بخشی از مقاله
چکیده
در بسیاری از شهر های ایران ، از جمله شهر کرمان، رشد فیزیکی بسیار سریع تر از رشد جمعیت و نیاز واقعی شهر بوده و شهر دچار گسترش افقی بیرویه شده است .در روند توسعه پراکنده و بیرویه شهر بخش مهمی از اراضی شهری با پتانسیل توسعه، به صورت بلااستفاده رها شده اند و پیامد های منفی را به دنبال داشته اند و باعث پایین امدن کیفیت شده اند.
ضرورت طرح یک راه حل مناسب ،جهت مقابله با پدیده گسترش بیرویه شهر ها از یک طرف،و تغییر نگرش نحوه مداخله در بافت های درونی نا کار امد از طرف دیگر ،سبب تکامل یافتن چارچوب های نظری این نحوه مداخله در بافت های شهری ،با هدف استفاده هرچه بهتر از زمین های زیر توسعه شهری و حفظ هرچه بیشتر زمین های واجد ارزش غیر شهری گردیده است .
توسعه میان افزا نوعی از باز توسعه درون شهری است که توجه ویژه به شرایط و پتانسیل های درونی محدوده هدف دارد. ظرفیت های تعریف شده باز توسعه، از دیدگاه میان افزا، در درون محدوده تعریف میگردد. این ظرفیت ها میتواند در قالب ساده و سطحی خود، به استفاده از زمین های خالی و رها شده موجود در محدوده ، و در قالبی پیچیده تر به در نظر گرفتن پتانسیل ها و ظرفیت های باز توسعه، به صورت موشکافانه تر، ختم گردد.
هدف×از×این× پژوهش، ارائه الگویی جهت طراحی شهری میان افزا در بافت شهری منطقه 2 کرمان و همچنین ارائه دستور العمل طراحی شهری میان افزا با تاکید بر مولفه های مکان پایدار است.
.1 مقدمه
توسعه درونی - میان افزا - ، به کارگیری تمام توان ها و ظرفیت های بالقوه و بالفعل موجود در سطح شهر برای رسیدن به شهری پایدار است و تمامی ساختارهای اجتماعی، کالبدی، سیاسی و اقتصادی را برای رسیدن به تعادل کیفی و کمی و پایدار ارتقاء می دهد
.2مبانی نظری
بافت های شهری با داشتن دوره زمانی در شکل گیری خود دارای عمر مشخصی می باشند.به طوری که یک ساختمان با مصالح پایدار طول عمر مفید بیشتری دارد تا ساختمان با مصالح ناپایدار.این موضوع باعث میگردد که بخش هایی از شهر از کیفیت پایین کالبدی برخوردار باشند.علاوه بر این گسترش شهر به بیرون و یا از رونق افتادن کارکردی در یک فضای داخلی و حتی در مجاور شهر ویا حتی در مجاور شهر ویا در درون توسعه های اخیر،زمینه فضاهای خالی و بدون استفاده و متروکه را بالا میبرد. این فضا ها چه با کیفیت های پایین کالبدی و چه اراضی با کارکرد از رونق افتاده متروکه ،کارکرد ، چهره و منظر زشت و نامناسبی را باعث می شود
رشد شتابان جمعیت شهرنشین، هجوم جمعیت مهاجر به شهرهای بزرگ و لزوم پاسخ گویی به نیازهای جمعیت شهرنشین و نیز ارائه خدمات شهری، ضرورت به کارگیری تمام توا نها و ظرفیتهای موجود شهر را بیش از پیش نمایان می سازد همچنین صنایعی که روزگاری خارج از بافت شهری قرار داشتند با بافت های جدید محاصره شده اند، این مسأله به تعطیلی یا انتقال آنها منجر شده است؛ در نتیجه حفرههای تهی در بستر شهر پدید می آید .اراضی متروکه وسیع حاصل از این جابجایی در کالبد شهر تحت عنوان عرصه های ناکارآمد شناخته می شوند. در حال حاضر در در بافت های شهری الگوی مناسبی جهت بهره برداری از توانهای فضا های موجود وجود ندارد.
توسعه میان افزا از زیر مجموعه های توسعه پایدار شهری است که در این نوع توسعه بجای گسترش افقی شهر به طور خاص در زمینهای بایر و یا دایر در میان محوطه های ساخته شده، توسعه پیدا میکند. توسعه میان افزا هر چند در مقام برقراری ارتباط و هماهنگی با بافت موجود است، ولی به امر توسعه و رشد وضع موجود نیز توجه دارد
با وجود مشکلاتی که در بافت های شهری موجود وجود دارد، طراحی شهری میان افزا دارای فواید ذیل خواهد بود:
- 1 افزایش امنیت
- 2 افزایش زیبایی بصری
- 3 ایجاد انگیزه لازم برای سرمایه گذاری بیشتر
- 4 افزایش متعادل تراکم و تغییر کاربری بناهای فرسوده و آلوده کننده
- 5 لزوم پاسخ گویی به نیازهای جمعیت شهرنشین و نیز ارائه خدمات شهری
- 6 جلوگیری از رشد بی رویه شهر به صورت افقی
- 7 پر کردن بافت موجود شهر
- 8 رشداقتصادی شهر
- 9 فرصت های مناسب جهت کاشت درختان و ایجاد کیفیت مناسب محیطی
- 10 کاهش الودگی های محیطی
.3 انواع سطوح میان افزا
سطوح میان افزا در انواع مختلف وجود دارند که عبارتند از: اراضی یا ساختمان های رها شده، خالی یا بلااستفاده در خارج از شهر، حومه شهر، نواحی داخلی شهر و مرکز و هسته های شهری. البته شایان ذکر است که بیشترین بحث در زمینه توسعه میان افزا بر روی اراضی خالی و رها شده در محلات داخلی شهر و هسته های شهری می باشد
متغیرهای چندی در تعریف آنچه که سبب تعریف یک قطعه زمین، به عنوان یک زمین میان افزا میشود دخالت دارند، اما به نظر می رسد که سه عامل در همه شرایط و وضعیت ها مشترک باشد.
