بخشی از مقاله
چکیده
انار به عنوان یک میوه نافرازگرا شناخته میشود ولی در برخی محصولات نافرازگرا مشخص شده است که حضور اتیلن در کاهش عمر پس از برداشت آنها موثر میباشد. بنابراین در این آزمایش اثر اتیلن و ماده ضد عمل اتیلن -1 متیل سیکلوپروپن روي عمر انبارمانی میوه انار مورد بررسی قرار گرفت.
تیمارهاي اعمال شده شامل شاهد، -1 متیل سیکلوپروپن در غلظتهاي یک و دو میکرولیتر بر لیتر به مدت 24 ساعت، اتیلن در غلظت 2 میکرولیتر بر لیتر به مدت 72 ساعت و در نهایت تلفیق تیمار اتیلن با -1متیل سیکلوپروپن بود. میوهها پس از اعمال تیمارها به مدت سه ماه در دماي 4° C انبار و در زمانهاي یک، دو و سه ماه مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج آزمایش نشان داد که در ماه اول انبارداري اختلاف معنیداري بین نمونههاي مورد آزمایش از نظر خصوصیات مورد بررسی وجود نداشت ولی در ماه دوم انبارداري درجه بازارپسندي میوههاي تیمار شده با اتیلن به طور معنیداري کمتر از میوههاي تیمار شده با -1متیلسیکلوپروپن و تیمار تلفیقی بود هر چند با شاهد اختلاف معنیداري نشان نداد. در ماه سوم انبارداري نمونههاي تیمار اتیلن داراي نقصان بیشتري از تمامی نمونهها حتی نمونههاي شاهد بودند.
بنابراین میتوان عنوان داشت که انار میوهاي حساس به اتیلن است و حذف اتیلن از محل نگهداري آن یا استفاده از تیمارهاي ضد اتیلن میتواند در کاهش علایم سرمازدگی، کاهش وزن و افزایش عمر پس از برداشت آن موثر باشد.
مقدمه
ایران به عنوان مهمترین تولید کننده و صادر کننده میوه انار - Punica granatum L. - در سطح جهان به شمار میآید و ارقام گوناگون انار در مناطق مختلف کشور کشت و کار میشوند. در این بین رقم ملس یوسفخانی داراي کیفیت و ارزش تجاري منحصر به فردي در بین سایر ارقام میباشد. ولی با وجود تولید زیاد و تنوع ارقام پژوهشهاي کاربردي چندانی در زمینه نگهداري میوه انار در مراحل پس از برداشت صورت نگرفته است و معمولا میوه انار به طور سنتی در دماي سرد انبار میشود. نگهداري میوه انار در دماي کمتر از پنج درجه سانتیگراد منجر به بروز علایم سرمازدگی میگردد
هرچند تیمارهایی همانند آب گرم در مواردي مورد استفاده قرار گرفته است ولی به طور کامل مشکلات پس از برداشت انار را مرتفع ننموده است .
میوه انار به عنوان یک میوه نافرازگرا غیر حساس به اتیلن تعریف می-گردد ولی امروزه مشخص شده است که در برخی از میوههاي نافرازگرا قرارگیري در معرض اتیلن وقایع پیر شدن را تحریک و عمر انبارمانی را کوتاه میکند .همچنین مشخص شده است که حضور اتیلن خارجی در اطراف میوههاي حساس به سرمازدگی شدت علایم سرمازدگی را تشدید مینماید .
