بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر مقدار و زمان کاربرد علفکشهاي تماسی غیر انتخابی در کنترل علفهاي هرز، آزمایشی در تابستان 1397 بر روي فلور طبیعی علفهايهرز در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزي دانشگاه بوعلی سینا همدان انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل سه عاملی - 2 × 2 × 3 - بر پایه طرح بلوك کامل تصادفی با 12 تیمار و 3 تکرار انجام گرفت. عامل اول شامل نوع علفکش - اکسی فلورفن، پاراکوات و گلوفوسینات - ، عامل دوم شامل زمان کاربرد - طلوع و غروب - و عامل سوم شامل مقدار علفکش 50 - و 100 درصد مقدار توصیه شده از هر یک از علفکشها - صورت گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که مقدار و زمان کاربرد به طور معنیداري در کنترل علفهاي هرز تاثیرگذار بودند. بهطور خلاصه، در موارد زیر کاربرد علفکش در زمان غروب باعث افزایش میزان خشکیدگی اندامهاي هوایی علفهاي هرز در مقایسه با کاربرد علفکش در زمان طلوع شد: - 1 کاربرد پاراکوات در هر دو مقدار علیه تاج خروس ریشه قرمز، - 2 کاربرد مقدار 50 درصد توصیه شده از پاراکوات علیه پنیرك، - 3 کاربرد مقدار 50 درصد توصیه شده از اکسی فلورفن علیه سلمه تره، - 4 کاربرد مقدار توصیه شده از اکسی فلورفن علیه پنیرك و - 5 کاربرد مقدار 50 درصد توصیه شده از گلوفوسینات علیه پنیرك. در سایر تیمارها، تفاوتی بین کاربرد در غروب و طلوع ملاحظه نشد.
مقدمه
در عصر حاضر، کشاورزي ایران در حال گذر از نوع سنتی به نوعنسبتاً پیشرفته آن به سر میبرد. در این مرحله نیازي به فناوري بسیار پیشرفته علمی نیست. بلکه با بکارگیري اصول صحیح مبارزه با علفهايهرز میتوان عملکرد گیاهان زراعی را بیش از پیش بالا برده و به آرزوي خودکفایی نائل آمد. در میان عوامل کاهنده عملکرد گیاهان زراعی در اراضی کشاورزي دیم و آبی کشور، علفهاي هرز از اهمیت بسیار خاصی برخوردار هستند و میتوانند در مراحل مختلف رشد خود کاهش عملکرد شدیدي را در گیاهان زراعی ایجاد کنند. علفهايهرز امکان بهرهمندي مناسب گیاه زراعی از نور، آب، مواد غذایی و فضا را از بین میبرند. بنابراین دستاندرکاران و متولیان امر همیشه در تلاش هستند تا با توسل به روشهاي گوناگون کنترل علفهايهرز، خسارت حاصله را به حداقل برسانند. براي کنترل و نظارت دقیق علفهايهرز علاوه بر شناخت گونه گیاهی نیاز به شناخت فیزیولوژي آنها نیز میباشد - کریمی و همکاران، . - 1391
کنترل علفهاي هرز با علفکشها یکی از اساسیترین تکنیکهاي مدیریت علفهاي هرز است - ٢٠١٤ . - Cieslik et al., اگر چه علفکشها درکنترل علفهاي هرز بسیار موثر هستند اما اثرات منفی روي محیط زیست - از طریق آلودگی - و زیست شناسی گیاهان - توسعه مقاومت - نیز دارند - ٢٠٠٢ . - Liu and O’Connell., بنابراین، تعیین مناسب ترین زمان کاربرد علفکش براي توسعه و گسترش یک برنامه مدون مدیریت علفهاي هرز بحرانی است. شناخت زمان صحیح کاربرد علفکش - روز یا شب - به عنوان یکی از راهکارهاي بهینه سازي کاربرد علفکشها در مبارزه با علفهايهرز لازم و ضروري است - ٢٠١٣ Sellers . - Knezevic et al., و همکاران - 2003 - اظهار داشتند زمانی که گلوفوسینات نزدیکی غروب آفتاب بین ساعات 18:00 تا 19:00 بکار برده شود
به دلیل جهتگیري مناسب زاویه برگ در برابر پاشش کارایی این علفکش در کنترل علفهرز گاوپنبه به طور معنیداري افزایش یافت. Weaverو - 1965 - Nylund دریافتند که خارلته با کاربردهاي صبح هنگام امسیپیاِ نسبت به کاربردهاي شب هنگام به طور موثر کنترل شده است. Martinson و همکاران - 2005 - اعلام داشتند که کنترل علفهايهرز گاوپنبه، سلمه تره، تاج خروس ریشه قرمز و دم روباهی به وسیله دو علفکش گلیفوسیت و گلوفوسینات تحت تاثیر زمان استفاده علفکش قرار گرفت و بهترین کارایی علفکشها زمانی به دست آمد که آنها در بین ساعات 18:00 تا 19:00 به کار برده شده بودند.
