بخشی از مقاله
چکیده
به منظور اثر کاربرد بلندمدت 5 - ساله - کمپوست زباله شهری ساده و تلفیقی با کودشیمیایی بر غلظت عناصر کم مصرف خاک مزرعه، آزمایشی با طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1391 انجام گرفت. تیمارهای کودی آزمایش در 14 سطح شامل شاهد، کودشیمیایی براساس آزمون خاک ، کمپوست زباله شهری در سه سطح 15، 30 و 45 تن به صورت ساده و تلفیقی با 25، 50 و 75 درصد کود شیمیایی اعمال شد. براساس نتایج حاصل، تیمارهای کودی بر غلظت عناصر کم مصرف خاک، اثر معنی دار داشت.
.1 مقدمه و هدف
در دهه های اخیر تولید در کشاورزی متکی به مصرف نهاده های شیمیایی به منظور کسب عملکرد بالا بوده که علاوه بر ایجاد مشکلات عمده و آلودگی محیط زیست، این مواد مانع بزرگی در دستیابی به تولید پایدار می باشند .[3] امروزه تأکید زیادی بر حفظ کیفی محیط زیست وجود دارد چرا که با استفاده بیرویه از کودهای شیمیایی، میزان ماده آلی خاک در ایران کاهش یافته و ساختمان خاک سخت و نامطلوب شده که این امر موجب کاهش پتانسیل تولید در اراضی کشاورزی شده است 4] و.[ 8 ویژگی هایی چون ساختمان خاک، ظرفیت نگه داری رطوبت، تنوع و فعالیت موجودات زنده و مواد غذایی قابل دسترس، تحت تأثیر ماده آلی قرار دارند.کاهش مواد آلی خاک و مصرف بیش از حد کودها در کنار شرایط قلیایی و آهکی خاک ها و آب آبیاری، موجب کمبود شدید ریزمغذی ها شده است. افزودن ضایعات آلی نظیر کمپوست زباله شهری موجب تسریع فرآیند تشکیل هوموس، بهبود حاصلخیزی و تکامل خاک شده در عین حال از خطرات زیستمحیطی جلوگیری می-کند.[13] ماده آلی منبع مواد معدنی و انرژی برای گیاهان و موجودات خاک است و با کلات کردن عناصر غذایی آنها را به شکل قابل جذب گیاه در خاک نگه می دارد . [5] از این رو استفاده از کودهای آلی به منظور افزایش ماده آلی و یا حفظ مواد موجود در خاک از اولویت خاصی برخوردار است. کاربرد توأم کودهای شیمیایی با مواد آلی می تواند به عنوان سیستم مدیریتی صحیح و منطقی علاوه بر صرفه جویی در مصرف کودهای شیمیایی و جلوگیری از اثرات زیان آور آنها بر آب های سطحی و زیرزمینی، توازن تغذیه ای در گیاه را حفظ و عملکرد را بهبود بخشد .[1] هدف از این تحقیق تأثیر کاربرد کمپوست زباله شهری به صورت ساده و تلفیقی با کود شیمیایی بر غلظت عناصر کم مصرف خاک می باشد.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
کمپوست زباله شهری دارای عناصر کممصرف هستند که میتوانند مورد استفاده گیاه قرار گیرند .[2] آچیبا و همکاران طی تحقیقات خود دریافتند که افزایش کمپوست زباله شهری به مدت 7 سال متوالی توانست مقدار عناصر میکرو خاک را افزایش دهد. مقدار این افزایش به نوع و خاصیت کمپوستها وابسته بود .[6] محققینی در پژوهشی با کاربرد مقادیر 40، 80 و 120 تن کمپوست زباله شهری در هکتار به مدت 5 سال متوالی در یک خاک آهکی دریافتند با افزایش مقدار مصرف کمپوست در خاک، میزان روی و مس خاک سطحی افزایش یافته است و مصرف 120 تن کمپوست در هکتار سبب افزایش 83 درصدی مس و 70 درصدی روی نسبت به شاهد شده است. پژوهش تأثیر کودهای شیمیایی و کمپوست بر خصوصیات شیمیایی خاک در محل تحقیقاتی دانشگاه بهشتی نشان داد که مقدار آهن در تیمار کمپوست، بیشتر از شاهد و کودشیمیایی بود .[12] در پژوهش های احمدآبادی و همکاران [7] نیز با افزایش کمپوست زباله شهری میزان عناصر کم مصرف افزایش نشان داد به طوری که بیشترین غلظت آهن، روی، منگنز و مس در کمپوست 40 تن در هکتار و با کاربرد 4 سال متوالی به ترتیب با مقادیر 45/54، 21/89، 11/49 و 12/01 میلی گرم بر کیلوگرم مشاهده شد که با نتایج مالاک و همکاران[11] مطابقت دارد.
