بخشی از مقاله
چکیده
دقت در نوع استفاده از ادوات و دفعات ورود به مزرعه دارای اهمیت بالایی است. هدف عملیات خاکورزی ایجاد محیط مناسبی برای جوانه زدن بذر، رشد ریشه و نرم کردن و تثبیت خاک جهت تماس کامل بذر با خاک و کم کردن مقاومت و پیوستگی خاک میباشد. در این راستا، این تحقیق به منظور بررسی تأثیر روشهای مختلف خاکورزی بر تعداد و اندازه غده سیبزمینی رقم سانتا انجام شد. آزمایشات در قالب طرح بلوکهای کاملا تصادفی با سه تکرار و چهار تیمار اجرا شد.
تیمارهای آزمایش شامل: شخم با گاوآهن بر گرداندار+ رتیواتور، رتیواتور، چیزل+ رتیواتور و گاوآهن برگردان دار+ دیسک بود. محل انجام آزمایش، یک مزرعه شخصی واقع در شهرستان رزن در سال 1396 بود. نتایج نشان داد تاثیر روشهای خاکورزی بر تعداد غده در واحد سطح معنیدار بود. به طوری که تیمار خاکورزی گاوآهن برگردان دار+ رتیواتور با 77 عدد در متر مربع بیشترین و تیمار خاکورزی رتیواتور با 64 عدد در مترمربع کمترین مقدار را دارا بود. بین تیمارهای مختلف خاکورزی از نظر اندازه غده اختلاف معنی دار وجود داشت و بیشترین تعداد غدههای درشت در تیمار گاوآهن برگردان دار + رتیواتور وجود داشت.
کلمات کلیدی: سیب زمینی، خاکورزی، تعداد غده، اندازه غده، رقم سانتا
مقدمه
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد سیبزمینی را به عنوان یک محصول کشاورزی اشتغال زا و تامینکننده امنیت غذایی در دنیا معرفی کرده است - . - Anonymous, 2012 بیش از 800 میلیون نفر در کشورهای در حال توسعه از طریق پرورش سیبزمینی امرار معاش میکنند. مناطق دارای آب و هوای خنک و مرطوب برای رشد سیب زمینی مناسبتر میباشد. در مناطق گرم سیبزمینی در پاییز و زمستان یا بهار کشت میشود. بنابراین محصول قادر است در دوره رشد خود با آب و هوای سرد روبرو باشد. در زمانی که گیاه در حال تولید غده و توسعه میباشد، اگر مواجه با گرما شود میزان محصول به شکل محسوسی کاهش مییابد بعلاوه امکان بد شکل شدن غدهها وجود دارد.
عملکرد نهایی گیاهان بستگی به عوامل موثر در طی دوره رشد رویشی آنها دارد و شرایط فیزیک خاک، یکی از این عوامل است.×زیرا شرایط فیزیکی خاک عامل کنترل کننده محیطی است که ریشه ها در آن توسعه مییابند.×ساختمان خاک اصطلاحی است که برای تشریح این خصوصیت خاک استفاده میشود.×حاصلخیزی خاک از نظر فیزیکی که غالبا تحت عنوان ساختمان مشخص میشود، پنج خصوصیت خاک را در بر میگیرد؟ ساختمان خاک تحت تاثیر عواملی از قبیل مرطوب شدن و خشک شدن، رشد ریشه، فعالیت موجودات خاک و یا خاکورزی قرار میگیرند و با تاثیر این عوامل ذرات خاک به یکدیگر متصل شده یا خرد میشوند.×اندازه و شکل این واحدها بیشتر به نوع خاک بستگی دارد، اما مدیریت نیز دراین امر نقش دارد.× خصوصیات مکانیکی خاک مانند تاثیر شخم، ادوات و نیروی کششی که بر کشت و کار تاثیر دارد، نیز حائز اهمیت است.×زیرا خصوصیات مکانیکی خاک علت اصلی محدودیت های کاشت محسوب می شوند.×از طرفی مهمترین معیار کمی در بر آورد تاثیر ادوات بر میزان خرد شدن خاک، میانگین قطر وزنی کلوخهها میباشد.
