بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر مالچهاي مختلف بر نوسانات دمایی خاك، تنوع، تراکم و بیوماس علفهايهرز مزرعه فلفل، آزمایشی در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تبریز اجرا گردید. تیمارهاي آزمایش شامل پنج نوع مختلف مالچ شامل پلاستیک شفاف و سیاه،کاغذ، کاه و کلش گندم و شاهد آلوده به علفهرز و بدون اعمال تیمار بود. نمونهبرداري از علفهايهرز روي پشته با استفاده از کادرهاي 0/5 متر 0/5 × متر طی دو مرحله 30 - روز و 60 روز بعد از کاشت فلفل - صورت گرفت. تاج خروس ریشهقرمز - Amaranthus retroflexus L. - ، سلمهتره - Chenopodium album L. - ، چسبک - Setaria viridis - L. - P. Beauv - و هفتبند - Polygonum aviculane L. - از علفهاي هرز غالب مزرعه فلفل بودند. در اولین نمونهبرداري 30 - روز بعد از کاشت فلفل - ، به دلیل عبور نور خورشید و افزایش دما در زیر مالچ پلاستیکی شفاف، جوانهزنی بذور علفهايهرز تحریک شده و بیشترین تراکم علفهرز مشاهده شد. دو ماه بعد از کشت فلفل - دومین مرحله نمونهبرداري از علفهايهرز - ، به دلیل تخریب علفهايهرز به دلیل افزایش دماي زیر پلاستیک، تراکم چسبک و سلمهتره در زیر پلاستیک شفاف بطور معنیداري نسبت به پلاستیک سیاه و تیمار شاهد کاهش نشان داد. نتایج نشان داد که بیشترین دما در سطح خاك در تیمارهاي سیاه و شفاف به ترتیب 41/5 و 40 درجه سانتیگراد و در عمق 5 سانتیمتري از سطح خاك به ترتیب 29/5 و 26/5 درجه سانتیگراد بود. کلش گندم و کاغذ نیز در مقایسه با سایر تیمارها بطور معنیداري باعث کاهش دماي خاك شدند.
مقدمه
علفهاي هرز به دلیل رقابت با گیاهان زراعی به منظور استفاده از عوامل محیطی و نهادهها، باعث کاهش ارزش کمی و کیفی محصول میشوند. هزینه بالاي استفاده از علفکشها، کاهش تراکم گونههاي حساس و غالبیت گونههاي مقاوم به علفهاي هرز به دلیل استفاده مداوم از علفکشهایی با محل عمل یکسان - 1 - و همچنین اثرات جبران ناپذیر علفکشها بر محیط زیست و سلامتی انسان - 3 - نشان دهندهي اهمیت مدیریت استفاده از علفکشها میباشد. بنابراین، مصرف حداقل مواد شیمیایی مورد توجه روز افزون است. استفاده از مالچ یکی از روشهاي غیرشیمیایی جهت کنترل علفهايهرز و افزایش عملکرد محصولات زراعی و جالیزي است. استفاده از مالچ پلاستیکی در رشد بهتر گیاهچه، افزایش عملکرد، زودرسی محصول، تعدیل دماي خاك و حفظ رطوبت خاك بسیار اهمیت دارند . - 4 - مالچهاي شفاف درجه حرارت خاك را افزایش داده و در مقابل مالچهاي تیره و کدر بیشتر جهت کنترل علفهاي هرز از طریق ممانعت از نفوذ نور بکار گرفته میشوند . - 1 - مالچها بخوبی میتوانند از رسیدن نور خورشید به علفهايهرز به ویژه یکسالهها جلوگیري کرده و آنها را در جهت استقراریابی، تحت فشار قرار دهند تا حدي که علفهايهرز، بدون دریافت نور کافی خورشید هیچ گونه امکانی براي رشد نداشته و قادر به انجام واکنشهاي فتوسنتزي و غذاسازي نباشند. از اثرات مهم مالچهاي پلاستیکی میتوان به افزایش دما و رطوبت خاك، حفظ یکنواختی در پراکنش رطوبت خاك، کاهش تبخیر آب از سطح خاك و نهایتاً افزایش سرعت رشد گیاه زراعی اشاره کرد . - 2 - نبود نور در زیر مالچ پلاستیکی سیاه با ممانعت از فتوسنتز و توقف رشد علفهاي هرز، باعث افزایش دسترسی گیاه زراعی به آب و مواد غذایی و افزایش رشد میشود . - 2 -
مواد و روشها
