بخشی از مقاله
چکیده
سیب زمینی شیرین Ipomoea batatas گیاهی چندساله از خانواده نیلوفر صحرایی - Convolvulaceae - است . بمنظور تولید انبوه غده و بوته های سالم واصیل و تکثیرآن در سطح تجاری، روش تکثیر غیر جنسی درون شیشه ایی بکار گرفته شد.این گیاه سریع الرشد چندساله معمولا به صورت یک ساله نگهداری می شود. دارای شاخه های دراز و خزنده روی زمین می باشد که ساقه ها تا چهار متر نیز رشد می کنند، ریشه آن متورم، دراز و شیرین می باشد .بمنظور تهیه جدا کشت مناسب، جوانه غده گیاه مذکور، پس ازپیش سترون سازی به روش کشت در آب وادار به جوانه زنی و تولید شاخه گشت. شاخه ها پس از سترون سازی به ریز نمونه های یک سانتی متری حاوی جوانه بریده شد.
ریز نمونه ها سپس جهت پرآوری به محیط کشت MS حاوی غلظت های مختلف ساکارز 15 - و30 گرم در لیتر - و هورمون های رشد گیاهی BA - بنزیل آدنین - با غلظت 1 و 2 میلی گرم در لیتر و 0/5 میلی گرم در لیتر IBA - ایندول بوتریک استیک اسید - منتقل شدند. ارزیابی اثرات ساکارز و تنظیم کننده های رشد محتوی محیط کشت MS بصورت فاکتوریل با دو تیمار در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 5 تکرار انجام شد. بهترین تیمار سترون سازی، استفاده از محلول 5 درصد هیپوکلرسدیم بمدت 15 دقیقه به همراه تیمار یک دقیقه ای اتانول70 درصد با سه بار شستشو با آب مقطر بود. اختلاف بسیار معنی داری در سطح 1 رصد بین تیمارهای هورمونی و بدون هورمون برای پرآوری مشاهده شد. بیشترین ضریب ازدیاد در محیط کشت با تنظیم کننده رشد گیاهی 2 - BA میلی گرم در لیتر - و 0/5 - IBA میلی گرم در لیتر - مشاهده شد. ریشه زایی گیاهچه ها در تمام محیط های کشت پرآوری اتفاق افتاد.
کلمات کلیدی: ایندول بوتریک استیک اسید، بنزیل آدنین، تکثیردرون شیشه ای، ساکارز، سیب زمینی شیرین.
مقدمه
سیب زمینی شیرین - Sweet potato - یکی از گونه های با ارزش خانواده نیلوفر صحرایی - Convolvulaceae - است که بومی مناطق گرمسیری آمریکا و اندونزی می باشد . - Struik., 2007 - این گیاه چندساله معمولا به صورت یک ساله نگهداری می شود. این گیاه در اکثر مناطق دنیا از جمله چین، هندوستان و سایر مناطق آسیا و آفریقای شمالی و اروپا کاشته شده - Aloufa., 2002 - و بصورت وحشی در شیلی و آرژانتین می روید. در قرن شانزدهم بوسیله اسپانیولی ها به اروپا برده شد و اکنون در اروپا و آمریکا اولین سبزی از نظر مصرف است . - Panta et al ., 2006 - نام علمی آن Ipomoea batatas - K - Lamk. و نام های مترادف آنConvolvulus batatas L. و Convolvulus indicus Moris و Convolvulus edulis Thunb. و Ipomoea batatasLamk. می باشد . - Sarkar ., 2001 a and b - . در اغلب مناطق ایران به سیب زمنیی شیرین معروف است و نام محلی آن در بلوچستان، قجر لاهوری است. به فرانسوی Patate، Batate و Batate dduce و به انگلیسی Sweet potato و Yam گفته می شود . - Gibb & Padovan., 1993 -
