بخشی از مقاله
چکیده
مباحث پیرامون طراحی معماری و رابطه ی آن با بافت های تاریخی از دهه 60 میلادی رونق گرفت. در این میان آنچه که در تاریخ سیاسی جهان روی داد، روند این برخورد را تحت تاثیر قرار داده است، امروزه رویکرد یکپارچه گرایی و توسعه پایدار از بحث های مهم پیرامون شهر تاریخی می باشد که در بطن آن توسعه میان افزا و به پیروی از آن طراحی بنای میان افزا و نمای آن نیز مطرح شده است .
با بررسی تاریخ شهرهای ایران در می یابیم که توسعه شهری در دوره های مختلف تاریخی در پیوستگی و همگام با گذشته شهر بوده است. امروزه توسعه شهرها درون و چه در پیرامون بافت های تاریخی با سرعت بیشتر و ابعاد بزرگ تر در حال شکل گیری می باشد. حال سوال پیش می آید که چه ابزاری می تواند رابطه ای متوازن و متعادل میان توسعه و شهر تاریخی ایجاد کند به گونه ای که همچون گذشته توسعه شهر با منظر شهر تاریخی هماهنگ و مرتبط باشد
در این پژوهش راهکار ارائه شده مفهوم زمینه گرایی در طراحی بناهای میان افزا و نمای آن ها می باشد، چرا که با ذکر دلایل و نتایج موجب تعادل و توازن میان بافت تاریخی و معماری میان افزا در منظر شهری می گردد.
ریشه گرایی ، تاریخ محوری ، جامعه گرایی و همچنین اصالت محوری نحوه پیگیری مطالب می باشد.
مقدمه
تا قبل از جنگ جهانی و تحولات ناشی از انقلاب صنعتی ، تغییرات جوامع شهری بسیار بطئی و نامحسوس بوده و به تبع آن کالبد شهرها نیز با دگرگونی قابل توجهی مواجه نبوده است . همگام با تغییرات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و فن آوری جدید بافت های شهری با تغییر شکل و شالوده مواجه شده است
بعد از جنگ جهانی نیز مسائل اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و . . . باعث توجه به بافت های تاریخی گردید که به موجب آن رویکرد بازسازی در بافت های تاریخی به عنوان راهکار مورد استفاده قرار گرفت . بازسازی بافت های تاریخی امکان استفاده دوباره از این بناها و بافت های تاریخی را صورت داد، که در دهه 1960 استفاده مجدد از این بناها و بافت ها مورد توجه واقع می گردد .
اولین برخورد با نماسازی و نماگرایی در توسعه میان افزا نیز در این زمان و در بازسازی بافت صورت می گیرد . در این دوران مرمت سبکی به منظور باززنده سازی بافت های تاریخی استفاده می شود . البته در همین دوران حفظ تنها نمای بناهای تاریخی از رویکردهای معمول بوده است که به فاسادیسم معروف گشته و منظور از آن حفظ تنها نمای بنای تاریخی و طراحی فضای داخلی آن برای عملکرد بهتر می باشد.
جهان بعد از جنگ همگام با جامعه ، توسعه را در بطن خود می گنجاند و شکل این توسعه، طراحی بنای هایی است که در فضاهای شهری دیده می شوند . این روند خودخوانی توسعه در بخش های مرکزی شهرها که عموما تاریخی می باشند نیز با اشکال مختلف دیده می شود . دو روش -1 بهسازی ، نوسازی و بازسازی بناها و بافت تاریخی -2 طراحی ساختمان های جدید در بافت تاریخی روش های معمول حدودا هفتاد سال اخیر در خصوص توسعه میان افزای در بافت های تاریخی می باشد .
حال در این نوشتار سعی شده است که ضوابطی متعادل و راهکاری برای طراحی نمای بناهای میان افزا در بافت تاریخی تعیین و تبیین شده و مورد ارزیابی و اعتبار سنجی قرار گیرد ، تا راهکاری برای حل مسئله طراحی نما در روند توسعه میان افزای شهری باشد . اگر چه لازم به ذکر است که نوع جنس مصالح ساختمانی نماهای بناهای میان افزا خود نیازمند تحقیقی مستقل و بسیار مفصل می باشد که در این مقوله نمی گنجد. در آخر نیز برای ملموس گشتن نوشتار با مطالعه موردی محله عودلاجان ، کوچه مروی سعی شده است ساختاری خوانا و راهکاری متعادل بیان شود .
