بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تعیین اثرات پوشش ژل آلوئه ورا و طول دوره انبارمانی روي برخی خواص کیفی میوه انار - رقم ملس ساوه - صورت پذیرفت. بدین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تیمارها شامل پوشش دهی میوه در 5 سطح شاهد - فاقد تیمار - ، شاهد - تیمار با آب مقطر - ، ژل آلوئه ورا 100 - درصد - ، ژل آلوئه ورا 50 - درصد - ، ژل آلوئه ورا 25 - درصد - و زمان هاي انبارمانی در 4 سطح 1 - ، 2، 3 و 4 ماه - بود. نتایج نشان داد تیمار ژل آلوئه ورا سبب جلوگیري از کاهش وزن و کاهش مواد جامد محلول در مقایسه با میوه هاي شاهد گردید. همچنین بالاترین مقدار مواد جامد محلول آب میوه انار در ماه چهارم انبارداري مشاهده شد. ژل آلوئه ورا اثر معنی داري در کنترل پوسیدگی میوه ها داشت که غلظت 100 درصد آن نسبت به سایر غلظت ها بهتر عمل کرد. در میوه هاي تیمار شده با ژل آلوئه ورا 25 درصد، بالاترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی آب انار مشاهده شد همچنین در ماه چهارم انبارمانی فعالیت آنتی اکسیدانی آب انار افزایش معنی داري نسبت به سایر دوره ها نشان داد.
کلمات کلیدي: ژل آلوئه ورا، فعالیت آنتی اکسیدانی، پوسیدگی، انبارمانی، انار
مقدمه
انار - . - Punica granatum L میوهاي تجاري و مهم میباشد که به دلیل آریلهاي تازه، آبدار بودن و مزه ترش - شیرین مورد علاقه مصرفکنندگان میباشد. ایران از نظر سطح زیر کشت، تولید، صادرات، تنوع ارقام و کیفیت محصول، مقام اول را در دنیا داراست - داور پناه و همکاران، . - 1393 حجم گستردهاي از انار تولیدي ایران در بازه زمانی کوتاهی از اواخر تابستان تا اوایل پاییز برداشت میشود که متأسفانه به دلیل نبود شرایط مناسب انبارداري، بخش عمدهاي از آن یا قبل از عرضه به بازار دچار ضایعات شده و یا به دلیل عرضه گسترده با کاهش قیمت مواجه میگردد. در این زمینه تلفات پس از برداشت به علت خسارت قارچها بین10 تا 50 درصد تخمین زده می شود - سلاح ورزي و تهرانی فر، . - 1392 پوشش خوراکی ژل آلوئهورا از جمله مواد طبیعی میباشد که از قسمتهاي داخلی برگ - سلولهاي پارانشیم برگ - گیاه آلوئهورا استخراج شده و پتانسیل خوبی در نگهداري محصولات برداشت شده نشان میدهد . - Valverde et al., 2005 - ژل آلوئهورا شفاف، بی بو، بدون چسبندگی و داراي قدرت جذب بالا ایناستژل. کاملاً سالم و سازگار با محیط بوده و پی اچ آن حدوداً 4/5 است که میتواند جایگزین پوششهاي مختلف در تکنولوژي پس از برداشت شود . - Arowora et al., 2013 - همچنین خاصیت ضدقارچی ژل آلوئهورا در برابر عوامل بیماريزاي میوهها گزارش شده است . - Martínez-Romero et al., 2006 -
مواد و روشها
در این پژوهش انارهاي ملس ساوه از مرکز تحقیقات کشاورزي شهرستان ساوه و برگ هاي گیاه آلوئه ورا نیز از یک مزرعه تجاري در شهرستان بوشهر تهیه شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا گذاشته شد. فاکتور اول شامل پوشش دهی میوه در 5 سطح شاهد - فاقد تیمار - ، شاهد - تیمار با آب مقطر - ، ژل آلوئه ورا 100 - درصد - ، ژل آلوئه ورا 50 - درصد - ، ژل آلوئه ورا 25 - درصد - و فاکتور دوم شامل زمان هاي انبارمانی در 4 سطح 1 - ، 2، 3 و 4 ماه - بود. بلوك بندي انارهاي سالم - به لحاظ عدم وجود آسیب فیزیکی و پاتوژنهاي گیاهی - بر اساس اندازه در سه گروه درشت، متوسط و نسبتاً ریز صورت پذیرفت. استخراج ژل آلوئه ورا طبق روش - Shweta Chauhan et al., 2014 - انجام شد. تیمار ژل آلوئهورا و آب مقطر به صورت غوطهوري به مدت 5 دقیقه صورت پذیرفت. همچنین حل کردن ژل آلوئهورا جهت تهیه غلظت-هاي مورد نیاز با آب مقطر به نسبتهاي حجمی صورت گرفت. میوههاي انار پس از تیمار در پوششهاي توري بستهبندي و در شرایط سردخانه - دماي 5 درجه سانتیگراد و رطوبت 85-95 درصد - نگهداري شدند. طی 30، 60، 90 و 120 روز انبارمانی، میوهها از انبار خارج و 3 روز در دماي اتاق نگهداري و از نظر برخی صفات مورد ارزیابی قرار گرفتند. مواد جامد محلول با استفاده از دستگاه رفراکتومتر قرائت و مقدار آن بر حسب درجه بریکس بیان شد. درصد کاهش وزن میوه ها از تفاوت وزن 4 - عدد میوه ثابت در هر تکرار - در ابتداي آزمایش و پس از هر دوره انبارمانی محاسبه گردید. جهت ارزیابی فساد و ضایعات قارچی نیز از سیستم نمره دهی - 1 سالم، - 2 میوه با آلودگی جزئی، - 3 میوه با آلودگی کم، - 4 میوه با آلودگی متوسط، - 5 میوه با آلودگی زیاد استفاده شد . - Asghari Marjanlo et al., 2012 - همچنین فعالیت آنتی اکسیدانی آب انار بر اساس درصد مهار کنندگی DPPH و با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر اندازه گیري شد . - Calin-Sanchez et al., 2013 - تجزیه آماري دادههاي بدست آمده از این مطالعه با استفاده از نرم افزار آماري SAS و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح 5 درصد صورت پذیرفت.
