بخشی از مقاله
چکیده
بهمنظور بررسی تاثیر متقابل کود نیتروژن و هورمون براسینواستروئید بر عملکرد و تجمع نیترات در غدههای سیبزمینی آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه دانشگاه کرمان انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل دو سطح کودی 152 - و460کیلوگرم نیتروژن در هکتار - به همراه محلولپاشی هورمون براسینواستروئید با غلظت 0/001 میلی گرم در لیتر و به صورت برگی اعمال شدند. پس از برداشت تعداد غده، وزن کل غدههای هر بوته اندازهگیری و سپس نیترات موجود در هر غده محاسبه شد.
نتایج نشان داد میزان نیترات غده با افزایش نیتروژن افزایش داشت. از لحاظ تجمع نیترات سطح کودی 460 کیلوگرم بیشترین تجمع مقدار نیترات را نشان داد. اثر کاربرد براسینواستروئید روی محتوای نیترات در سطح یک درصد معنیدار و محلولپاشی براسینواستروئید منجر به کاهش نیترات در غده گردید. همچنین اثر متقابل کاربرد کود و براسینواستروئید به میزان نیترات در سطح یک درصد معنیدار و در هر دو سطح کودی با محلولپاشی براسینواستروئیدمیزان نیترات کاهش یافت. تاثیر کود نیتروژن بر تعداد غده در بوته و اثر کاربرد براسینواستروئید بر تعداد غده و عملکرد در بوته نیز معنیدار شد.
مقدمه
تأمین غذا به عنوان اصلیترین نیاز در طول تاریخ بشر بوده است. بخش کشاورزی باید راهبردهایی اتخاذ نماید که در نهایت به تولید کافی با کیفیت بالای مواد غذایی منجر شود. تجمع بیش از حد نیترات از معیارهای کاهش دهنده کیفیت میباشد . مهمترین منابع تولید نیترات در زمینهای کشاورزی کودهای شیمیایی، دامی و بقایای گیاهی میباشند .
مدیریت مصرف و کاربرد مناسب کودهای شیمیایی بدلیل نقش داشتن در تولید محصولات و اثرات زیست محیطی مورد توجه خاص است - خزاعی و ارشدی بدلیل مصرف بیرویه انواع کودهای نیتروژنه تجمع نیترات در محصولات کشاورزی صورت میگیرد
سیبزمینی - Solanum tuberosum - یکی از محصولات غذایی پرمصرف در تغذیه انسان است که عملکرد آن بیشتر از بسیاری از محصولات زراعی دیگر است. ملکوتی و طباطبایی - 1377 - در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که با مصرف زیادی کودهای نیتروژنی - بیش از 400کیلوگرم اوره در هکتار - تجمع نیترات در سیب زمینی بیش از حد نرمال 290 - میلی گرم در کیلوگرم نیترات بر مبنای وزن خشک - میگردد.
در بیشتر مزارع سیبزمینی کشور، مصرف کودهای شیمیایی بر پایهی نیاز واقعی گیاه نیست و کشاورزان اغلب برای دستیابی به عملکرد هر چه بیشتر، مقادیر زیاد کود شیمیایی، بویژه کود نیتروژنی استفاده میکنند، که نه تنها ممکن است به بهرهوری بیشتر منجر نشود، بلکه تبعات نامطلوب زیست محیطی و بهداشتی نیز دارد. به منظور کاهش تجمع نیترات در محصولات زراعی بویژه سیبزمینی علاوه بر مدیریت بهینه کوددهی، اعمال هورمونها یا تنظیم کننده های رشد توصیه شده است.
براسینواستروئید توانایی حفاظت از گیاهان را در مقابل استرس های محیطی از جمله خشکی، درجه حرارتهای کم و زیاد، فلزات سنگین، خسارت علفکشها و شوری دارد . - Hayat et al., 2000 - محلولپاشی گیاه سیبزمینی با محلول براسینواستروئید در غلظت های 0/0001 تا 0/01 میلی گرم در لیتر منجر به افزایش وزن غدهها شد و عملکرد را به میزان 20 درصد افزایش داد.
محلولپاشی گیاه سیبزمینی با براسینواستروئید تعداد و اندازه غده و کیفیت محصول را افزایش میدهد. میزان نیترات را کم میکند و میزان نشاسته و ویتامین آسکوربیک را زیاد میکند و خسارت قارچ بادزدگی را کاهش میدهد - Anuradha . - and rao, 2007 نتایج آزمایشات مزرعهای در سالهای1994 تا 1998 نشان داد که براسینواستروئید سبب کاهش نیترات شد
در گیاه لوبیا براسینواستروئید سبب افزایش رشد میشود. طول شاخه، ساقه، ریشه و وزن غلا ها و جوانهها را افزایش میدهد و بر اثر فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدانی سبب کاهش نیترات میشود - . - Helmy et al., 1997 اسپری گیاه هندوانه با براسینواستروئید 0/1 میلی گرم در لیتر سبب شد که عملکرد به میزان 66 درصد افزایش یابد - Susila and Reddy, . - 2010 از آنجایی که تاکنون آزمایشات مدون زیادی بر تاثیر کود نیتروژن و تنظیم کننده براسینواستروئید بر گیاه سیبزمینی انجام نشده است، لذا آزمایش حاضر با هدف بررسی میزان تاثیر این دو تیمار بر سمیت نیترات و عملکرد این گیاه انجام شد.