.3 مواد و روشها
این آزمایش در سال 1391 برای پنجمین بار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی ساری در مزرعه برنج و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای کودی شامل 14 سطح - شاهد، کودشیمیایی براساس آزمون خاک ، 15 تن کمپوست در هکتار، 15 تن کمپوست در هکتار25 + درصد کود شیمیایی، 15 تن کمپوست در هکتار50 + درصد کودشیمیایی، 15 تن کمپوست در هکتار75 + درصد کود شیمیایی، 30 تن کمپوست در هکتار، 30 تن کمپوست در هکتار، 30 تن کمپوست در هکتار25 + درصد کودشیمیایی، 30 تن کمپوست در هکتار50 + درصد کود شیمیایی، 30 تن کمپوست در هکتار75 + درصد کودشیمیایی، 45 تن کمپوست در هکتار، 45 تن کمپوست در هکتار25 + درصد کودشیمیایی، 45 تن کمپوست در هکتار50 + درصد کودشیمیایی، 45 تن کمپوست در هکتار75 + درصد کودشیمیایی - می باشند. قبل از اعمال تیمارها، نمونه برداری اولیه از خاک صورت گرفت. بعد از اعمال تیمارها، گیاه برنج کشت شد و پس از برداشت محصول، نمونه برداری مجدد از خاک انجام گرفت. نمونه ها پس از هوا خشک شدن، از الک 2 میلی متری عبور داده شد. عناصر میکرو طبق روش DTPA عصاره گیری و توسط دستگاه جذب اتمی قرائت شد. نتایج حاصل از اندازه گیری با استفاده از نرم افزار SAS تجزیه و تحلیل شد و از آزمون LSD جهت مقایسه میانگین استفاده شد.
.4 نتایج و بحث
نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس نشان داد که مصرف کمپوست زباله، بر غلظت مس و روی قابل جذب خاک برنجزار ، در سطح احتمال 1 درصد و بر غلظت آهن و منگنز در سطح احتمال 5 درصد معنی دار است. بیشترین میزان مس و روی در تیمار 45 تن کمپوست در هکتار با مقادیر 10/59 و 17/48 میلی گرم بر کیلوگرم ، بیشترین غلظت آهن در تیمار کمپوست30 تن در هکتارغنی شده با50 درصد کود شیمیایی با مقدار96/83 میلی گرم بر کیلوگرم و بیشترین غلظت منگنز در تیمار کمپوست30 تن در هکتارغنی شده با 25 درصد کود شیمیایی با مقدار 29/48 میلی گرم بر کیلوگرم مشاهده شد. همچنین کمترین غلظت عناصر، در تیمارهای شاهد و کودشیمیایی مشاهده شد. بین تیماری که دارای بیشترین غلظت مس بود با تیمارهای کمپوست30 تن در هکتارغنی شده با 25و50 درصد کود شیمیایی و کمپوست 45 تن در هکتار غنی شده با 25، 50 و 75 درصد کود شیمیایی تفاوت معنی داری مشاهده نشد. تیمارهای کمپوست30 تن در هکتارغنی شده با 25و50 درصد کود شیمیایی و کمپوست 45 تن در هکتار غنی شده با 25و50 درصد کود شیمیایی، تفاوت معنی داری با تیمارهای کمپوست 45 تن در هکتار ساده و غنی شده با 75 درصد کود شیمیایی که بیشترین میزان روی را دارا بوده، نشان ندادند. تیمار کمپوست30 تن در هکتارغنی شده با50 درصد کود شیمیایی که دارای بیشترین میزان آهن بود تنها با تیمارهای شاهد، کودشیمیایی و کمپوست 15 تن در هکتار تفاوت معنی دار نشان داد و با سایر تیمارها تفاوت معنی داری نشان نداد. بین تیماری که دارای بیشترین میزان منگنز می باشد فقط با تیمارهای شاهد، کودشیمیایی و کمپوست 45 تن در هکتار، تفاوت معنی دار مشاهده شد و با سایر تیمارها تفاوت معنی داری مشاهده نشد. ایگلیزیاس [9] با مطالعه خود در جزایر قناری دریافت که مصرف کمپوست در مقایسه با کود شیمیایی اثر بیشتری بر غلظت عناصر روی و منگنز خاک داشت. طبق آزمایشات مشابه، مصرف کمپوست موجب افزایش عناصر روی، مس و بور در عمق 0 تا 20 سانتی متری خاک شد .[14] تیمارهای تلفیقی کمپوست و کودشیمیایی موجب افزایش غلظت عناصر در مقایسه با کودشیمیایی شد که می توان آن را به نقش مثبت این عناصر در تولید کمپلکس های آلی و افزایش جذب آنها، نسبت داد .[10] نتایج این آزمایش مشابه نتایج مالاک و همکاران [11] در مصر می باشد. آنها بیان داشتند که غلظت عناصر آهن، مس و منگنز خاک به طور قابل توجهی با تلفیق کمپوست و کودشیمیایی افزایش می یابد.
جدول -1-4 تجزیه واریانس اثرات کمپوست زباله شهری ساده و تلفیقی با کود شیمیایی بر میزان عناصر کم مصرف خاک