نتایج و بحث
میزان مواد جامد محلول نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات ساده تیمار پوشش دهی و زمان انبارمانی به ترتیب در سطح یک درصد و پنج درصد بر میزان مواد جامد محلول معنی دار گردید - جدول . - 1 مقایسه میانگینها حاکی از آن بود که میوههاي تیمار شده با 100 درصد ژل آلوئهورا بیشترین میزان و میوههاي شاهد - تیمار با آب مقطر - کمترین میزان مواد جامد محلول را نشان دادند که تفاوت معنی-داري نیز بین آنها مشاهده شد - جدول . - 2 بالاترین مقدار مواد جامد محلول آب میوه انار در ماه چهارم انبارداري مشاهده شد که اختلاف معنیداري با ماه اول انبارمانی در سطح 5 درصد نشان داد - شکل . - 3 افزایش در مواد جامد محلول طی انبارداري میتواند مربوط به کاهش وزن میوه باشد که به نوبهي خود باعث افزایش غلظت مواد جامد محلول میشود . - Tanda-palmu et al., 2005 - همچنین ژل آلوئهورا از کاهش مواد جامد محلول در طی انبارداري جلوگیري کرد که این ممکن است ناشی از شرایط اتمسفر تعدیل یافته به وسیله پوشش ژل آلوئهورا باشد که تنفس کاهش یافته و در نتیجه آن سوخت و ساز مواد جامد محلول مانند قندها کاهش مییابد . - Martínez-Romero et al., 2006 -
درصد کاهش وزن تجزیه واریانس داده ها نشان دادکه تیمار پوششدهی و زمان انبارمانی به تنهایی اثر معنی داري به ترتیب در سطح یک درصد و پنج درصد بر درصد کاهش وزن میوه ها داشتند - جدول . - 1 در بین سطوح مختلف پوشش ژل آلوئهورا کمترین اتلاف آب در تیمار 50 درصد ژل آلوئهورا مشاهده گردید که با میوههاي شاهد داراي اختلاف معنیداري در سطح 5 درصد بود - جدول . - 2 از دست دهی رطوبتوتبادلات گازي میوه معمولاً به وسیله پوست بیرونی - بشره - کنترل میشود. پوششها با ایجاد مانع روي پوست از خروج رطوبت جلوگیري کرده و به کاهش این فرآیند کمک میکنند . - Arowora et al., 2013 -
میزان پوسیدگی بر اساس نتایج تجزیه واریانس، اثر تیمار پوششدهی و زمان انبارمانی به تنهایی در سطح یک درصد بر میزان پوسیدگی معنی-دار شد - جدول . - 1 نتایج مقایسه میانگینها نشان داد که از نظر میزان پوسیدگی، بین غلظتهاي به کار رفته ژل آلوئهورا 25 - ، 50 و - 100 اختلاف معنیداري مشاهده نشد هر چند که در غلظت هاي50 و 100 درصد ژل آلوئهورا با میوههاي شاهد در سطح 5 درصد تفاوت معنیداري مشخص گردید - جدول . - 2 برخی ترکیبات ژل آلوئهورا نظیر ساپونین و آسمینان خاصیت ضد قارچی دارند و میتوانند براي فعالیت ضد باکتریایی نیز جوابگو باشند . - Martínez-Romero et al., 2006 - گزارش شده که ژل آلوئهورا - غلظت 10 درصد - براي قارچهاي پنسیلیوم دیجیتاتوم و بوتریتیس، به ترتیب %87 و %99 بازدارندگی ایجاد نموده که از این نتایج چنین میتوان استنباط کرد که اثر بازدارندگی ژل آلوئهورا روي رشد قارچها به گونهي قارچ و غلظت ژل مورد استفاده بستگی دارد . - Castillo et al., 2010 -
فعالیت آنتی اکسیدانی نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات ساده تیمار پوششدهی و زمان انبارمانی در سطح پنج درصد بر فعالیت آنتی اکسیدانی آب انار معنی دار گردید - جدول . - 1 در میوه هاي تیمار شده با ژل آلوئه ورا 25 درصد، بالاترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی آب انار مشاهده شد - جدول . - 2 همچنین در ماه چهارم انبارمانی فعالیت آنتی اکسیدانی آب انار افزایش معنی داري نسبت به سایر دوره ها نشان داد - جدول . - 3 فعالیت آنتی اکسیدانی رابطه نزدیکی با ترکیبات فنلی، فلاونوئیدها، آنتوسیانین و ویتامین ها دارد. البته مطابق بسیاري از پژوهشها، فعالیت آنتی اکسیدانی میوه ها بیشتر تحت تأثیر پلیفنل ها می باشد . - Kalt et al., 1999 -
جدول-1تجزیه واریانس اثر پوشش ژل آلوئه ورا و زمان انبارمانی در صفات مورد مطالعه انار رقم ملس ساوه
جدول -2نتایج مربوط به مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه براي اثر ساده تیمارپوشش دهی
