بخشی از مقاله
چکیده
اهمیت تغییر شهرهای موجود و طراحی شهرهای جدید بر مبنای توسعه پایدار، بر هیچ کس پوشیده نیست. توسعه پایدار حرکتی به سوی برابری اجتماعی بیشتر بر مبنای دلایل اخلاقی و کاربردی نسل هاست. ایده ی توسعه پایدار تنها شامل پایداری زیست محیطی نیست. امروزه در بین مولفه اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی توسعه پایدار، آنچه مغفول مانده وجه اجتماعی توسعه است که در این مقاله تلاش شده در قالب یک نمونه موردی با عنوان سامان دهی حاشیه ای رودخانه ی قره سو در شهر کرمانشاه به این موضوع بپردازیم، در این راستا این پرسش مطرح می شود که چه عواملی باعث پایداری اجتماعی در سایت مورد نظر می شوند؟ و اینکه چگونه از پتانسیل های سایت در جهت تقویت پایداری اجتماعی در محدوده شهری استفاده شود؟ و چگونه شکل فیزیکی معماری و منظر می تواند در جهت پایداری اجتماعی عمل کند؟ لذا مقاله پیش رو با روش تحقیق مطالعه موردی به روش کیفی سعی بر پاسخ به این مسئله دارد. و در نهایت با اثبات این بیانیه که می توان با تدابیر و راه حل های عملی مناسب به ارتقاء روابط جمعی، بالا بردن سطح آگاهی و آموزش، ایجاد ساختارهایی با هویت در جهت بوجود آوردن حس تعلق، ایجاد حس سرزندگی با طراحی مناسب فضا رسید، سعی در دستیابی به یکی از مولفه های اساسی پایداری یعنی پایداری اجتماعی در منطقه مورد نظر دارد.
کلید واژگان: پایداری اجتماعی، توسعه پایداری، انسان، تعامل اجتماعی، حاشیه های رودخانه قره سو
مقدمه
در طول تاریخ تاریخ انسان همواره در پی یافتن فرم های شهری و انسانی جدید برای بهبود و اعتلای زندگی خود بوده است. بشر در این مسیر فراز و نشیب های بسیاری را طی کرده است. در دنیای امروز به دلیل بحران های متعدد اجتماعی، انسانی و اقتصادی شهرهای ما هر روز از هویت انسانی و توانایی برقراری تعاملات اجتماعی دورتر می شوند. از آنجایی که هویت انسان در برقراری روابط اجتماعی شکل می گیرد، بنابراین انسان امروز بیشتر از هر زمان دیگری نیاز به شهرهایی دارد که تعاملات انسان ها را امکان پذیر کند و آن ها را به هم نزدیک تر سازد. در واقع بشر امروز به شهرهایی پویا، سرزنده، انعطاف پذیر و فعال دارد تا جامعه ای سالم و سرزنده را شکل دهد. از طرفی شهرهای ما رویکرد سنتی خود را از دست داده اند اما الزاما نظام مدرن را جایگزین خود نکرده اند.
نمی توان در نظام کالبدی مدرن، شهروندی داشته باشیم بدون مسئولیت این نظام. در حقیقت می توان گفت شهرهای ما ارزش سنتی را کنار گذاشته ولی وارد مدرن نشده اند. این حرکت می تواند از هسته های کوچک شهری آغاز شده تا در سطح شهر گسترش یابد، این امر با ایجاد گفت و گو و تعامل اجتماعی بین شهروندان صورت پذیر است - نگار، - 34 :1388 از آنجایی که پژوهش حاضر پایداری اجتماعی را عامل مهمی در برقراری نهایی شهرها می داند، بنابراین برای رسیدن به شهری پایدار - بخصوص از دیدگاه اجتماعی - باید از هسته های کوچکتر شهرها آغاز کرد تا در نهایت شهری پایدار بسازیم، در این راستا محدوده چالش برانگیز شهر کرمانشاه - حاشیه های رودخانه قره سو - را برای بررسی و ارائه راهکارهای طراحی در جهت پایداری اجتماعی، انتخاب کردیم.
سوالات تحقیق
- چه عواملی باعث پایداری اجتماعی در سایت مورد نظر می شوند؟
- چگونه از پتانسیل های سایت در جهت تقویت پایداری اجتماعی در محدوده شهری استفاده شود؟
- چگونه شکل فیزیکی معماری و منظر می تواند در جهت پایداری اجتماعی عمل کند؟ که در این راستا از تحلیل پرسشنامه ای که توسط ساکنین و استفاده کنندگان منطقه پرشده بود، سعی در مشارکت کاربران در طراحی سایت شده است که این نیز از فاکتورهای پایداری اجتماعی محسوب می شود.