تاکنون هیچ گزارشی در ارتباط با زمان کاربرد مناسب در روز علفکش اکسی فلورفن موجود نیست. با این وجود، هدف از اجراي این تحقیق بررسی پاسخ به این سوال بود که آیا کاربرد علفکشهاي اکسی فلورفن، پاراکوات و گلوفوسینات در زمان مناسب - طلوع یا غروب - میتواند انتخاب سودمندي براي کشاورز در جهت کاهش میزان مصرف علفکش و یا افزایش کارایی آنها باشد.
مواد و روشها
این آزمایش در تابستان تیر ماه سال 1397 بر روي فلور طبیعی علفهايهرز در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزي دانشگاه بوعلی سینا همدان واقع در روستاي دستجرد با ارتفاعی برابر 1774 متر از سطح دریا، عرض جغرافیایی 35 درجه و صفر دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 48 درجه و 31 دقیقه شرقی اجرا گردید. زمین محل آزمایش در سال قبل زیر کشت گندم آبی قرار داشت. پس از اتمام بارندگیهاي بهاره، زمین در تاریخ 1397/03/15 با گاوآهن برگرداندار شخم و با دیسک تسطیح سطحی انجام گرفت. سپس، شش بار آبیاري با روش تحت فشار از نوع بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش متحرك به فاصله هر چهار روز یکبار انجام گرفت که منجر به سبز شدن و رویش علفهايهرز شد. زمانی که علفهايهرز در مرحله 4-6 برگی بودند، بعد از کرتبندي و بلوكبندي اقدام به اعمال تیمارها گردید. ابعاد کرتهاي آزمایشی 2 × 2 متر انتخاب شد. بین کرتهاي آزمایشی یک متر فاصله در نظر گرفته شد.
آزمایش به صورت فاکتوریل سه عاملی - 2 × 2 × 3 - بر پایه طرح بلوك کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار انجام گرفت. عامل اول شامل نوع علفکش - اکسی فلورفن، پاراکوات و گلوفوسینات - ، عامل دوم شامل زمان کاربرد - طلوع و غروب - و عامل سوم مقدار علفکش 50 - و 100 مقدار توصیه شده از هر یک از علفکشها - صورت گرفت. براساس برچسب، مقدار ماده موثره توصیه شده علفکشهاي مذکور به ترتیب برابر 480، 600 و 1000 گرم در هکتار است. در هر بلوك، دو کرت به عنوان شاهد بدون سمپاشی در نظر گرفته شد که دادههاي مربوط به آن در تجزیه و تحلیل دادهها وارد نشد. به منظور به حداقلرسانی فاصله زمانی بین تیمارهاي صبح و غروب، ابتدا تیمارهاي مربوط به غروب و سپس طلوع فرداي آن روز اقدام به اجراي تیمارهاي مربوط به طلوع شد.
