بخشی از مقاله
چکیده
وقوع سوانح طبیعی مانند زلزله در مراکز آموزش عالی میتواند تلفات جانی و مالی سنگینی به همراه داشته باشد. برخی از این تلفات مربوط به عناصر سازه ای و غیرسازه ای می باشند و برخی دیگر به دلیل فقدان آگاهی اساتید، دانشجویان و کارکنان از روش های مواجه با خطر و کاهش آن قبل، حین و بعد از زلزله است. مرکز آموزش عالی فنی و مهندسی بویین زهرا یک مرکز تازه تاسیس است که دانشکده های آن در حال ساخت اند.
از آنجایی که شهرستان بویین زهرا منطقه ای زلزله خیز است و با توجه پیشینه آن همواره در معرض خطر وقوع زلزله است، بدین سبب لازم است راهکارهایی برای مدیریت بحران زلزله ارائه شود. از طرفی میتوان با بررسی ساختمان های ساخته شده نواقص احتمالی را در ساختمان های در حال ساخت برطرف کرد. روش پژوهش در این مقاله روش توصیفی- تحلیلی است و برای جمع آوری اطلاعات از اسناد کتابخانهای، میدانی و رایانهای استفاده شده است. در این تحقیق سعی شده با استفاده از روش تحلیلی SWOT راهکارهای مدیریتی بحران برای پیش، حین و پس از زلزله ارائه شود.
مقدمه
امروزه بحث شناسایی، مهار و پیشگیری از تلفات و خسارات جانی و اقتصادی ناشی از حوادث طبیعی و انسان ساز که منجر به بحران می شوند به ویژه زلزله، مورد توجه خاص محافل علمی تحقیقاتی و مسئولین کشورهاست. چراکه با بروز یک زلزله، مقدار زیادی از سرمایه های یک کشور - انسانی و مالی - از بین می رود .از طرفی هزینه های بسیار زیادتری باید صرف بازسازی و باز تامین امکانات و ساختمان ها گردد. - زحمت کشان و همکاران، - 1392
در میان سوانح طبیعی، زمین لرزه بدون هشدار قبلی قادر به تخریب بخش وسیعی از ساختمان هاست، که حاصلی جز تلفات و خسارات مالی به دنبال ندارد. اما، اگر چنانچه به افراد قبل از وقوع سانحه آگاهی های لازم از نحوه مقابله و گریز از مهلکه آموزش داده شود، میزان تلفات، قابل کاهش است .شواهد نشان می دهد، غالب خسارات ناشی از زلزله به واسطه فروریختن عناصر غیرسازه ای داخلی و خارجی ساختمان هاست .این در حالی است، که پژوهش های علمی در تدوین راهکارهای مدیریت بحران بناها از ابعاد تشکیلاتی و غیرسازه ای اندک است.
در این راستا، کاهش آسیب پذیری و تدوین برنامه مدیریت بحران مراکز آموزش عالی و دانشگاه ها، که در زمره مراکز مهم بوده و وجود و استمرار فعالیت آنها برای کشور دارای اهمیت است، از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد. - فلاحی، - 89 بسیاری از حوادث ناشی از زلزله با داشتن شناخت نسبت به محیط قابل پیشگیری اند، به طوری که اغلب پس از وقوع بحران مشاهده میشود که بسیاری از حوادث قابل پیش بینی بوده اند .بنابراین با بررسی و تحلیل نقاط ضعف و قوت و فرصت ها و تهدید های پیش روی مدیریت بحران می توان تا حد زیادی تلفات جانی و مالی را کاهش داد. در این میان با توجه به اهمیت کاهش آسیب پذیری دانشگاه ها، به دلیل وجود دارایی های انسانی، علمی، اسنادی و تجهیزاتی، تدوین برنامه مدیریت ایمنی و بحران موضوعی الزامی محسوب می شود.
مبانی نظری
بحران
بحران در لغت نامه ی دهخدا به معنای" بلا، اندوه، سختی و مصیبت "و در فرهنگ معین به معنای "آشفتگی و تغییر حالت ناگهانی "است. بحران شرایطی است که در اثر حوادث، رخداد ها و عملکرد های طبیعی و انسانی - بجز موارد موضوعه در حوزه های امنیتی و اجتماعی - به طور ناگهانی یا غیر قابل کنترل به وجود می آید و موجب ایجاد مشقت و سختی به یک مجموعه یا جامعه انسانی میگردد و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، فوری و فوق العاده دارد. - لایحه تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، * - 1385 حادثهای که به طور طبیعی و یا توسط بشر به طور ناگهانی و یا به صورت فزاینده به وجود میآید و سختی و مشقتی به جامعه انسانی به گونه ای تحمیل نماید که جهت بر طرف کردن آن نیاز به اقدامات اساسی و فوق العاده باشد. - - www.hamshahrionline.i
مدیریت بحران
اصل و پایه مورد پذیرش بسیاری از نظریات موجود در مدیریت بحران عبارتست از» همکاری دولت و مردم در هماهنگی با یکدیگر از طریق سیستم جامع و مورد قبول مدیریت سوانح به گونه ای که در پرتو این همکاری بتوان آمادگی دولت و افراد جامعه در مقابله با سوانح را ارتقا داد، زمینه انجام فعالیت های پیشگیرانه و کاهش دهنده خطرات را ایجاد و تقویت نمود و برنامه مدونی را برای مقابله و جبران خسارات احتمالی حوادث پیش اندیشی و بنیان نهاد.« - عبداللهی، - 91
نمونه موردی : ساختمان شهید احمدی روشن، مرکز آموزش عالی فنی و مهندسی بوئین زهرا ساختمان شهید احمدی روشن یکی از دانشکده های مرکز آموزش عالی فنی و مهندسی بوئین زهرا است که در بهمن 1394 تاسیس شد. مرکز آموزش عالی فنی و مهندسی بوئین زهرا واقع در استان قزوین- شهرستان بوئین زهرا -انتهای بلوار امام خمینی - ره - در سال 1390با راه اندازی در دو رشته مهندسی صنایع و مهندسی کامپیوتر - نرم افزار - فعالیت خود را آغاز نمود و اکنون با پانزده رشته فعالیت خود را ادامه میدهد. - www.bzte.ac.ir -
شهرستان بوئین زهرا از نظر جغرافیایی در 50 درجه و 4دقیقه درازای خاوری و 35 درجه و 46 دقیقه پهنای شمالی و در ارتفاع 1210متری از سطح دریا قرار دارد. آب و هوای این منطقه؛ معتدل مایل به گرم و خشک است. این شهرستان که در جنوب خاوری استان قزوین قرار دارد، در پی زمین لرزه شدید شهریور -1341 برابر با سپتامبر -1962 به سختی آسیب دید، اما با تلاش پیگیر و مستمر مردم و دولت، به سرعت بازسازی شد. - - www.shahrmajazi.com آثارموجود درتپه های باستانی شهرستان بویین زهرا که پیشینه ای حدود 9000 سال برای این منطقه برآورد می شود از قدیمی ترین مناطق ایران و جهان به شمار می آید. . در زلزله سال 1341 بسیاری از آثار باستانی بویین زهرا فرو ریخت. از آثار باقی مانده این منطقه می توان به کاروان سرا های دوره صفویه و برج های خرقان اشاره کرد.