به منظور بررسی تاثیر انواع مالچ روي نوسانات دمایی خاك و کنترل علفهايهرز فلفل، آزمایشی در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با پنج تیمار و چهار تکرار در سال 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه تبریز اجرا گردید. تیمارهاي آزمایش شامل پلاستیک شفاف و سیاه ضخیم، کاغذ، کاه و کلش گندم و شاهد آلوده به علفهرز - بدون اعمال تیمار - بود. بعد از آمادهسازي و تسطیح زمین، در هر کرت پشتههایی به عرض 70 سانتیمتر و طول 5 متر و با فاصله 30 سانتیمتر - عرض جوي - از هم ایجاد شد. مالچهاي مختلف فقط در روي پشتهها گسترده شده و کنارههاي آن توسط خاك پوشانده شد و نشاءهاي گیاه فلفل - Capsicum annum L. - به فاصلهي نیم متر از هم و در هر دو طرف پشته در محل داغآب کشت شدند. بلافاصله بعد ازکشت نشاءها جهت استقرار آنها عملیات آبیاري انجام گردید و در طول فصل رشد نیز عملیات داشت مورد نیاز از جمله آبیاري، کنترل دستی - وجین - علفهاي هرز داخل جوي انجام گردید. نمونهبرداري از علفهايهرز روي پشته با استفاده از کادرهاي 0/5 متر 0/5 × متر طی دو مرحله 30 - روز و 60 روز بعد از کاشت فلفل - از هم صورت گرفت. علفهايهرز از نظر گونه و جنس شناسائی و از نظر تراکم مورد شمارش قرار گرفته، سپس جهت تعیین بیوماس، به مدت 48 ساعت در داخل آون در دماي 75 درجهسانتیگراد قرار داده شدند. درجه حرارت خاك نیز با استفاده از دماسنج از زیر مالچ - سطح خاك - و از عمق 5 سانتیمتري خاك اندازه گیري شد. تجزیه و تحلیل دادها با استفاده از نرمافزار SAS 9.1 و مقایسه میانگینها با آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام گردید. براي رسم شکلها از نرم افزار Excel استفاده شد.
نتایج و بحث ش
تاثیر مالچ بر دماي خاك نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها نشان از وجود تفاوت آماري معنیدار در دماي عمق 5 سانتیمتري خاك در تیمارهاي مختلف در پی حضور انواع مالچ در سطح خاك داشت - جدول . - 1 بیشترین تغییرات دمایی - اختلاف دمایی - در تیمار عاري از مالچ در زیر پلاستیک شفاف دیده شد - شکل -1 الف - . لازم به ذکر است که بالاترین دما مربوط به سطح خاك
و تیمارهاي سیاه و شفاف - به ترتیب 41/5 و 40 درجه سانتیگراد - بوده که با افزایش عمق خاك و در عمق 5 سانتیمتري خاك مقدار آن به 29/5 - و 26/5درجه سانتیگراد - رسید - شکل-1الف و شکل-1ب - . کلش گندم و کاغذ نیز در مقایسه با سایر تیمارها بطور معنیداري باعث کاهش دماي خاك شدند. کمترین مقدار تفاوت دمایی نسبت به تیماري عاري از مالچ در عمق 5 سانتی متري خاك و بخش سطحی خاك در زیر مالچ مربوط به کلش گندم و کاغذ مشاهده شد که در مقایسه با شاهد نیز داراي مقادیر کمتري بود.
تاثیر مالچ بر تراکم و زیست توده علفهايهرز
نتایج تجزیه مقایسه میانگین دادهها نشان داد که کاربرد مالچهاي مختلف در کنترل جمعیت علفهاي هرز در سطح احتمال 5 درصد معنیدار بود. با بررسی تراکم گونههاي علفهرز نمونه برداري شده از کرتهاي مختلف در مجموع میتوان علفهايهرز پهن برگ را گونههاي غالب مزرعه دانست - جدول - 2، از مهمترین آنها میتوان به سلمهتره، تاج خروس ریشه قرمز، پیچک و هفت بند اشاره کرد و از علفهايهرز نازك برگ غالب مزرعه میتوان به چسبک اشاره کرد. نتایج نشان داد که در کرتهاي پوشیده با پلاستیک شفاف، بدلیل عبور نور خورشید و افزایش دماي خاك بذور علفهايهرز جوانه زد، به طوريکه در نمونهبرداري اول 30 - روز پس از کاشت فلفل - افزایش قابل توجهی در تراکم علفهاي هرز نسبت به سایر تیمارهاي آزمایش دیده میشود - جدول . - 3 در نمونهبرداري دوم 60 - روز پس از کاشت فلفل - تاثیر پلاستیک شفاف بر تراکم هر سه علف هرز - تاجخروس، سلمهتره و چسبک - موجود کاملاً مشهود بود بطوريکه با افزایش دماي زیر پلاستیک فعالیت هاي فیزیولوژیکی علفهاي هرز مختل شده، برخی بوتهها خشک گردیده و به دلیل رطوبت بالا پوسیدگی و بوتهسوزي مشاهده گردید - جدول . - 2 البته لازم به ذکر است که در این نمونهبرداري نیز مالچ شفاف همانند مالچ سیاه قادر به کنترل علف