عامل اول مربوط به زمین های خالی یا زمین هایی که برای مدت طولانی، کمتر مورد بهره برداری قرار گرفته اند، می باشد
عامل دوم، به آن دسته از قطعه زمین های خالی و کم استفاده که در میان سطوح ساخته شده شهری محدود شده و توسعه نیافته اند، مربوط می گردد. بخشی از این سطوح به علت برنامه های ناموفق نوسازی و یا تفکیک نامناسب زمین به وجود می آیند.
و عامل سوم، به ضرورت برخورداری از خدمات و امکانات شهری همچون سیستم شبکه های آب، فاضلاب، برق و ... در محل برمی گردد. لازم به ذکر است که ظرفیت زیر ساخت ها لزوماً نباید جلوگیری توسعه های جدید، مخصوصاً در مقیاس وسیع و در پروژه های با تراکم بالا باشد
از انواع دیگر قطعات با قابلیت توسعه مجدد، که در اثر کاربری های پیشین خود، همچون صنعتی و یا معدنی، متروکه مانده و دچار آلودگیهای مختلف آب و خاک می باشند و از نظر زیست محیطی تنزل یافته اند، زمین های قهوه ای1 می باشند.
زمین قهوه ای در واقع محوطهای رها شده، بلااستفاده یا تحت استفاده صنعتی یا تجاری است که در آن توسعه مجدد یا گسترش از طریق آلودگی محیطی سخت شده یا واقعاً پیچیده شده است
این نوع از سطوح میان افزا معمولاً جز سطوحی به حساب میآیند که برای مدت طولانی کم استفاده و یا بلااستفاده باقی مانده و معمولاً دارای اعیانی فرسوده میباشند. این سطوح که در اثرجابجایی صنایع از داخل شهرها و نواحی مرکزی آن ها به جهت ایجاد تغییرات در فناوری ها و شیوه های تولید و حمل و نقل در داخل شهرها باقی مانده اند، از جمله مهم ترین فرصتهای توسعه میان افزا به شمار می آیند
به طور کلی زمین های قهوه ای در پهنه های صنعتی شهرها به صورت کارخانجات متروکه و انبارهای وابسته به آن ها قابل شناسائی اند. زمین های قهوهای کوچکی هم ممکن است در بیشتر محلات مسکونی قدیمی یافت شوند. به عنوان مثال بیشتر خشک شویی ها، آلودگی های سطحی بسیاری در گذشته تولید می کرده اند و با جابجا شدن از داخل شهرها، اکنون به صورت متروکه باقی مانده اند
هم چنین اراضی با مسائل و مشکلات قانونی و مالکیتی می توانند از دیگر نمونه های سطوح میان افزا باشند. از نمونه های بارز این اراضی به طور خاص در کشور ایران اراضی وقفی و موروثی می باشند. بسیاری از این اراضی معمولاً به صورت بلا استفاده، رها شده و از توسعه بازمانده و سبب تشدید توسعه بی رویه و پراکنده شهری شده اند.
- نمودار : - 3-1 انواع سطوح میان افزا
.4 انواع روشهای میان افزا
در پاسخ به نحوه ساخت و ساز بناهای میان افزا در بافت های تاریخی با طیف گسترده ای از انواع روش ها و تکنیک های متنوع روبه رو هستیم. اتخاذ هر یک از روش ها تابع مواضع نظری و فلسفی معماران و در موارد معدودی منتج از نداشتن سبک و سیاق و نگرش به محیط های تاریخی است. - کتاب ساختارهای جدید در محیط های تاریخی - ترجمه و گرد اوری بهرام قدیری - بعضی از این روش ها عبارتند از :
درجه صفر،تلفیق،تضاد و تباین،تمسخرآمیزوناپایدار،قیاس یا - تشابه - ،ناپیدا - پنهان - ، مرکب که در این پژوهش از روش مرکب - از ترکیب روش های تلفیق،تضاد و تباین و قیاس - استفاده شده است
.5 مؤلفه های توسعه میان افزای موفق
کنگره شهرسازی نوین - 2001 - بر این باور است که به منظور موفقیت آمیز بودن توسعه میان افزا، در توسعه مذکور باید مقیاس انسانی مورد توجه باشد، عابر پیاده و پیاده روی نیز همواره در اولویت باشند . - Northeast - Midwest, 2001, p.13 - همچنین توجه به امکانات اجتماعی، فضای باز، حمل و نقل عمومی، پارکینگ، نکات طراحی شهری و منطقه بندی - - Bragado, 2001, p. 43 و نیز امکانات و برنامه های فرهنگی و زندگی شبانه ضروری می باشد
