بخشی از مقاله
مقدمه
ارزیابی تنوع زیستی در جنگل موضوع مهمی برای مطالعه اکوسیستم ها و حفاظت آنها است.[5] تنوع زیستی به عنوان انواع و تعداد موجودات زنده و الگوهای توزیع آنها تعریف می شود .[6] با توجه به اهمیت تنوع زیستی اهداف مدیریت جنگل به سمت افزایش تنوع زیستی متمرکز شده است، به طوری که حفظ تنوع زیستی یکی از مهمترین موارد در مدیریت پایدار جنگلهاست.[3]جنگل های حاشیه رودخانه اکوسیستم هایی متنوع، پیچیده و پویا هستند. پوشش گیاهی حاشیه رودخانه بسیاری فواید اقتصادی، اکولوژیکی و زیبایی شناختی را فراهم می کند. جوامع گیاهی که در ناحیه رودخانه ای پویا هستند، بازتاب کننده یک چشم انداز پویا هستند. ناهمگنی در شکل زمین ، گرادیان میکرواقلیم و رژیم اختلال همه نقش مهمی در ساختار جنگل، غنای گونه ای ، و مهاجرت گونه های غیر بومی بازی می کنند.[11]
جنگل های حاشیه رودخانه پناه گاه تنوع زیستی در مناطق خشک محسوب می شوند[15]، این جنگل ها در نقطه کانونی بحث تنوع زیستی و مدیریت جنگل قرار دارند. کانون این نتایج برای اطلاعات پایه ای اکولوژیکی درباره ساختار، پویایی و عملکرد جنگل های حاشیه رودخانه لازم است که می تواند برای طراحی استراتژی های مدیریت و حفاظت مفید باشد .[13] در سال های گذشته تحقیقات متعددی در زمینه تنوع زیستی جنگل های حاشیه رودخانه در سطح جهان صورت گرفته، که نشان دهنده اهمیت این جنگل ها می باشد [14] - ، [16]، [9]و. - [12] جنگل های حاشیه رودخانه مارون به عنوان یکی از جنگل های شاخص رودخانه ای در مناطق خشک محسوب میشوند .[7] به لحاظ اهمیت و کمبود اطلاعات موجود در کشور در رابطه با جنگل های رودخانه ای، لزوم مطالعه و بررسی این منطقه آشکار میشود. هدف از این مطالعه بررسی تنوع گونه های گیاهی در جنگل های حاشیه رودخانه مارون می باشد.
مواد و روش ها
منطقه مورد مطالعه
این مطالعه در جنگل های حاشیه رودخانه مارون واقع در شهرستان بهبهان، استان خوزستان انجام شده است. جنگل مورد بررسی در محدوده طول جغرافیایی - - 30 38 53 و - - 30 39 38 و عرض جغرافیایی - - 50 09 37 و - - 50 10 25 با ارتفاع 250-300 متر از سطح دریا قرار دارد - شکل. - 1 متوسط بارش سالانه 350/04 میلیمتر و متوسط دمای سالانه 24 درجه سانتیگراد است. منطقه براساس فرمول اقلیمی دومارتون دارای اقلیم نیمه خشک و براساس فرمول آمبرژه دارای اقلیم خشک است.
روش مطالعه:
آماربرداری به روش ترانسکت خطی انجام شد. ترانسکت ها بطور عمود بر محور اصلی رودخانه و به فواصل هر 100 متر از یکدیگر پیاده شدند و روی هر ترانسکت به فواصل هر 50 متر یک پلات مربعی شکل به مساحت100مترمربع - در داخل هر پلات یک میکروپلات 2×2 متر - پیاده شد. در هر پلات نوع و تعداد گونه ها تعیین گردید. در مجموع 79 پلات برداشت شد.
روش تجزیه و تحلیل دادهها
برای بررسی تنوع زیستی از شاخص های تنوع شانون ، غنای گونه ای مارگالف و یکنواختی شلدون استفاده شد. برای برآورد شاخص ها از فرمول های
زیر استفاده شد :[1]
نرم افزار های مورد استفاده
در این بررسی، محاسبه میزان شخص های تنوع زیستی با استفاده از نرم افزار Past انجام شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها و رسم نمودارها، نرم افزار Excle به کار گرفته شد.
نتایج
در مجموع 71 گونه گیاهی متعلق به 59 جنس و 24 خانواده شناسایی شد. خانواده Papilionaceaeو جنس Trifolium و Medicago بیشترین تعداد گونه ها را به خود اختصاص دادند. میانگین شاخص های تنوع شانون، غنای مارگالف و یکنواختی شلدون به ترتیب1/12، 1/45 و 0/58 برآورد شد - شکل . - 1
بحث و نتیجه گیری
همانطور که می دانیم، نواحی ساحلی به طرز باور نکردنی دارای گونه های متنوع و فرآیندهای زیست محیطی متفاوتی می باشند .[10] بررسی تنوع زیستی منطقه از جهت نظارت و مدیریت بهتر در عرصه های ساحلی می تواند دارای اهمیت باشد. تنوع زیستی گونه ها در مطالعات پوشش گیاهی بسیار استفاده می شود [4] و محاسبه شاخص های مختلف تنوع، به عنوان یک روش مطلوب برای مطالعه تنوع زیستی مطرح است .[8] شاخص های بکار برده شده برای ارزیابی تنوع در این مطالعه از پر کاربردترین شاخص ها در مطالعات پوشش گیاهی می باشند. باید گفت که حضور 71 گونه گیاهی نشان دهنده غنای بالای این منطقه است.نتایج حاصل از این بررسی نیز مبین این مطلب می باشند. با توجه به نتایج منطقه دارای تنوع - 1/12 - و غنای گونه ای - - 1/45 بالا و یکنواختی - - 0/58 نسبتا مناسبی می باشد.
مطالعات سعادتی و همکارانش در سال 1390 نیز بیان داشته که منطقه مزبور ، منطقه ای با ارزش زیست محیطی بالا و گونه های گیاهی و جانوری متنوع و منحصربفرد می باشد که این امر خود گواهی بر ارزش مطالعات بیشتر در این منطقه می باشد. نتایج هم چنین نشان می دهند که خانواده Papilionaceae متنوع ترین خانواده است و گز به عنوان گونه غالب منطقه شناخته می شود.با توجه به ناهمگنی و پیچیدگی جنگل های حاشیه رودخانه مارون، این اکوسیستم از غنا و تنوع گونه ای مناسبی برخوردار است. مناطق خشک دارای پوشش گیاهی فقیر و پراکنده می باشند، وجود جنگل های حاشیه رودخانه در این مناطق به عنوان مهمترین زیستگاه گیاهان و جانوران می تواند کانونی برای تنوع زیستی این مناطق تلقی گردد. این جنگل ها اکوسیستم هایی منحصر به فرد هستند که تاکنون درک نشده اند. به منظور حفاظت و مدیریت اصولی این جنگل ها نیاز به مطالعات بیشتر می باشد.
