بخشی از مقاله
چکیده
اسانس زنیان در چهار غلظت صفر، 200، 400 و 800 پی پی ام در 30، 60 و 90 روز پس از انبارداري بر عمر انبارمانی انگور سیاه رقم رشه بانه، استفاده گردید. صفات وضعیت ظاهري، ویتامین C، سفتی، pH اسیدیته، مواد جامد محلول، درصد کاهش وزن و شاخص رسیدگی میوه در 30، 60 و 90 روز پس از انبارداري اندازهگیري شد. نتایج به دست آمده نشان داد در 400 و 800 پی پی ام اسانس زنیان سبب حفظ وضعیت ظاهري میوه انگور طی دوره انبارداري شدند. کاربرد اسانس زنیان 200 پی پی ام کمترین مقدار مواد جامد محلول را نسبت به 400 و 800 پی پی ام و شاهد داشتند. نتایج مشخص کرد که زنیان 200 و 400 پی پی ام از بیشترین کارایی براي حفظ وزن میوه انگور برخوردار بودند. 30 روز انبارداري از بیشترین ویتامین C برخوردار بود. در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده غلظت هاي 400 یا 800 پی پی ام اسانس زنیان براي 30 و 60 روز انبارداري میوه انگور سیاه رقم رشه بانه توصیه می شود.
مقدمه
میوهها و سبزيها، محصولات بسیار فساد پذیر هستند، خصوصا در طی دوره پس از برداشت که ممکن است ضایعات قابل توجهی اتفاق بیفتد. ضایعاتی که در رابطه با محصولات آماده براي فروش با ارزش بسیار زیاد اتفاق میافتد،که این از لحاظ اقتصادي حائز اهمیت است. روشهاي انبارمانی مناسب، رسیدن میوه را به تأخیر انداخته و رشد پاتوژنها را نیز کند نموده، از ایجاد ضایعات جلوگیري مینماید و یا آنها را به حداقل میرسانند .[7]
تئوري و پیشینه تحقیق
نگهداري انگور تازه در انبار و سردخانه جهت عرضه خارج از فصل در ایران رواج دارد. میزان تلفات بعد از برداشت انگور حدود 27 درصد از تولید کل انگور تخمین زده شده است .[8] انگور یک میوه نافرازگرا با فعالیت فیزیولوژیکی کم بوده و در طول دوره پس از برداشت به چروکیدگی در نتیجه از دست دادن آب و آلودگیهاي قارچی بسیار حساس است .[19],[27] فساد انگور در حین انبارداري ممکن است بر اثر صدمات میکروبی، فیزیولوژیکی، شیمیایی، فیزیکی یا مکانیکی باشد .[14] یکی از موثرترین راهها براي کنترل ضایعات استفاده از مواد شیمیایی است که این مواد علیرغم تأثیر مثبت در کنترل ضایعات، آسیب هاي زیادي براي سلامتی انسانها و محیط زیست دارند.[2] اسانسها ترکیبات معطري هستند که در اندامهاي مختلف گیاهان یافت میشوند و به علت تبخیر در اثر مجاورت هوا در دماي عادي، آن ها را روغنهاي فرار1 مینامند. یکی از زمینههاي مهم کشاورزي و باغبانی ارگانیک که امروزه توجه زیادي را به خود جلب کرده است استفاده از ترکیبات طبیعی و سازگار با گیاه، طبیعت و انسان در تولید و نگهداري محصول است .[21]
با کاربرد بخار تیمول و منتول در انگور نشان داده شده است که کاربرداسانسهاي مذکور، باعث کاهش نسبت مواد جامد محلول به اسیدیته قابل تیتراسیون شد [28] . [25] به این نتیجه رسیدند که کاربرد اوژنل، تیمول و منتول در بسته بندي اتمسفر تغییر یافته - ام آ پی - گیلاس و آلبالو سبب کاهش از دست رفتن وزن میوه گردیدند ولی ترکیب اکالیپتوس تأثیر نداشت همچنین اثرات مفید اسانسها روي کیفیت میوه انگور، آووکادو و گیلاس توسط [28] نشان داده شده است. [3] با تیمار اسانس ریحان بر روي میوه توت فرنگی به این نتیجه رسیدند که میوههاي تیمار شده با غلظت هاي 60 و 250 میکرو لیتر اسانس ریحان سفتتر، ویتامین C بیشتر، رنگ بهتر و میزان مواد جامد محلول بالاتري نسبت به میوههاي شاهد داشتند. [13] با بررسی تأثیر اسانس آویشن بر روي گلابی نتیجه گرفتند که اسانس آویشن باعث افزایش مواد جامد محلول، حفظ سفتی بافت و رنگ میوه، کنترل پوسیدگی میوه، کاهش فعالیت آنزیم پراکسیداز و کاهش قهوهاي شدن آنزیمی گردید. [12] با تیمار میوه توت فرنگی نشان دادند که کاربرد اسانس آویشن باعث کاهش میزان فساد میکروبی میوه، حفظ سفتی میوه و درصد موادجامد محلول گردید. شیوههاي مرسوم نگهداري انگور در استان کردستان، سوزاندن پودرگوگرد در سردخانهها و یا استفاده بیرویه از ورقههاي آزادکننده گاز دياکسیدگوگرد میباشد. از معایب این روشهاي نگهداري می توان به عدم کنترل دقیق گاز دي اکسیدگوگرد، صدمه به تجهیزات سردخانه، سفیدشدن میوهها، تغییر طعم و مزه و تجمع بالاي سولفیت در میوه ها اشاره کرد .[8] لذا انجام کار تحقیقاتی براي یافتن بهترین روش نگهداري انگور رقم رشه در سردخانه به منظور حفظ صفات کمی و کیفی آن و تولید میوه ارگانیک و یا حداقل سالم و عرضه خارج از فصل و اقتصاديکردن تولید انگور رقم رشه ضرورت دارد. پژوهش حاضر تلاشی در استفاده از اسانس زنیان در طول زمان هاي انبارداري جهت کنترل ضایعات سردخانهاي انگور رقم رشه است.