حساسیت یا مقاومت میوه انار به اتیلن چندان مشخص نیست ولی طی پژوهشهاي مقدماتی نشان داده شد که استفاده از تیمار -1 متیل سیکلوپروپن به ماده ضد عمل اتیلن کیفیت پس از برداشت میوه انار را بهتر از نمونه شاهد در طی انبار سرد حفظ نمود بنابراین میتوان نتیجهگیري نمود که احتمالا اتیلن در پس از برداشت میوه انار با وجود نافرازگرا بودن تاثیر گذار میباشد. به منظور پاسخ صحیح به این فرضیه، در این پژوهش اثر تیمار با اتیلن و -1متیل سیکلوپروپن و برهمکنش بین آنها روي خصوصیات میوه انار در طی انبار سردمورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
براي اجراي این طرح تعداد 480 میوه انار رقم ملس یوسفخانی از باغی در اطراف شهر قم تهیه و به محل انجام آزمایش در دانشگاه شاهد منتقل گردید. میوههاي یکدست انتخاب و به پنچ گروه هر گروه داراي 96 میوه تقسیم شدند. گروه اول به عنوان شاهد در نظر گرفته شد، گروه دوم با -1متیل سیکلوپروپن در غلظت 1 میکرولیتر بر لیتر به مدت 24 ساعت، گروه سوم با -1متیل سیکلوپروپن در غلظت 2 میکرولیتر بر لیتر به مدت 24 ساعت، گروه چهارم با اتیلن در غلظت 2 میکرولیتر بر لیتر به مدت 72 ساعت و گروه پنجم ابتدا با تیمار سوم و سپس با تیمار چهارم تیمار گردید.
پس از اعمال تیمار میوهها به سردخانه 4 درجه سانتیگراد منتقل و در مدت نهایی 3 ماه انبار شدند. در زمانهاي 30، 60 و 90 روز پس از اعمال تیمار، تعداد 32 میوه از هر تیمار بعنوان سه تکرار از سردخانه خارج و پس از سه روز نگهداري در دماي معمولی به عنوان عمر قفسهاي مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص بازارپسندي میوه و آریل، درصد کاهش وزن میوه، درصد نشت یونی پوست میوه و سفتی بافت میوه شاخصهاي مورد بررسی در این آزمایش بودند. بازارپسندي میوه و آریل در محدوده 1-5 نمره دهی شده و براساس فرمول زیر شاخص مربوطه محاسبه گردید. نمره یک شامل میوههایی بود که داراي بیشترین علایم سرمازدگی و خشکیدگی پوست بوده و ظاهر نامطلوبی داشتند.
آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی اجرا شد و براي تجزیه دادهها از نرم افزار آماري SAS استفاده گردید. مقایسه اختلاف بین میانگینها توسط آزمون حداقل تفاوت معنیدار LSD در سطح احتمال 5٪صورت گرفت.
نتایج
بر اساس نتایج اثر برهمکنش بین تیمار و زمان، در زمان بررسی یک ماه اختلاف معنیداري بین تیمارهاي اعمال شده و شاهد از نظر شاخص بازارپسندي میوه مشاهده نشد. با گذشت زمان آزمایش بازارپسندي میوه در تمامی نمونهها به طور معنیداري کاهش یافت. در زمان بررسی دو ماه نمونههاي شاهد و تیمار اتیلن بدون اختلاف معنیدار نسبت به یکدیگر به طور معنیداري داراي بازارپسندي کمتري در مقایسه با نمونههاي تیمارهاي -1 متیل سیکلوپروپن و تلفیقی بودند.
در زمان بررسی سه ماه نمونههاي تیمار اتیلن به طور معنیداري داراي کمترین درجه بازارپسندي در بین نمونهها بود. در این زمان بررسی نمونههاي شاهد نیز داراي درجه بازارپسندي کمتري در مقایسه با نمونههاي تیمارهاي -1 متیل سیکلوپروپن و تلفیقی بودند. در هر دو زمان بررسی دو و سه ماه اختلاف معنیداري بین نمونههاي تیمارهاي -1 متیل سیکلوپروپن و تلفیقی از نظر درجه بازارپسندي میوه مشاهده نشد - جدول . - 1
نتایج مقایسه میانگینها نشان داد که با گذشت زمان آزمایش شاخص بازارپسندي آریل در تمامی نمونهها به طور معنیداري کاهش یافت. منتهی در دو زمان بررسی یک و دو ماه نمونههاي تیمارهاي – 1متیل سیکلوپروپن یک و دو میکرولیتر بر لیتر بدون اختلاف معنیدار نسبت به یکدیگر داراي شاخص بازارپسندي آریل بیشتري در مقایسه با نمونههاي سایر تیمارها بودند.