میزان خاکورزی مورد نیاز به نوع خاک و ماشین بستگی دارد. خاک باید با اندازهی کافی سست شود که شیار بازکن دستگاه کاشت بتواند براحتی درعمق مورد نظر نفوذ کند و پشته ساز نیز پشتهای از خاک نرم را روی بذر ایجاد نماید. برای انجام عملیات زراعی در مزرعه از وسایل مختلفی از جمله خاکورز برگردان دار، دستگاه های کاشت اتوماتیک و نیمه اتوماتیک انواع کولیتواتورها و ماشینهای برداشت برای بعضی از محصولات از جمله سیب زمینی طراحی و ساخته شدند. تحقیقاتی در این خصوص توسط محققین انجام گرفته و از جنبه های مختلف اثرات مکانیزاسیون از لحاظ کمی و کیفی بررسی گردیده و نتایجی در رابطه با افزایش محصول و بهبود کیفیت محصول بدست آمده است. غلامی و همکاران - 1395 - در تحقیقی اثر روشهای مختلف خاکورزی بر عملکرد و اجزای عملکرد سیبزمینی رقم سانته، در سال زراعی 1392-1393 در شهرستان شهرکرد بررسی نمودند. آزمایشها در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار و چهار تیمار اجرا شد. نتایج نشان داد اثر روشهای مختلف خاکورزی بر میزان برگردان کردن خاک، زمان رسیدگی مرفولوژیکی، تعداد غده در واحد سطح و عملکرد محصول، در سطح %1 معنیدار بود. شخم با گاوآهن برگرداندار - روش مرسوم - بیشترین تعداد غده در واحد سطح و شخم با گاوآهن قلمی+ دوبار دیسک بیشترین میزان عملکرد محصول را داشت. بین تیمارهای مختلف خاکورزی از نظر درصد غدههای ریز و درشت اختلاف معنیدار وجود داشت. در نهایت، شخم با گاوآهن قلمی+ دوبار دیسک در کشت سیبزمینی رقم سانته پیشنهاد شد.
شمآبادی و محمدی - - 1389 در تحقیقی اثر کم خاکورزی بر تولید سیبزمینی در تناوب رایج منطقه - سیب زمینی - گندم-سیب زمینی - بررسی نمودند. تیمار شامل روشهای مختلف تهیه بستر بذر - -1 شخم با گاوآهن برگرداندار+ دیسک زنی، -2 شخم با گاوآهن بشقابی + دیسک زنی، -3 شخم با گاوآهن چیزل در پاییز+ دیسک زنی -4 شخم با گاوآهن چیزل در بهار+ دیسک زنی - و سه رقم سیبزمینی - اگریا، دراگا و سانته - بودند . نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها نشان داد، تیمارهای خاکورزی اثر معنیداری بر عملکرد سیب زمینی نداشت و تیمار شخم چیزل در بهار با متوسط با متوسط 57/27 تن در هکتار بیشترین میزان عملکرد را در بین تیمارهای مختلف خاک ورزی دارا بود. بیشترین و کمترین میزان برگردانی خاک به ترتیب مربوط به گاواهن برگرداندار و چیزل - 65 و 38 درصد - بود. تیمار استفاده از گاوآهن چیزل با توجه به مزایای به عنوان جایگزین گاوآهن برگرداندار توصیه شد.
سالک زمانی و همکاران - - 1386 در تحقیقی به منظور بررسی اثر روش های مختلف خاک ورزی در طی دو سال متوالی بر عملکرد و اجزا عملکرد دانه گندم رقم الوند، تحقیقی در ایستگاه تحقیقات خسرو شهر در استان آذربایجان شرقی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار خاک ورزی و سه تکرار و به مدت دو سال زراعی - - 1383 -1384 انجام دادند. نتایج حاصل نشان داد که اثر تیمارهای خاک ورزی بر وزن هزار دانه، طول سنبله و تعداد دانه در سنبله معنی دار نبود، ولی بر روی ارتفاع بوته و عملکرد دانه از نظر آماری معنی دار بود. در مجموع گاوآهن برگرداندار میتواند خصوصیات فیزیکی خاک را بهبود بخشد، هر چند که اختلاف جرم مخصوص ظاهری و آب قابل استفاده در بین تیمارها معنی دار نبود، ولی از نظر عددی نیز مقادیر مربوط به تیمار فوق نسبت به سایر تیمارها وضعیتی مطلوبتری داشت.
انتخاب سیستم مناسب خاکورزی در نهایت عملکرد محصول را تحت تاثیر قرار میدهد. سیستمهای خاکورزی با اثر روی خلل و فرج و میزان بقایای محصول قبلی در سطح خاک نقش مهمی در حفظ رطوبت و تولید عملکرد دارد. این تحقیق تاثیر روشهای مختلف خاکورزی را بر عملکرد، تعداد و اندازه غدههای محصول سیبزمینی رقم سانتا در شهرستان رزن استان همدان را بررسی نمود.
