بخشی از مقاله
چکیده
تالابهای جنگلی مانگرو، اکوسیستمهایی هستند با شرایط بینا بینی که درگذرگاه آب و خشکی سازگاری پیدا کرده اند ، و طبق آمار سازمان بین المللی کشاورزی و خواروبار ملل متحد - FAO - سطح کل آنها در جهان 15 میلیون و900 هزار هکتار بوده و تنها 55 کشور در دنیا و در آسیا نیز فقط 14 کشور واجد سطوح وسیعی از این جنگلها هستند. این جنگلها دارای تنوعزیستی گیاهی و جانوری بالایی می باشند، نکته نگران کننده وضعیت نامطلوب و آهنگ روبهرشد تخریب در این اکوسیستمهای غنی و نادر می باشد. این تحقیق به روش اسنادی و کتابخانهای و بررسی عکسهای هوایی مربوط و همچنین تصاویر ماهوارهای موجود و نقشههای توپوگرافی1:250000 تهیه شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که سطح این جنگلها در ایران حدود 130 هزار هکتار میباشد. که گونهی حرا دارای بیشترین پراکنش است، در این بین استان هرمزگان مقام اول پراکنش در ایران و بعد از آن استان های بوشهر و سیستانوبلوچستان قرار دارند. بنابراین شناخت و معرفی و حفاظت و بهرهبرداری علمی مطابق با توان اکولوژیک تنها راه نجات این اکوسیستمهای منحصربه فرد از نابودی می باشد.
کلمات کلیدی: اکوسیستم های مانگرو، تنوع زیستی، جنگل حرا، قشم.
مقدمه
تعریفهای زیادی از تنوع زیستی وجود دارد و بیشتر آنها نیز مبهم هستند که احتمالا انعکاسی از مفهوم پیچیده آن است. تعدادی از مفاهیم آن با غنای گونهای هم معنی است و جنبه دیگر آن تنوع گونهای است. بدین ترتیب تعریفهای گستردهای برای آن پیشنهاد شده است از قبیل، حداکثر تفاوت در حیات روی زمین، تشخیص بینگونههای بومی و غیربومی یا معرفی شده. و یا دیگر تعریفها که تاکید زیاد بر روی گونههای تهدید به انقراض دارند.کنوانسیون بینالمللی تنوع زیستی برای تنوع زیستی تعریف زیر را ارائه کرده است: تنوع بیولوژیکی یا تنوع زیستی به معنی تغییرپذیری در میان موجودات زنده در همه منابع شامل هوا، خشکی، دریا و دیگر اکوسیستمهای آبی و مجموعههای اکولوژیکی میباشد که شامل تنوع در سطوح ژن ،گونه، بینگونهای و بومسازگانها میباشد یکی از راههای شناخت این کلمات با معانی بسیار گسترده، بررسی ارزش تاریخی آنها است.
اکوسیستم های مانگرو
مانگرو نام عمومی گونههای مختلف گیاهی است که در آبهای جزرومدی رشد میکنند.جنگلهای دریای مانگرو، محیط طبیعی زیبا و استثنایی خاصترین مناطق اکولوژیک و زیستمحیطی و نواحی ساحلی به عنوان زیستگاه و مامن پرندگان مهاجر و آبزیان است که بخشی از سال را در آن میگذرانند.جنگلهای مانگرو موهبتهای با ارزشی هستند که در بعضی از نقاط جهان و از جمله کشور ما وجود دارند این جنگلها مجموعهای از گیاهان دوران کرتاسه و انوسن به شمار میروند که معمولابه صورت درخت و درختچه در قطعات پراکنده شامل نوار باریکی در طول سواحل جزایر، دریاها و اقیانوسهای گرم دیده میشوند. انواع مخصوص از درختان گرمسیری که میتوانند روی مرز سواحل در محل تقاطع جنگلهای بارانی یا اقیانوسها رشد مینمایند،آنها روی خطوط ساحلی حفاظت شده، دلتای رودخانهها، درزمینهای باتلاقی بین خشکی و دریا یعنی جایی که گیاهان دیگر امکان رشد و نمو ندارند رشد مینمایند.مانگروهای خاص مناطق گرمسیری و نیمهگرمسیری هستند و هرجا که میانگین حداقل درجه حرارت هرگز پایین تراز 20 درجهی سانتیگراد نیاید میتوانند رشد نمایند.