پاشش سموم در تیمارهاي مربوط به کاربرد علفکشها در غروب، همزمان با غروب آفتاب شروع و تا نیم ساعت بعد از غروب آفتاب ادامه داشت. پاشش سموم در تیمارهاي مربوط به کاربرد علفکشها در طلوع، نیم ساعت قبل از طلوع آفتاب شروع و تا طلوع آفتاب ادامه داشت. در زمان سمپاشی در زمان غروب دماي هوا 29 درجه سانتیگراد با رطوبت نسبی 17 درصد و در زمان طلوع دماي هوا 23 درجه سانتیگراد با رطوبت نسبی 20 درصد بود. عملیات سمپاشی با استفاده از یک سمپاش پشتی تلمبه از بغل که مجهز به نازل بادبزنی ضد بادبردگی زرد رنگ 11002 بود که در فشار پاشش 3 بار انجام گرفت. میزان آب مصرفی این سمپاش برابر 260 لیتر در هکتار بود که از طریق عملیات واسنجی آن به دست آمد. بیست و چهار ساعت پس از کاربرد در زمان طلوع علفکشهاي اکسی فلورفن و پاراکوات و 120 ساعت پس از کاربرد در زمان طلوع علفکش گلوفوسینات آمونیوم نمونهبرداري انجام گرفت. به این صورت که بوتهها از فاصله نیم سانتی متري از سطح خاك برداشت شدند. به طوري که نمونهبرداري از کرتها به تفکیک گونه از تراکم علفهايهرز با استفاده از کوادرات 0/5 × 0/5 متر به تعداد چهار کوادرات انجام گرفت. وزن تر نمونهها بلافاصله پس از برداشت توزین شد. سپس، نمونهها درون پاکتهاي کاغذي قرار داده شدند و به مدت 72 ساعت در درون آون در دماي 70 درجه سانتیگراد نگهداري شدند و در نهایت، وزن خشک آنها با استفاده از ترازوي دیجیتالی با دقت 0/01 گرم توزین شد.
به منظور تجزیه و تحلیل دادهها، ابتدا نسبت وزن تر به وزن خشک هر گونه گیاهی محاسبه شد. این نسبت میزان خشکیدگی یا به طور عامیانه میزان سوزش اندامهاي هوایی علفهرز را در برابر پاشش علفکش تماسی به نمایش میگذارد. زمانی که مقدار این نسبت برابر یک باشد، نشاندهنده آن است که تمام سطح اندامهاي هوایی به طور کامل خشکیده است. به عبارتی دیگر، مقادیر پایینتر در این نسبت نشاندهنده فعالیت بیشتر علفکش است و برعکس - ٢٠٠١ - Rytwo and Tropp,نهایتاً.، دادههاي مربوط به نسبت وزن تر به وزن خشک علفهايهرز که نیازي به تبدیل داده نداشت بوسیله نرمافزار آماري SAS تجزیه و تحلیل شدند. مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون حداقل اختلاف معنیداري - LSD - در سطح احتمال پنج درصد انجام گرفت. براي رسم نمودارها نیز از نرمافزار Excel استفاده شد
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس دادههاي بدست آمده از این تحقیق نشان داد که اثر ساده نوع علفکش در رابطه با علفهرز تاج خروس ریشه قرمز در سطح احتمال 0/01 معنیدار بود - جدول . - 1 نتایج مقایسه میانگینها نشان داد که کارایی علفکش گلوفوسینات در کنترل تاج خروس ریشه قرمز بسیار ناچیز و تقریباً هیچ است - شکل 1 الف - . این میتواند به این دلیل باشد که علفهرز تاج خروس ریشه قرمز داراي مسیر فتوسنتزي ٤C است و علفکش گلوفوسینات این تیپ از گیاهان را با سرعت آهسته اي از بین میبرد. در مقابل، گلوفوسینات علفهاي هرز داراي مسیر فتوسنتزي ٣C را سریعتر و به صورت تماسی از بین میبرد - ٢٠٠٤ . - Sellers et al., این موضوع از نتایج کارایی گلوفوسینات بر علفهاي هرز سلمه و پنیرك که هر دو داراي مسیر فتوسنتزي ٣C هستند نیز آشکار است که در مدت زمان پنج روز پس از کاربرد این علفکش میزان خشکیدگی قابل توجهی را بر روي این دو علفهرز ایجاد کرده است.