مواد و روشها
آزمایشات در شهرستان رزن واقع در استان همدان انجام شد. شهرستان رزن بین مدار 35 درجه و 12دقیقه تا 35 درجه و 43 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 33 دقیقه تا 49 درجه و 27 دقیقه طول شرقی قرارگرفته است.
از قطعه زمین آزمایش به منظور تعیین بافت، اندازه PH، شوری، درصد مواد خنثی شونده، کربن، مواد آلی و درصد عناصر غذایی، از چندین نقطه و از دو عمق 20-0 و 40-20 سانتیمتری به تصادف نمونه برداری مرکب تهیه شد و جهت تجزیه به آزمایشگاه منتقل گردید. خاک منطقه بیشتر همگن و در کلاس خاکهای نیمه سنگین لومی؛رسی بود.
آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. هر کرت مورد آزمایش به مساحت 300 متر مربع 30 × 10 - متر - بود و بین هر کدام از تکرارها به منظور امکان مانور مناسب تراکتور و ادوات 10 متر و فاصله کرتها در هر تکرار سه متر در نظر گرفته شد. زمین مورد استفاده در سال قبل زیر کشت گندم بوده و کاه و کلش آن جمعآوری شده بود. تیمارهای مورد مطالعه در این پژوهش عبارت بودند از شخم با گاوآهن برگرداندار+ رتیواتور، گاوآهن برگرداندار+ دیسک، رتیواتور، چیزل+ رتیواتور.
از بذر سیبزمینی رقم سانتا استفاده شد. فاصله خطوط کاشت 75 سانتیمتر و فاصله بذرها روی خطوط 25 سانتیمتر در نظر گرفته شد. نقشه این طرح در اردیبهشت ماه سال ×96در زمین آزمایش میخ کوبی گردید و در اواخر خرداد همان سال به زیر کشت محصول مورد نظر برده شد. سپس در سطوح مختلف تیمارها، خاکورزی اعمال و بعد از آن نسبت به کود پاشی اقدام ×شد. تراکتور مورد استفاده در این تحقیق فرگوسن 399 برای انجام عملیات خاکورزی و تراکتور یونیورسال 650 برای انجام عملیات کاشت داشت و برداشت بود. مشخصات ادوات مورد استفاده در تحقیق در جدول 1 آمده است.
پس از اتمام عملیات کاشت در تاریخ 96/3/27 نخستین آبیاری انجام شد.×آبیاری های بعدی هر6× روز یکبار انجام گردید. عملیات کود دهی یک ماه قبل از کشت سیب زمینی و در حین عملیات خاکورزی با استفاده از کود اوره به مقدار50× کیلوگرم در هکتار آغاز شد.×چونعموماً بعد از کشت گندم و جو کشت سیب زمینی انجام میگیرد، این ماده باعث پودر کردن کاه و کلش در خاک می شود.×همچنین میزان کرم آکروتین در خاک را کاهش میدهد. سایر عملیات زراعی، مبارزه با علفهای هرز، کوددهی، آبیاری و خاک دهی پای بوته در همه تیمارها به طور یکسان اعمال شد. کود مورد نیاز بر حسب توصیه آزمایشگاه بخش خاک و آب - 100-150-50 - کیلوگرم کود ازت به ترتیب در حین عملیات خاکورزی، مرحله خاک دهی و مرحله گلدهی - به خاک اضافه شد. عملیات برداشت در مورخه 96 /7 /31 به دنبال انجام نمونه گیری با یک دستگاه سیبزمینی کن دو ردیفه نقالهای انجام گردید.
به منظور تعیین میزان عملکرد محصول از سطحی به ابعاد 20× 4/5 متر مربع استفاده گردید. که سطح مربوطه با حذف سه خط از هر طرف قطعه - جمعاً 6 خط از کل 12 خط - و همچنین حذف 5متر از ابتدا و انتهای کرت - جمعاً 10 متر از 30 متر - به دست آمد. در پایان پس از جمعآوری، درصد وزنی هر کرت مشخص گردید. غدههای برداشت شده بر اساس اندازه در گروههای کوچکتر از 35 - ریز - ، بین 35- 55 - متوسط - و بزرگتر از 55 میلیمتر - درشت - تفکیک و در کیسههای جداگانه جمع-آوری شدند. در پایان وزن و درصد وزنی هر یک مشخص گردید. برای گروهبندی غدهها بر اساس اندازه - کوچکترین قطر عمود بر محور طولی غده - ، از مقواهایی که به اندازه مورد نظر بریده شده بود، استفاده شد. به منظور تعیین تعداد غده در واحد سطح،
