بخشی از مقاله
چکیده:
حقوق شهروندی در مفهوم عام خود یکی از مباحث مهم حقوقی در دو سطح داخلی و بین المللی است. ا صطلاحی که به تازگی وارد ادبیات حقوقی ک شور ما شده ا ست و روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود در این میان توجه به حقوق سالمندان از اهمیت بالائی برخوردار است بویژه این که در حال حاضر هرم سنی جمعیت ایران در مراحل اولیه انتقال از مرحله جوانی به سالخوردگی بوده و به سرعت رو به پیری می رود، به طوری که طی 10 سال آینده به ازای هر 10 خانوار هفت سالمند بالای 60 سال در ک شور خواهیم دا شت
چنان که اهتمام دین مبین اسلام بر حفظ کرامت و حرمت سالمندان، ضرورت طرح این گونه مباحث را افزون می نماید محور این نوشته، انجام پژوهشی در خصوص ابعاد مختلف حقوق سالمندی ا ست که هنوز به اندازه کافی در ادبیات حقوقی ما غنی نشده است از این رو، با عنایت به اهمیت مسئله و نیز به سبب آنکه جوانب مختلف مو ضوع، هنوز ناکاویده و درخور بحث ا ست، شای سته مینماید که همه اطراف آن، به نحو منقّح و متقن بررسی گردد. بنابراین، سعی این قلم بر آن است که پس از تبیین کلیات، تحلیل فقهی این موضوع، قرین تحقیق دقیق گشته، بیان نتیجه، پایان بخش آن باشد.
مباحث اولیه
پارهای از مباحث که به مثابه تمهید این پژوهش، شای سته یادآوری ا ست، در چند بند از نظر گذرانده میشود:
الف: پیشینه بحث
لزوم توجه به سالمندان یکی از مباحثی ا ست که طی سالهای اخیر در مجامع جهانی و در سطح داخلی مورد عنایت واقع شده ا ست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ 16 د سامبر 1991، قطعنامه 91/46 را با عنوان »اصول ملل متحد برای سالمندان« به تصویب رسانید و در لوای آن از دولت ها تقاضا نموده تا این اصول را در برنامه های ملی خود بگنجانند. قطعنامه مزبور با یک مقدمه و 18 ماده مشتمل بر اصول پیش رو است:
-1 استقلال: مواد 1 تا 6 قطعنامه بر حق استقلال سالمندان تاکید می کنند و بیان می دارند که سالمند در ابعاد مختلف زندگی اعم از اشتغال، دسترسی به غذا، آب، سرپناه، مراقبت های بهداشتی، خانواده و ... حق تصمیم گیری مستقل دارد.
-2 مشارکت: موضوع مواد 7 الی 9 قطعنامه مشتمل بر مشارکت سالمند در فعالیت های اجتماعی از جمله تشکیل جنبش ها و مجامع اختصاصی سالمندان است.
-3 مراقبت: مواد 10 الی 14 مقرر می کنند که سالمند باید موضوع و هدف مراقبت و محافظت از سوی خانواده و اجتماع باشد و خدمات اجتماعی و حقوقی در جهت ارتقای سلامت شخصی و روانی وی باید در اختیار قرار گیرد.
-4 خودسازی: ماده 15 و 16 بیان می کنند که برای تحقق خودسازی و خودشکوفایی سالمند باید فرصت هایی برای توسعه کامل توانمندی های بالقوه ایشان فراهم شود و دسترسی به امکانات و منابع آموزشی و ... تسهیل شود.
-5 کرامت: مطابق مواد 17 و 18 رعایت و حفظ احترام و کرامت سالمند ضروری است.
جمهوری اسلامی ایران، در راستای نهادینه ساختن ا صول قطعنامه ملل متحد، در ساختار سازمان بهزی ستی ک شور، شورایی با نام » شورای ملی سالمندان« تا سیس نموده ا ست. این شورا با هدف فراهم کردن امکان تداوم حضور سالمند در جامعه، تاکید بر حفظ موقعیت و جایگاه سالمند در خانواده، تامین حداقل نیازهای ا سا سی سالمندان نیازمند در ک شور، تاکید بر حفظ احترام، شأن و حرمت سالمند و فراهم کردن امکان مشارکت مردم، انجمن ها و موسسات غیردولتی از سال 1391 تشکیل شده است.
شورای ملی سالمندان طرح های مختلفی برای تحقق حقوق سالمندان در کشور تصویب نموده است که می توان به طرح سنجش عدالت با موضوع سالمندی، برنامه تکریم سالمندان در دستگاه های دولتی، شیوه زندگی سالم در سالمندان، طراحی بسته بیمه مراقبتی سالمندان، طرح دفتر امور توانبخ شی روزانه و توانپز شکی و ... اشاره نمود. یکی از مهم ترین طرح های شورا، تدوین کلیات من شور حقوق سالمندی در 11 ماده ا ست که در سال 1389 به ت صویب ر سیده است1 و مقرر شد این منشور در کارگروهها بررسی و به صورت لایحه ای با عنوان قانون حمایت از حقوق سالمندان به مجلس ارائه شود
. 1 عناوین اصلی من شور حقوق سالمندی عبارت است از:
حق زندگی، منا سب سازی محیط زندگی با نیازهای فرد سالمند،زندگی اجتماعی علیرغم محدودیت های مشارکت سالمند،حضور و نقش فعال اطرافیان،درآمد و دارایی،ارج نهادن به فعالیتهای سالمند،آزادی انجام فعالیتهای مذهبی،حفظ استقلال سالمند،حق بهرهمندی از مراقبت،حق بهرهمندی از مراقبین آموزش دیده و رعایت شرایط جسمی و روحی در مراحل آخر زندگی سالمند.