این گیاه سریع الرشد چندساله معمولا به صورت یک ساله نگهداری می شود. دارای شاخه های دراز و خزنده روی زمین می باشد که ساقه ها تا چهار متر نیز رشد می کنند، ریشه آن متورم، دراز و شیرین می باشد. برگ های قلبی شکل مخروطی موجدار با دمبرگ دراز و به رنگ های بنفش، ارغوانی و گاهی سفید دارد. به جز مصرف خوراکی، از آنجایی که دارای برگ های زیبا و رنگارنگ می باشد به عنوان گیاه پوششی و برای مرزبندی و کاشت در باغ نیز مورد استفاده قرار می گیرد. گل های آن منظم و جام گل ها به شکل قیف است، این گل ها به رنگ های سفید، صورتی و یا بنفش مشاهده می شوند . - Aloufa 2002 - تکثیر این گیاه بصورت سنتی مشابه سیب زمینی معمولی از طریق غده انجام می شود و معمولا با مشکل عوامل آلودگی روبرو هستند. تکثیر از طریق کشت بافت علاوه بر توان تکثیر انبوه، امکان تولید ریزغده های عاری از عوامل آلودگی را دارد. تحقیقات زیادی در خصوص استفاده از کشت بافت برای تولید انبوه گیاهان انجام و تا کنون در سطح تجاری مورد استفاده قرار گرفته است. لذا در این تحقیق اثرات فاکتور های موثر در ازدیاد درون شیشه ای این گیاه در سطح تجاری مورد بررسی قرار می گیرد.
مواد و روشها
غده سیب زمینی شیرین دریافتی از شرکت بازرگانی، پس از پیش سترون سازی شامل قرار گرفتن در زیر رانش آب به مدت سه ساعت و برس کشی با اتانول%70 و محلول هیپو کلر سدیم و شستشو با آب مقطر در قالب کشت در آب، در گلخانه وادار به جوانه زنی شد. برای تهیه ریز نمونه، شاخسارهای ایجاد شده، توسط هیپوکلریت سدیم پنج درصد به مدت ده دقیقه و اتانول 70 درصد به مدت دو دقیقه مورد ضد عفونی سطحی قرار گرفت. ریز نمونه ها در ظروف مربایی شکل محتوی محیط های کشت MS - Murashige and Skoog., 1962 - حاوی غلظت های مختلف ساکارز 15 - و 30 گرم در لیتر - و هورمون های رشد گیاهی مختلف BA - بنزیل آدنین - با غلظت 1 و 2 میلی گرم در لیتر و IBA - ایندول بوتریک استیک اسید - با غلظت 0/5 میلی گرم در لیتر و MS فاقد هورمون های رشد - به عنوان شاهد - ، منتقل شدند. نمونه ها سپس در اطاق رشد گیاهی با دمای 25 2 درجه سانتیگراد با طول دوره 16 ساعت روشنایی - با شدت نوری 5000-4500 لوکس - و 8 ساعت تاریکی قرار داده شدند.آزمایش به صورت فاکتوریل با دو فاکتور - درصد ساکارز و نوع و سطوح مختلف هورمونها - درقالب طرح کاملاً تصادفی و با پنج تکرار انجام شد . برای تجزیه و تحلیل دادهها و مقایسه میانگین ها از نرم افزار SAS استفاده شد. گیاهچه های ریشه دار شده در ارتفاع 5 الی10 سانتی متری پس از انجام موفق سازگاری تدریجی به گلخانه منتقل شدند.
نتایج
جوانه های موجود در ریز نمونه ها - قطعات حاوی جوانه - یک هفته پس از انتقال به تمامی محیط های کشت، شروع به رشد رویشی نمودند. رشد گیاهچه ها و ریشه زنی آن ها تحت تاثیر هورمون های رشد گیاهی و درصد محتوای ساکارز محیط کشت قرار داشت. پرآوری تجاری گیاهان بستگی به توان تکثیردرون شیشه ای - ضریب ازیاد - و تشکیل هسته اولیه آنها دارد - شکل. - 1تجزیه و تحلیل داده ها بیانگر وجود اختلاف بسیار معنی داری در سطح یک درصد، بین محیط های رشد بلحاظ هورمون های رشد و درصد ساکارز برای سرعت رشد و تعداد ریز نمونه قابل استحصال می باشد - جدول . - 1