مواد و روش ها
زمان و محل اجراي طرح
آزمایش حاضر در پاییز و زمستان سال 1392 در آزمایشگاه دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد انجام شد. محل اجراي طرح سردخانه واقع در شهرستان بانه بود. درجه حرارت سردخانه بر روي صفر تا یک درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 85- 90 درصد تنظیم گردید.
انتخاب رقم
علت انتخاب رقم رشه - سیاه - بانه به دلیل خصوصیات انباري، سطح زیر کشت، میزان تولید، تمایل به مصرف و امکان صادرات آن بود. انگور رقم رشه به صورت دیم در شهرستان هاي بانه و مریوان واقع در استان کردستان تولید می شود. خوشه هاي آن مخروطی کوتاه، پر حجم و نسبتاً بزرگ با تراکم حبه زیاد می باشدحبه. هاي آن به رنگ کاملاً سیاه، با اندازه متوسط، پوست ضخیم، گوشت سفت و دانه دار است این رقم دیررس بوده و بیشتر براي تهیه آب انگور و شیره استفاده می شود.
محل و نحوه جمع آوري نمونه ها
انگور رقم رشه بانه از یک باغ محلی در روستاي زرواو سفلی - با نام محلی سید آباد - واقع در شهرستان بانه در مرحله رسیدگی تجاري خوشههاي انگور در اوایل صبح توسط چاقو و یا قیچی تیز با حداکثر دم خوشه از بوته جدا و برداشت گردید. مشخصات جغرافیایی و اقلیمی محل جمع آوري نمونه به قرار ذیل بود: عرض جغرافیایی 45 درجه و 54 دقیقه شرقی، طول جغرافیایی36 درجه شرقی، ارتفاع 1650 متر از سطح دریا، بیشترین دما +40 درجه سانتی گراد، حداقل دما -16/2 درجه سانتی گراد و متوسط بارندگی سالیانه برابر 750 میلی متر. براي اینکه نمونه هایی که از باغ گرفته می شوند، معرف میوه هاي کل باغ باشند و صفاتی که در تمامی میوه ها موجود هستند شانس یکسانی براي انتخاب شدن داشته باشند خوشه ها از در ختان انگور هم سن و رو به ضلع جنوبی و همچنین از بند سه به بعد به صورت تصادفی انتخاب شدند. انگورها بلافاصله به سردخانه منتقل و به منظور عمل سرد کردن اولیه1 به مدت 24 ساعت در سردخانه گذاشته شدند.
اعمال تیمارها
در سردخانه قبل از اعمال تیمارها ابتدا خوشههاي سالم انگور که عاري از هر گونه آلودگی بودند بهطور یکنواخت انتخاب شدند. سپس میزان سه کیلوگرم انگور براي هر تکرار تفکیک شد. پس از اسپري نمودن تیمارهاي مذکور در ظروف پلاستیکی - ضدعفونی شده با وایتکس و الکل - به صورت یک ردیف قرار گرفتند.
تجزیه و تحلیل دادهها
تأثیر محلول پاشی اسانس طبیعی زنیان بر افزایش عمر نگهداري میوه انگور رقم رشه بانه به صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح کاملاً تصادفی در 12 تیمار و 3 تکرار اجرا شد. تیمارهاي مورد استفاده در این آزمایش شامل: فاکتورهاي اصلی اسانس زنیان در چهار سطح - صفر ، 200 ، 400 و 800 پی پی ام - و زمانهاي انبارداري 30 - ، 60 و 90 روز - مورد بررسی قرار گرفت. هر واحد آزمایشی شامل سه کیلو گرم انگور بود. دادههاي آزمایش با استفاده از نرم افزار SAS نسخه 9/1 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین مقایسه میانگینهاي صفات مورد بررسی با استفاده از آزمون دانکن و در سطح احتمال 1و5 درصد انجام شد.
صفات مورد بررسی وضعیت ظاهري خوشهها
در وضعیت ظاهري به عنوان یک صفت کیفی عدد -1 بدون کپک، -2 کپک جزئی، -3کپک متوسط و -4 کپک زیاد می باشد.[24]
ویتامین C
اندازه گیري ویتامین C با روش تیتراسیون با یدومتري و در حضور معرف نشاسته انجام شد و میزان آن بهصورت میلی گرم در 100 گرم عصاره بیان گردید .[3],[16]
مواد جامد محلول
اندازه گیري مواد جامد محلول به وسیله دستگاه انکسار سنج2 صورت گرفت. به این صورت ابتدا انکسار سنج توسط آب مقطر کالیبره شده و سپس چند قطره از آب میوه صاف شده انگور را با استفاده از سمپلر روي منشور انکسارسنج قرار داده شد و در مقابل نور میزان مواد جامد محلول بر حسب درجه بریکس اندازه گیري و یادداشت گردید .[7]
pH میوه
ابتدا آب میوه با استفاده از دستگاه آب میوه گیري استخراج شد و پس از صاف کردن آن، pH میوه با استفاده از pH متر3 اندازه گیري شد.
