بخشی از مقاله
مقدمه
شایعترین اختلال تغذیهای در محصولات کشاورزی در حالرشد در خاکهای آهکی، کلروز ناشی از کمبود آهن است - ملکوتی و طهرانی، - 1384کمبود. آهن اکثراً در خاکهای با pH بالا و خاکهای آهکی در نواحی خشک و نیمهخشک مشاهده میشود. زیادی بیکربنات در آب آبیاری و خاک و نیز کمبود مادهآلی خاک سبب تشدید کمبود آهن در خاک میگردد . - Hakan c. and A. Vahap Katkat ; 2008 - بلالی و همکاران - 1378 - با انجام آزمایش در 700 مزرعه طی دو سال گزارش نمودند که 37 درصد از خاکهای کشور دچار کمبود آهن میباشند. غنیسازی زیستی افزایش مقدار عناصر کممصرف در بخش خوراکی گیاهان از طریق روشهای مختلف زراعی است.
این امر بویژه در کشورهای درحالتوسعه، میتواند نقش به سزایی در رفع سوءتغذیه مردم، داشته باشد - . - 2002 , Cakmak از این رو افزایش مادهآلی به خاکهای این مناطق به سبب تعدیل اثرات pH، بهبود ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژی خاک و افزایش قابلیت دسترسی عناصر جهت اصلاح خاک ضروری بنظر میرسد. استفاده از ضایعات آلی شهری یکی از راههای تامین ماده آلی خاک است
بهطورقطع پذیرفته شده که مادهآلی خاک - OM - ، میزان در دسترس بودن آهن در خاک را بهبود میبخشد . - Tagliavini and Rombolà, 2001 - از طرف دیگر نتایج برخی بررسیها نشان میدهد که استفاده از ترکیبات اسیدی چه بصورت محلولپاشی، استفاده در آبآبیاری و یا اضافه نمودن مستقیم به خاک سبب کاهش اثرات منفی مستقیم و غیر مستقیم کربنات کلسیم معادل خاک میگردد - Wallace A. and R.T. . - Mueller. 1978 هدف از این مطالعه مقایسه تاثیر سطوح مختلف کمپوست زباله شهری و تأثیر اسیدیکردن pH آب آبیاری بر میزان حلالیت آهن قابل استخراج با DTPA در خاکهای آهکی میباشد.
مواد و روشها
این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه گروه علوم خاک دانشگاه شاهد انجام شد. برای بررسی غلظت آهن قابلاستخراج با DTPA، نمونههای خاک را پس از خشک-کردن و کوبیدن از الک 1mm عبور داده و سپس تیمارها شامل کمپوست زباله شهری تهران در سه سطح - ton 60 ha-1، 30، - 15 به صورت یکنواخت به نمونههای 500 گرمی آزمایشگاهی اعمال شد و سیکل خشک و مرطوب شدن بوسیله آبیاری با دو سطح pH - pH آب معمولی 8 a و pH اسیدی - 4 a انجام گرفت. آهن قابل دسترس گیاه به روش - Lindsay and Norvel, 1978 - DTPA در زمانهای 1، 2، 4، 8، 16، 32 روز از زمان اعمال تیمار مورد عصارهگیری قرار گرفت. در نهایت غلظت آهن در نمونههای خاک، با دستگاه جذب اتمی مدل Analytic Jena Contra AA300 اندازهگیری شد. همچنین به منظور تجزیه وتحلیل دادهها از نرمافزارهای SPSS استفاده شد.
نتایج و بحث
جدول 1 برخی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک مورد مطالعه را نشان میدهد. همانگونه که در این جدول مشخص است، بافت خاک نسبتا سبک بوده و خاک آهکی میباشد.
جدول-1 برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مورد بررسی قبل از اعمال تیمار
-* کربنات کلسیم معادل
با توجه به استانداردهای ارائه شده برای کمپوست توسط WHOو EPA در ایران که حد ماده آلی را در کمپوست بین 10 تا 30 و pH آن را بین 6 تا 9 در نظر گرفتهاند، کمپوست مورد مطالعه با 25 درصد کربن آلی و 7/6 pH در محدوده استانداردهای ارائه شده قرار دارد، لذا با توجه به تقسیم کیفیت کمپوست در ایران، به دو نوع درجه اول و دوم این کمپوست به دلیل داشتن هدایت الکتریکی بالا - EC - 1:2 - =10 ds m-1 - از نوع درجه دو محسوب میگردد - ابراهیمی و همکاران، . - 1387 بر اساس نتایج جدول تجزیه واریانس کاربرد کمپوست زباله شهری تاثیر معنیداری - p<0.01 - بر غلظت آهن قابلاستخراج با DTPA در خاک داشت - جدول . - 2
جدول -2 نتایج حاصل از تجزیه واریانس اثر سطوح مختلف کمپوست زباله شهری و pH آب آبیاری
بر آهن قابل استخراج با DTPA
نتایج حاصل از مقایسه میانگین اثر سطوح کمپوست زباله شهری تهران بر آهن قابلاستخراج با DTPA در شکل یک آمده است. نتایج نشان داد که با افزایش سطوح کمپوست زباله شهری غلظت آهن قابل استخراج با DTPA به طور معنیداری افزایش یافت. به گونهای که در تیمارهای 15، 30 و 60 تن در هکتار غلظت آهن قابل استخراج با DTPA در مقایسه با شاهد به ترتیب 16/83، 47/29 و 91/78 درصد افزایش یافت. این افزایش ناشی از مواد مغذی در کمپوست کاربردی و نقش آن در بهبود ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک بوده است . - Hellal, 2007 - سورنتی و همکاران - 2012 - نیز بیان کردند که اثرات مفید مشاهده شده در اثر اضافه کردن کمپوست بر افزایش میزان آهن قابل دسترس، میتواند هم ناشی از توانایی کیلیت کردن ترکیبات آهن توسط مواد آلی و هم افزایش فعالیت میکروبی در خاک باشد.
شکل-1 مقایسه میانگین سطوح مختلف کمپوست زبالهشهری
بر اساس نتایج بدست آمده آب آبیاری با pH پایینتر دارای اثرات معنیداری در مقدار آهن قابلاستخراج با DTPA نبود. هوبر و کروتزر - 2004 - نیز گزارش کردند که هیچ اثر واضح و روشنی از آبیاری اسیدی در طی آزمون و بعد از آن بر پارامترهای رشد مشاهده نشد. شکل دو نتایج اثرات متقابل کمپوست زباله شهری و زمان بر میزان آهن قابل استخراج با DTPA را نشان میدهد. میزان آهن قابلدسترس در تمامی تیمارها دارای اثرات افزایشی و سپس کاهشی معنیدار با گذشت زمان بودهاند - شکل . - 2
شکل -2 بررسی تاثیر زمان بر آهن قابل عصارهگیری با DTPA درسطوح مختلف تیمارهای کمپوس
همانطور که در شکل 2 نشان داده شده است، زمانهای اولیه پس از اعمال تیمارهای کمپوست، میزان آهن قابل دسترس کمتری را نشان میدهد، سپس با گذشت زمان آهن بیشتری به درون محلول خاک رها شده است. سورنتی و همکاران - 2012 - نیز نشان دادند که اثرات مفید کمپوست بر میزان آهن قابل دسترس گیاه با زمان