الف - پیشینه تاریخی :
الف - 1 پیشینه تاریخی مسئله - جهانی -
با گسترش توسعه و جهان توسعه نگر بحث توسعه میان افزا شکل می گیرد .اساس طرح مباحث مربوط به ساختارهای جدید در محیط های تاریخی با ظهور فن آوری و شهرسازی جدید در قرن نوزدهم میلادی هم زمان است، زیرا در این زمان است که ما شاهد تضاد آشکار میان شهرهای سنتی با مفهوم توسعه به شیوه جدید هستیم
در این زمان بیش از هر چیز مفهوم شهر جدید مورد توجه قرار می گیرد و توسعه میانی شهر بیشتر توسعه ای از جنس کاربری های جدید است چرا که بسیاری از فنون جدید و سیستم های اداری و کاری جدید شکل می گیرد . صاحب نظران مرمتی نیز همچون طراحان شهری با مسئله توسعه برخورد پیدا کرده و به دنبال راهکاری برای توسعه میان افزای شهری می باشند .
اولین نظریات مدون در این رابطه را می توان به صورت تلویحی در عقاید و نظرات کامیلو سیت اتریشی یافت اما اولین فردی که نظریات مدون را در مورد ساختارهای جدید مطرح می کند جووانونی است
نظریات سیت و جووانونی بیشتر در خصوص طراحی معماری در محوطه های تاریخی و بناهای تاریخی می باشد . اما همین نظریات به نقطه عطفی برای شکل گیری نظریات گسترده در خصوص طراحی معماری در بافت های تاریخی تبدیل می شود . نظریات جووانونی در طراحی ساختمان دو جنبه اصلی داشته است
-1 طراحی فرم ساختمان
-2 طراحی نمای ساختمان ، که لزوم طراحی نما با استاندارد هایی برای بافت تاریخی را مطرح می کند .
همان طور که گفته شد با مطرح گشتن مسئله توسعه در دهه های 50 و 60 راهکارهای گوناگونی به منظور توسعه در دل شهر شکل می گیرد . از همین رو هنگامی که جنگ جهانی دوم به پایان می رسد . با توجه به مسائل اقتصادی ، سیاسی ، جمعیتی و ... مسئله بازسازی قسمت های تخریب شده مطرح می شود و نوعی از توسعه میان افزای در دل بافت های تاریخی مورد شکل می گیرد. دهه 1960 میلادی مسئله توسعه در برابر بافت های تاریخی قرار می گیرد یکی از راهکارهای مورد استفاده در این دوران نماسازی صرف می باشد که به نام حفظ نما }شهرکی, {1391 یا فاسادیسم }حناچی ، {1390 مشهور می گردد .
بحث مهمی که در شکل و ساختار بافت های تاریخی همیشه مطرح بوده است نماسازی می باشد که اولین برخورد توسعه و بافت های تاریخی پاسخش را در نماسازی در روند توسعه میان افزا می بیند ، البته که مورد نقد صاحبان نظران بسیاری قرار می گیرد که با دلایلی محکم و قاطعانه این روند را در بعضی از مواقع مخرب نه راهکار گرا می دانسته اند ، اما در این شیوه نیز نمونه های موفقی موجود می باشد . رواج این نگرش در دهه 1980 می باشد }شهرکی, {1391تا این که در دهه 1990 روند توسعه میان افزا شکل تازه می گیرد و آن حفاظت محوری در نحوه توسعه است .
دهه 1990 به بعد رویکرد حفاظت و بازآفرینی یکپارچه به عنوان رویکردی غالب در بازآفرینی محیط های فرهنگی- تاریخی مطرح می گردد و از سوی انجمن ها ، افراد و موسسات در مقیاس های مختلف محلی ، ملی و بین المللی مورد توجه ، حمایت و توسعه قرار می گیرد }حناچی ، .{1390 تا به امروز نیز مهمترین مسئله در توسعه میان افزا حفاظت محوری ، اصالت محوری و همچنین ساختار شناسی و ساختار گرایی در بافت تاریخی است که البته مسئله تعادل در حفاظت از بافت های تاریخی در برابر بناهای میان افزا همیشه مورد تبیین و بازگویی بوده است که این نیز به دو گونه -1 طراحی بنای میان افزا -2 نمای بنای میان افزا مطرح می باشد .
الف 2- پیشینه تاریخی مسئله - ایران -
چالش میان حفاظت و توسعه از موضوعات بحث برانگیز مرمت شهری و معماری معاصر ایران است }حناچی, . {1386 حال سوال پیش می آید این چالش مطرح شده در حفاظت و توسعه چگونه باید حل گردد .پاسخ این سوال در نگرش به تاریخ شکل گیری توسعه در ایران و لزوم حفاظت از بافت های تاریخی می باشد.
توسعه در زمان قاجار و به اخص در زمان حکومت ناصر الدین شاه در ایران مفهوم امروزی پیدا می کند . اگر چه همواره در شهرهای مهم گونه ای از بهسازی و نوسازی شهری در دوره های مختلف انجام می گردیده است. در این دوران نیازهای جدید در بطن جامعه ایرانی مطرح می شود که اقدامات میرزا تقی خان امیر کبیر در سال 1225 گام مهمی در توسعه و عمران شهر تهران به شمار می رود