مواد و روشها
آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان بر روی سیبزمینی رقم سانته به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار پیاده شد. در زمین آزمایش بر اساس نقشه طرح جوی و پشتههایی به فاصله 70 سانتیمتر و طول هر ردیف 10 سانتیمتر ایجاد شد. در اواخر بهمن ماه در هر ردیف در فواصل 25 سانتیمتری غدهها با دست کاشته شدند. آبیاری بصورت سطحی انجام گرفت. در طی دوره رشد و در مواقع لازم کنترل علفهای هرز بصورت دستی انجام گردید.
کل کود اضافه شده بر مبنای 152 - و 460 کیلوگرم نیتروژن در هکتار - اعمال شد که در طی چهار مرحله به مزرعه داده شد. در اردیبهشت ماه براسینواستروئید با غلظت 0/001 میلی گرم در لیتر بصورت برگی محلولپاشی شد. در هنگام برداشت محصول از هر ردیف 4 بوته بصورت تصادفی انتخاب شد و وزن هر غده و وزن کل غدهها در یک بوته اندازهگیری و توزین شد. سپس غدهها در آون در دمای 80 درجه سانتیگراد خشک و پودر شدند. سپس میزان تجمع نیترات در غدههای سیبزمینی بر اساس روش دی آزو - کالیمتری بعد از احیاء - با دستگاه اسپکتروفتومتریک اندازه گیری شد.
بر این اساس 0/4 گرم از پودر گیاهی توسط 50 سی سی محلول ا استیک اسید 2 درصد عصارهگیری شد. برای تعیین مقدار نیترات غده 0/5 گرم پودر تست شامل - اسید سیتریک، سولفات منیزیم، سولفانیل آمید، -1-Nنفتیل اتیلن دی آمونیوم دی کلراید و پودر روی - را به 10 میلیلیتر از عصاره بافت گیاهی اضافه کرده و به مدت 40 ثانیه شیکر کرده و بعد از 10 دقیقه با مشاهده رنگ ارغوانی مقدار جذب نور با طول موج 540 نانومتر قرائت گردید . - Benton and Jones., 2001 - تجزیه و تحلیل دادهای آماری با استفاده از نرم افزار اکسل و SPSS تجزیه و مقایسات میانگین با استفاده از نرم افزار MSTATC در سطح احتمال 5درصد انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج نشان داد که اثر کود نیتروژن بر محتوای نیترات و تعداد غده در بوته به ترتیب در سطح یک و پنج درصد معنیدار بود - جدول. - 1 میزان نیترات در هر دو سطح 152 - و 460 کیلوگرم نیتروژن در هکتار - افزایش معنیداری داشت و سطح کودی 460 کیلوگرم بیشترین مقدار تجمع نیترات 619/0 - میلیگرم در کیلوگرم - را نشان داد. همچنین مقایسه میانگینها نشان داد که از لحاظ تعداد غده در بوته بالاترین میزان - 5/25 - متعلق به تیمار 460 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن بود - جدول. - 2 در مطالعهای بر روی شش سطح کود نیتروژن در سیبزمینی نشان داده شد که اثر کود بر محتوای نیترات در سطح پنج درصد معنیدار بود، به گونهای که بالاترین غلظت نیترات از مصرف بیشترین مقدار کود نیتروژن 750 - کیلوگرم در هکتار اوره - حاصل شد
جدول-1 مقادیر میانگین مربعات در تجزیه واریانس دادههای مربوط به نیترات، تعداد غده و وزن کل غده در بوتههای سیبزمینی
اثر کاربرد براسینواستروئید روی محتوای نیترات در سطح یک درصد معنیدار بود - جدول - 1، بطوریکه محلولپاشی براسینواستروئید باعث کاهش نیترات در غدهها شد و نسبت به تیمار شاهد حدود63 درصد کاهش داشت - جدول. - 2 تاثیر تنظیمکننده براسینواستروئید بر تعداد غده در بوته و عملکرد در بوته نیز به ترتیب در سطح یک و پنج درصد معنیدار بود - جدول - 1 و نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بین تیمار شاهد و محلولپاشی اختلاف معنیداری از لحاظ آماری مشاهده شد. تعداد غده در زمان محلولپاشی بالاترین میزان را به خود اختصاص داد. همچنین بالاترین عملکرد در بوته نیز متعلق به تیمار محلولپاشی براسینواستروئید بود - جدول. - 2
اثر متقابل کود نیتروژن و محلولپاشی براسینواستروئید بر محتوای نیترات در سطح یک درصد معنیدار شد اما تاثیر معنیداری بر تعداد غده در بوته و عملکرد آن نداشت - جدول. - 1 نتایج مقایسه میانگین نیز نشان داد که بین تمامی تیمارها اختلاف وجود داشت. کمترین غلظت نیترات در غدههای سیبزمینی متعلق به تیمار کاربرد براسینواستروئید و سطح کودی 152 کیلوگرم در هکتار و به میزان 212/78 میلیگرم در کیلوگرم بود و افزایش مصرف نیتروژن به 460 کیلوگرم منجر به افزایش محتوای نیترات غده شد، با این حال محلولپاشی براسینواستروئید نسبت به حالت شاهد در همین سطح کودی کاهش یافت - شکل. - 1
جدول-2 مقایسه مقادیر میانگین محتوی نیترات، تعداد غده و وزن کل غده در بوته ی سیب زمینی رشد یافته تحت تأثیر تیمار نیتروژن و براسینو استروئید