در این دو زمان بررسی اختلاف معنیداري بین نمونههاي تیمارهاي اتیلن، تلفیقی و شاهد از نظر شاخص بازارپسندي آریل مشاهده نشد. در زمان بررسی سه ماه نمونههاي تیمار اتیلن به طور معنیداري داراي شاخص بازارپسندي کمتري در مقایسه با سایر تیمارها بودند، ولی بین نمونههاي تیمارهاي -1 متیل سیکلوپروپن، تلفیقی و شاهد اختلاف معنیداري از نظر شاخص بازارپسندي آریل مشاهده نشد - جدول . - 1
بررسی نتایج اثر برهمکنش بین تیمار و زمان بررسی نشان داد که در زمان بررسی یک ماه اختلاف معنیداري بین تیمارهاي اعمال شده و شاهد از نظر درصد کاهش وزن مشاهده نشد. ولی در زمانهاي بررسی دو و سه ماه نمونههاي شاهد و تیمار اتیلن بدون اختلاف معنیدار نسبت به یکدیگر داراي درصد کاهش وزن بیشتري در مقایسه با نمونههاي تیمارهاي -1 متیل سیکلوپروپن و تیمار تلفیقی بودند. نمونههاي تیمارهاي -1 متیل سیکلوپروپن نیز داراي کاهش وزن بیشتري در مقایسه با نمونههاي تیمار تلفیقی بودند. اختلاف معنی داري بین دو تیمار -1 متیل سیکلوپروپن از نظر درصد کاهش وزن در دو زمان بررسی دو و سه ماه مشاهده نشد - جدول. - 1
نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که اثر اصلی تیمار و زمان بررسی بر درصد نشت یونی معنیدار ولی اثر برهمکنش تیمار و زمان بررسی بر آن غیر معنی دار بود. بر اساس نتایج مقایسه میانگینها درصد نشت یونی تمامی نمونهها با گذشت زمان انبارداري به طور معنیداري افزایش یافت به طوري که درصد نشت یونی نمونهها در ماه سوم بیشتر از ماه دوم و در ماه دوم بیشتر از ماه اول بود.
در این بین درصد نشت یونی نمونههاي تیمار اتیلن و شاهد بدون اختلاف معنیدار نسبت به یکدیگر بیشتر از درصد نشت یونی نمونههاي تیمارهاي -1 متیل سیکلوپروپن و تلفیقی بود. بین نمونههاي تیمارهاي -1 متیل سیکلوپروپن در هر دو غلظت یک و دو میکرولیتر بر لیتر و تلفیقی اختلاف معنیداري از نظر درصد نشت یونی مشاهده نشد - جدول . - 2
نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که اثر اصلی تیمار و زمان بررسی بر سفتی بافت معنیدار ولی اثر برهمکنش بین تیمار و زمان بررسی بر آن غیر معنیدار بود. بر اساس نتایج مقایسه میانگینها با گذشت زمان آزمایش سفتی بافت نمونهها کاهش یافت. کمترین مقدار سفتی در نمونههاي تیمار اتیلن مشاهده شد که البته اختلاف معنیداري با نمونههاي شاهد از نظر سفتی بافت نشان نداد.
نمونههاي تیمار -1 متیل سیکلوپروپن یک میکرولیتر بر لیتر داراي سفتی بافت بیشتري در مقایسه با نمونههاي شاهد بودند ولی بین نمونههاي شاهد و تیمارهاي -1 متیل سیکلوپروپن دو میکرولیتر بر لیتر و تلفیقی اختلاف معنیداري از نظر سفتی بافت مشاهده نشد. اختلاف معنیداري بین نمونههاي تیمارهاي -1 متیل سیکلوپروپن و تلفیقی از نظر سفتی بافت مشاهده نشد - جدول. - 2
جدول -1اثر تیمارهاي اتیلن و -1متیل سیکلو پروپن و تلفیق آنها بر بازارپسندي میوه و آریلانار در طی سه ماه نگهداري در انبار سرد
جدول -2اثر اصلی تیمارهاي اتیلن و -1متیلسیکلوپروپن و تلفیق آنها بر نشت یونی و سفتی میوه انار
بحث
بر اساس نتایج این پژوهش نقصان میوه انار رقم ‘ملس یوسف خانی’ در طی انبار سرد در پوست میوه بیشتر و سریعتر از آریل اتفاق افتاد. کاهش بازارپسندي میوه که ناشی از شیوع علایم سرمازدگی و خشکیدگی پوست میوه بود در طول ماه اول انبارداري
