بخشی از مقاله
چکیده:
تامین معاش و کسب درآمد همواره یکی از دغدغههاي بشر در طول تاریخ بوده است. به واقع مهمترین اختراعات اولیه انسانها مربوط به اختراعاتی است که با معیشت آنها مرتبط بود. با توجه به اهمیت چنین موضوعی قاعدتا ادیان به راحتی از کنار چنین مسئله مهمی عبور نمیکردند. دین اسلام به عنوان آخرین دین توحیدي و تکمیل کننده ادیان پیش از خود، در زمینه کسب و کار و چگونگی کسب درآمد حلال به طور مفصل اظهار نظر نموده و راهکارهایی براي دستیابی به این امر ارائه نموده است.
روزي حلال ازدیدگاه اسلام داراي تعریف خاصی میباشد که فرد مسلمان میبایست با توجه به چارچوبی که اسلام براي این امر مشخص کرده، درعرصه اقتصادي فعالیت کند و عدم رعایت این امر، آثار و تبعات منفی در زندگی شخصیِ انسان مسلمان و جامعه دارد. بنابراین به سادگی نمی توان از کنار چگونگی کسب درآمد گذشت و آن را نادیده گرفت. اینکه دین اسلام چه راهکارهایی براي کسب روزي حلال ارائه داده و اصولا مبحث اقتصاد اسلامی تا چه اندازه در قرآن کریم و احادیث اهل بیت - ع - مورد توجه قرار گرفته و همچنین بررسی این مسئله که کسب و یا عدم کسب روزي حلال چه تاثیري در زندگی فرديِ انسان مسلمان و به تبع آن بر جامعه اسلامی دارد از نکات حائز اهمیتی است که از دغدغههاي اصلی پژوهش حاضرمیباشد.
این پژوهش بر پایه روش کیفی-تبیینی و همچنین گردآوري اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانهاي میباشد. دادههاي پژوهش بر اساس آیات قران کریم، منابع دست اول حدیثی و تحقیقات دست دوم می باشد و سعی بر آن است تا با استفاده ازاین منابع به اهمیت و ضرورت کسب و کار حلال، آثارکسب و کار حرام در ابعاد مختلف زندگی انسان و تعریف کسب و کار حلال از دیدگاه اسلام، پرداخته شود.
مقدمه:
رزق و روزي حلال و بهره مندي ازآن، یکی از ابعاد زندگی انسان است. در قوانین دینی، راههایی براي کسب ثروت تعیین شده که تخطی از آن جرم به شمار می آید؛ همچنان که براي بهره مندي از ثروت نیز حدودي معین و تعدي از آن ناپسند شمرده شده ، هرج و مرج وبی قانونی که با تضییع حقوق مردم همراه است چونان سمی مهلک جامعه را از بین خواهد برد. اسلام به شدت با کسب درآمد از راه هاي نامشروع و استفاده کردن از آن مخالف است و آن را با سعادت دنیا و آخرت انسان مغایر می داند - نیکو نژاد،گلی،بی تا - .
مسئله معیشت و مسائل مرتبط با آن یکی ازمهم ترین و پایدارترین مسائل بشري است. هیچ کسی نیست که به نوعی دغدغه ي معیشت را نداشته باشد. کار کردن و داشتن شغلی آبرومند از عوامل بسیار مهم در احساس شخصیت، عزت، استقلال و اعتماد به نفس است. فراهم آوردن رزق و روزي، یکی از غدغه هاي مهم و همیشگی انسان بوده است، زیرا خداوند متعال زندگی مادي افراد بشر را به آن وابسته کرده است. بنابراین مقدار زیادي از وقت هر فرد صرف کسب درآمد و معاش می شود البته گاه بسیاري از انسان ها کسب روزي و سرمایه را مهم ترین و شاید تنها هدف زندگی خود قرار می دهند که این تفکر اولا انسان را از هدف غایی و فلسفه خلقتش دور می کند و ثانیا سبب می شود برخی انسان ها براي به دست آوردن متاع اندك دنیا به تضییع حقوق دیگر انسان ها و نارضایتی پروردگارشان سوق داده شوند - شریفی، 1391به نقل ازعباسی، خواجه شاهکوهی - .
تعریف رزق حلال:
واژه روزي، به معناي رزقی است که خداوند متعال به همه افراد زمین عطا کرده است و همچنین به معناي خوراك روزانه آمده است - دهخدا،1361 ج - 105 :1 واژه حلال نیز به معناي جایز و روا آمده است - دهخدا،1361 ج - 983 :2 در واقع رزق حلال به نوعی از فعالیت اقتصادي گفته می شود که در چارچوب قوانین اسلامی و شرعی انجام می شود و مهم ترین خصوصیت آن نفع خود انسان چه از لحاظ مادي و چه از لحاظ معنوي و از طرفی رعایت کردن حق الناس می باشد.
در مورد کسب و کار حلال و نیز فعالیت هاي اقتصادي مشروع به روایات بسیاري در منابع اسلامی بر می خوریم که ائمه، مومنین را به این گونه فعالیت ها تشویق می کنند مانند آنکه رسول اکرم – صلی االله وعلیه و آله – طلب رزق حلال را واجب و آن را در حکم جهاد معرفی می کند - محمدي ري شهري ،به نقل ازعباسی، خواجه شاهکوهی،بی تا -
ضرورت توجه به موضوع حلال خواري:
رسول خدا - ص - به ابوذر فرمود: " یا اباذر حاسب نفسک قبل ان تحاسب فانه اهون لحسابک غذا وزن نفسک قبل ان توزن و تجهز للعرض الاکبر یوم تعرض لا تخفی علی االله خافیه الی أن قال یا اباذر لا یکون الرجل من المتقین حتی یحاسب نفسه اشد من محاسبه الشریک شریکه فیعلم من این مطعمه من این مشربه و من این ملبسه او من حلال او من حرام. یا اباذر من لم یبال من این یکتب المال لم یبال االله من این ادخله النار؛ اي ابوذر، پیش از آنکه دیگري از تو حساب کشد، تو خود به حساب خویش برس. این کار مایه آسانی حسابرسی فردا - قیامت - است، و خود را ارزیابی کن قبل از آنکه دیگري تو را در ترازوي داوري قرار دهد و براي روز نمایش بزرگی آماده شو: روز عرضه اعمال هیچ چیزي بر خدا مخفی نخواهد ماند. انسان از متقین شمرده نمی شود مگر اینکه از خود حساب بکشد شدیدتر از حساب کشیدن شریک از شریکش تا بداند خوراك و پوشاك او کجاست؟ آیا از حلال است یا از حرام؟ اي اباذر کسی که در بند نیست از چه راهی پول در می آورد، خداوند نیز در بند نیست از چه راهی او را وارد جهنم کند