جنگلهای مانگرو درجهان
کل جنگلهای مانگروکه درآبهای گرم اقیانوسهای گرمسیری در تمام نقاط دنیا وجود دارد. در حدود 15/9 میلیون هکتار - بیش از80 هزار کیلومترمربع - تخمین زده میشود، که بیشتر از 5 میلیون هکتار یا 27 درصد این جنگل ها درآسیای جنوب شرقی قرار دارد.به نظر میرسد که اولین گونههای مانگرو در ناحیهای ازآسیای جنوب شرقی یافت شده و دلیل بر این تعداد گونههای زیاد مانگرو در این منطقه نسبت به سایر مناطق مانگرو خیز میباشد.همچنین ممکن است در حدود 23 تا 67 میلیون سال قبل بذرهای مانگرو از سمت غرب به هندوستان، آفریقای شرقی و در نهایت به آمریکای مرکزی و جنوبی آمده باشند.
این جنگلها در مناطق گرمسیری بین دو نیمکرهی شمالی و جنوبی زمین در لجنهای شور ساحلی همجوار با دریا در خلیجها در مصب رودخانهها، چاله وگودهای طبیعی ساحلی مانند خورها و حاشیه جزایر، بخصوص در حد فاصل بین جزرومد دریا و اقیانوس تشکیل میشوند.بیش از 20 کشور در سواحل خود دارای جنگلهای دریایی هستند و بین این کشورها برزیل با 2/5 میلیون هکتار در رتبه اول و پس از آن کشور اندونزی و سپس استرالیا با کمی کمتر به ترتیب در مقام دوم و سوم قرار دارند.در جوامع جنگلهای دریایی جهان حدود 100 گونه مختلف گیاهی وجود دارد که 60 گونه آن از عناصر اصلی این جنگلها و انواع حراها، چندلها و دیگر درختان و درختچهها هستند و بقیه تقریبا گیاهان همراه با این عناصر اصلی اند:مانگروها دارای سیستم غنی، گوناگون و درعین حال پیچیدهای هستند بطوری که مولد برخی از مواد اولیه در بخش تولید میباشند اما مدیریت ضعیف و غلط و در بعضی نقاط اصولا نبود مدیریت، باعث کاهش گسترده جنگلهای مانگرو در جهان شده است.
جنگلهای حرا در ایران
از جمله جوامع گیاهی ناحیه رویشی سواحل جنوب کشور ما جامعه حرا و چندل میباشد.ایران دارای 130 هزار هکتار جنگل حرا و چندل میباشد که با در نظرگرفتن وسعت و قابلیتهای سواحل جنوبی کشور سطح ناچیزی را پوشش داده و وسعت این جنگلها درکشور قابل توسعه است. در واقع وسعت جنگلهای دریایی ایران در 25 سال پیش در حدود 200 هزار هکتار بوده است و عکس های جدید ماهوارهای امروزه وسعت آنها را درحدود 120-130 هزار هکتار نشان میدهد، به عبارتی سالیانه در حدود 2500 هکتار از وسعت آن کم شده است و آنچه نیز باقی مانده ، بخصوص در سواحل قشم تخریب شده است.جنگل هایحرا و بعضا چندل ایران بطور پراکنده در سواحل شمال خلیج فارس، دریای عمان از بندرکنگان، سیریک تا بندرخمیر، میناب و لافت در استان هرمزگان و جاسک در خلیج چابهار و خلیج گواتر در استان سیستانوبلوچستان کشیده شده است.
