بخشی از مقاله
تعادل بین فرسایشدهندگی جریان و فرسایشپذیري مواد مرزي، تغییرات مسیر کانال را کنترل میکند. براي این منظور تاثیر تغییرات پایداري کناره رودخانه بر تغییرات مسیر رودخانه شریانی کوهرنگ در شهرستان چلگرد استان چهارمحال و بختیاري در طول سال هاي 1348-1387 بوسیله عکس هاي هوایی و تصاویر ماهواره اي Land sat مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج و تصاویر بدست آمده رودخانه در سال 1376 به طور میانگین در حدود 7.5 متر و در سال 2008 در حدود 12 متر نسبت به سال 1348 به سمت شرق داراي جابجایی عرضی است.منطقه کشاورزي شده در حاشیه رودخانه مورد بررسی قرار گرفت نتایج نشان داد که در دوره زمانی 1348 تا 1387 تغییرات بارزي در وسعت منطقه کشاورزي شده ایجاد شده است. در سال 1348 در حاشیه غربی رودخانه هیچ گونه منطقه کشاورزي وجود ندارد در حالی که در سال 1376 به 40.77 هکتار و در سال 1387 به 92.7 هکتار افزایش یافته است. همچنین مرز منطقه کشاورزي شده در سال 1387 نسبت به مرز رودخانه در سال هاي 1348 و 1376 به سمت حریم رودخانه پیشروي داشته است. در نتیجه تغییرات پوشش گیاهی حاشیه رودخانه می تواند یکی از دلایل اثر گذار بر جابجایی عرضی رودخانه به سمت شرق باشد.
واژگان کلیدي: رودخانه شریانی کوهرنگ، پایداري کناره رودخانه، کشاورزي حاشیه رودخانه،.RS
مقدمه
پوشش گیاهی می تواند به عنوان یک عامل تشخیص پایداري دیواره ها و نوع کانال مورد بررسی قرار گیرد. تغییرات پوشش گیاهی به طور مکانی می تواند تغییرات بارزي در مررفولوژي کانال پایین دست ایجاد کند.بدیهی است که هر نوع پوشش گیاهی بر روي دیواره هاي یک رودخانه باعث افزایش پایداري آن ها می شود، به دنبال سیلاب هاي بزرگ در کلمبیا دریافتند که در کناره هاي بدون پوشش گیاهی میزان فرسایش پنج برابر مناطق مشابه با کناره داراي پوشش گیاهی است. - 1976 - Smith، دریافت که در مناطق با آب و هواي سرد دیواره هاي داراي پوشش گیاهی انبوه تا 20000 برابر بیشتر از دیواره هاي بدون پوشش گیاهی در برابر فرسایش مقاومت می کنند.Beck و همکاران - 1984 - ، دریافتند که مناطق کشاورزي شده بیشتر از دیواره هاي پوشیده از گونه هاي جنگلی فرساییده می شوند و رسوب تولید می کنند و همچنین کانال هاي با مقطع عرضی بزرگتري خواهند داشت.
Gram و - 2001 - Paolo، در مطالعه اي بیان داشتند که پوشش گیاهی نقش مهمی در پایداري دیواره ها دارند.، دریافت که با از بین بردن پوشش گیاهی دیواره ها، کانال عریض تر و به 150 متر می رسد و الگوي کانال از سینوسی به شریانی تبدیل می شود.مطالعه اي در رابطه با تاثیر تغییرات پوشش گیاهی درحاشیه رودخانه Latrobe در استرالیا انجام شد. نتایج نشان داد که هنگامی که دیواره ها پایدار باشند، قدرت بالاي جریان، فرساییده شدن تپه هاي ماسه اي را به همراه خواهد داشت . علی رغم اطلاعات زیادي که بیان می کنند پوشش دیواره ها پایداري آن ها را کنترل می کند - 1997 - Trimble و Hession و همکاران - 2003 - نتایج مخالفی را گزش کردند. آن ها در پژوهش هایی بیان داشتند که براي حوزه هاي آبخیز کوچک در Wisconsim، Pennsylvania و Delaware کانال هاي با دیواره هاي داراي پوشش جنگلی عریض تر از کانال هاي با داریواره هاي داراي پوشش گراس هستند. توضیح آن این گونه است که دیواره هاي با پوشش علف قادر خواهند بود رسوبات را به دام بیاندازند و باعث باریک تر شدن کانال می گردند.واضح است که تغییرپذیري پوشش دیواره ها، تغییر پذیري مرفولوژي کانال را سبب می شود - . - Schumm, 2007 براي تعیین تاثیر کشاورزي در حاشیه رودخانه بر پایداري رودخانه شریانی کوهرنگ عکس هاي هوایی و ماهواره اي این رودخانه مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش ها -1-2 موقعیت منطقه
منطقه مورد مطالعه در شمال غرب و غرب استان چهار محال و بختیاري و در شهرستان کوهرنگ قرار دارد. موقعیت جغرافیایی آن بین عرض جغرافیایی 322703 تا 323050شمالی و طولهاي جغرافیایی 500528تا 500540شرقی قرار دارد. این منطقه بخشی از رودخانه کوهرنگ است که بوسیله کوه هاي مرکزي زردکوه شامل کلونچین و هفت تنان احاطه شده است - شکل . - 1
شکل :1 نمایی از رودخانه شریانی کوهرنگ
-2-2 بررسی پایداري کناره رودخانه:
کنارههاي ناپایدار بار ویژه بیشتري را به جریان اضافه میکنند و باقی مانده خار و خاشاك مستقیما وارد رودخانه میشود، قطعات آلی بزرگ وارد شده به رودخانه، مواد جریان را منحرف میکنند و باعث تغییر زبري بستر میشوند. ناپایداري کناره به عنوان یک فاکتورمهم براي بررسی مورفولوژي رودخانه و زیستگاه ماهی در رودخانههاي کوچک کوهستانی به حساب می آید .layons & Beschta 1983 - همچنین کانالهایی که در بین درهاي عریض جریان دارند با دشت سیلابی کوچک تر، تحت تأثیر مستقیم دیواره هستند. پوشش گیاهی دشت سیلابی و با اهمیت بیشتر پوشش دیواره، نقش مهمی در کنترل فرسایشپذیري و استحکام - پایداري - مرزهاي کانال دارد. تعادل بین فرسایشدهندگی جریان و فرسایشپذیري مواد مرزي، تغییرات مسیر کانال را کنترل میکند . - Thorne et al 1997 - براي این منظور تاثیر تغییرات پایداري کناره رودخانه بر تغییرات مسیر رودخانه در طول سال هاي 1348- 1387 بوسیله عکس هاي هوایی و تصاویر ماهواره اي مورد بررسی قرار می گیرد. عکس هاي هوایی سال هاي 1348 و 1376 از سازمان نقشه برداري خریداري گردید. این تصاویر با بالاترین کیفیت اسکن شده در نرم افزارAdobe Photoshop 7.0MEافزایش وضوح داده شد. سپس در نرم افزار9.3Arc GIS با خطاي کمتر از 0.03 تصحیح هندسی شد، در نهایت مرز رودخانه شریانی و منطقه کشاورزي شده حاشیه رودخانه ترسیم شد - شکل . - 2 براي بهتر نمایان شدن تغییرات تصویر ماهواره اي سال 2008 ماهوارهLand sat نیز تصحیح هندسی شده و مرز رودخانه و منطقه کشاورزي حاشیه رودخانه ترسیم گردید. مرزهاي بدست آمده مورد بررسی قرار گرفت.
