهده شد، و با افزایش مدت نگهداري میزانکاهش وزنمیوه بهطورمعنیداري افزایش یافت - شکل . - 2 همچنین مقایسه میانگین تیمارهاي اشعه گاما نشانداد تیمار 40 گري به طور معنیداريکاهش وزن میوه را کاهش داده است
- 3 میوهي کیوي از جمله میوههایی است که نسبت به از دست دادن آب حساس است. بنابراین، چروکیدگی ناشی از خروج آب از میوه یکی دیگر از عوامل تعیینکننده عمر انبارمانی میوهي کیوي است Al-Bachir . - Strik, 2005 - در 1999 به این نتیجه رسید که پرتوتابی در دزهاي 0/5 تا 1 کیلوگري براي انگورهاي رقم Helwani و در دزهاي 1/5 تا 2 کیلوگري براي رقم Baladi میزان کاهش وزن میوهها را بطور معنیداري در قیاس با سایر دزها و تیمار شاهد کاهش داد.
شکل 2و -3بهترتیب، تغییرات کاهش وزن میوه کیوي رقم ’هایوارد‘در طی90روز انبارداري و تغییرات کاهش وزن میوه کیوي رقم ’هایوارد‘در تیمارهاي مختلف پیوندك با اشعهي گاما نتایج ارزیابی مشاهدهاي میوهها نشان داد که تیمار پرتوتابی با اشعه گاما در دزهاي بالا 50 - و 60 گري - باعث ناجورشکلی میوهها شده و تعداد زیادي از میوهها - بالغ بر هفتاد درصد - در این دو تیمار بهعلت ناجورشکلی، و بهویژه شکافهاي عمیق، بازار پسندي خود را از دست دادند.