روش تحقیق
روش تحقیق ارائه شده در این نوشتار به صورت کیفی و تکنیک تحقیق مطالعه نمونه موردی است. تحقیق کیفی ماهیتی چند روشی دارد که رویکردی تفسیری - طبیعت گرا به موضوع بحث مورد نظر را شامل می شود. به این معنا که پدیده ها در شرایط طبیعی خود مطالعه می شوند. تحقیق کیفی، شامل استفاده آگاهانه و گردآوری مجموعه ای از داده های تجربی است . از طرفی در این تحقیق، کشف اصول پایداری از طریق مطالعات کتابخانه ای، تنظیم پرسشنامه و تحلیل و تفسیر آن انجام شده است. در ابتدا متون مربوط به توسعه پایداری اجتماعی بررسی و فیش برداری شده و بعد از طبقه بندی ئ تفسیر آنها اصولی استخراج گردیده، و در مرحله بعدی ساکنان و کاربران منطقه مصاحبه و پرسشنامه هایی توسط آنها پر شده که برای رسیدن به تدابیر موثر در طراحی مفید واقع شدند، سپس با طراحی بخش های مختلف سایت مورد نظر، ابتدا در مقیاس کلان و سپس طراحی جزء به جزء سعی در برآورده کردن اهداف پایداری اجتماعی در منطقه مورد نظر داشتیم.
ادبیات موضوع
مفهوم پایداری و توسعه پایدار
توسعه پایدار دارای یک تاریخ تکاملی مفهومی است که سابقه ای طولانی تر از کار کمیسیون برانتلند دارد. در واقع، پایه ها، اساس و مبانی فلسفی توسعه پایدار، به طور عمیقی ریشه در رویاهای یوتوپیایی نویسندگان اولیه همانند دانته، توماس مور، کانت، روسو، ویلیلم پن و حتی وودرو ویلسون دارد. همچنین می توان رابطه مستدلی میان سرچشمه های مفهومی توسعه پایدار و شعائر مذهبی و اعمال جادویی مردمان اولیه جهان یافت، به ویژه اعمال و کنش های عرفانی و مرموزی که بر تجدید و نو سازی خود و محیط از طریق ارائه قربانی ها و هدایایی برای خدایان و آن چه به زمین وابسته است، تاکید می کند - . - Estes,1993:5 به علاوه احترام به زمین و ضرورت زندگی در تعادلی هماهنگ با آن به عنوان یک شرط بقا شخص، اصول و عقاید پایه ای کیهان شناسی های مردمان بومی سراسر جهان هستند - . - Henderson,1991:51-70
اصطلاح توسعه پایدار به مفهوم امروزین، اولین بار در کتاب حدود رشد مورد استفاده قرار گرفت - ویلر، . - 2: 1384 اما سر چشمه های مفهوم توسعه پایدار عموما به گزارش 1987 کمیسیون جهانی محیط و توسعه نسبت داده می شد. این گزارش بر مسائل زیست محیطی در فرآیند توسعه اقتصادی تاکید می کرد - رحمانی، . - 102: 1372 در سمپوزویم لاهه در سال 1991 تاکید شد که منظور از توسعه پایدار، تنها حفاظت از محیط زیست نیست، بلکه مفهوم جدیدی از رشد اقتصادی مورد نظر است: رشدی که عدالت و امکانات زندگی را برای همه مردم جهان - نه تنها اندکی افراد برگزیده - و تمامی نسل ها بدون تخریب بیش از پیش ظرفیت و منابع طبیعی محدود جهان همراه داشته باشد . - Qizillbash2001 - انتشار گزارش آینده مشترک ما در سال 1987 نقطه عطفی را در اندیشه در مورد موضوعات زیست محیطی، توسعه و حکمرانی مطرح ساخت. کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه سازمان ملل در واقع فراخوانی بود برای تنظیم مجدد مکانیزم های نهادی و سازمانی در سطوح مختلف محلی و جهانی برای ارتقاء توسعه اقتصادی، در حالی که حفظ کننده امنیت، رفاه و بقا سیاره زمین است . - Wesd,1983:233 -
فراخوان به سوی توسعه پایدار تغییر جهتی بود از پروژه های روشنفکری به سوی پاسخی عملگرایانه به مشکلات و چالش های زمانه . - Senddon, et al,2006:524 - به دنبال گزارش آینده مشترک ما در سال 1987، اجلاس زمین در سال 1992 در ریودوژانیرو تشکیل شد و در آنجا بر اهمیت اقدامات سریع در جهت دستیابی به توسعه پایدار تاکید شد. پیام کنفرانس زمین به دنیا این بود که بدون حفظ سلامت محیط زیست، توسعه امکان پذیر نیست و در صورت شتاب نگرفتن فرآیند توسعه در کشورهای فقیر، سیاست های حمایت از محیط با شکست مواجه خواهد شد - رحمانی، . - 102 : 1372
معماری پایدار
معماری پایدار نگرشی برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار است که در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست تلاش دارد با به کارگیری تکنولوژی های رایانه ای آسایش و امنیت کاربران را فراهم آورد. واژه پایداری به معنی یک فرآیند مفهوم می تواند دائما تکرار شوند و به عنوان اعتبار یک روش دوباره به کارگرفته شود. روشی که نیازهای حال و آینده را در گذر زمان با کمک رفتارهای
