بخشی از مقاله
چکیده
به طور کلی واژه تجارت الکترونیک اشاره به معاملات الکترونیکی مینماید که از طریق شبکههای ارتباطی انجام میپذیرد. تجارت الکترونیک امروزه سطح وسیعی از زندگی بشری را به خود اختصاص داده است تا جائی که انتظار میرود تا چند سال دیگر،تجارت منحصراً از طریق الکترونیکی انجام گیرد.
تجارت الکترونیک امکان دست یابی به حداکثر تعداد مشتریان را فراهم میکند، هزینهی سربار و هزینههای عملیاتی را کاهش میدهد و در نهایت ارزش شرکت را افزایش میدهد.
البته باید اذعان نمود که تجارت الکترونیکی نیز هم چون هر پدیدهی دیگری در کنار مزایایی که دارد،دارای معایبی نیز میباشد و مزایای تجارت الکترونیک نباید منجر به آن شود که از معایب و موانع سر راه آن غافل شویم.
در تجارت الکترونیکی خریدار و فروشنده یکدیگر و یا کالای خریداری شده را نمیبینند و تنها از روی مشخصات و تصاویر موجود اقدام به خرید محصول مینمایند. موضوع مهم دیگر امنیت است. همانطور که سیستم دقت و سرعت را افزایش میدهد باید در رفع مشکلات امنیتی هم پاسخ گو باشد.
در این مقاله کوشش شده است تا علاوه بر بیان مفهوم تجارت الکترونیک و مزایا و معایب آن، به موانع گسترش تجارت الکترونیک در ایران نیز پرداخته شود.
مقدمه
با توجه به گسترش شبکه الکترونیک در چند دههی اخیر، بازار مفهوم سنتی خود را از دست داده است و ویژگیهای جدیدی پیدا کرده است.
در گذشته ارتباط مستقیم بین خریدار و فروشنده وجود داشت ولی اکنون بسیاری از فروشندگان حتی مشتریان خود را نمیبیینند ولی به آنها کالا و خدمت ارائه میدهند و وجه آن را دریافت میکنند. در این سیستم، فروشگاههای اینترنتی جای فروشگاههای فیزیکی را گرفته اند.
بسیاری از شرکتها شاخههایی فرعی را در خود به عنوان تجارت الکترونیک ایجاد میکنند و برخی دیگر در حال سرمایه گذاری مستقیم روی اینترنت هستند اما هر دو به یک موضوع میاندیشند: آیا این کار به نفع ماست؟ درپاسخ باید گفت: از افت و خیزهای شرکتها در دههی اخیر فهمیده ایم که تجارت الکترونیکی فرمول جادویی نیست که ما را به ثروت پایان ناپذیر و مداوم برساند.
نکته روشن این است که تجارت الکترونیکی در کنار منافعی که برای شرکتها دارد،ممکن است آنها را با چالشهای جدی مواجه کند. افزایش سرعت و حجم مبادلات بازرگانی، کاهش هزینههای خریدار و فروشنده، صرفه جویی در زمان، و در نهایت سود بیشتر از مزایای تجارت الکترونیکی است.
تاریخچه تجارت الکترونیک
استفاده از فناوریهای الکترونیکی در انجام امور بازرگانی پیشینهای به نسبت طولانی دارد. در حقیقت، نیاز به تجارت الکترونیکی از تقاضای بخشهای خصوصی و عمومی برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات به منظور کسب رضایت مشتری و هماهنگی موثر درون سازمانی نشأت گرفته است.
میتوان گفت این نوع تجارت، از حدود سال 1965 آغاز شد، زمانی که مردم توانستند پول خود را از طریق ماشینهای خودپرداز دریافت کرده و خریدهای خود را با کارتهای اعتباری انجام دهند.
در سالهای ابتدایی دهه 1970 واژهی تجارت الکترونیک به دادههای الکترونیکی برای ارسال سندهای تجاری مانند سفارشهای خرید یا صورت حسابهای الکترونیکی اطلاق میشد. درآن سالها، لفظ تجارت الکترونیکی، مترادف با مبادله الکترونیکی دادهها 1 - EDI - بود. بعدها با گسترش این صنعت واژه تجارت الکترونیکی به تجارت از طریق شبکه وب برای خرید کالا و خدمات گفته میشد.
ایجاد و توسعه اینترنت و شبکه جهان گستر ، باعث خلق فرصتهای زیادی برای توسعه و پیشرفت زیر ساختها وکاربردهای تجارت الکترونیک گردید.
به نظر میرسد جهش تکنولوژی اطلاعات دو دورهی بیست ساله را پشت سرگذاشته و اکنون وارد دوره سوم شده است در هر دوره امکانات تجارت الکترونیکی، متناسب با توانایی های تکنولوژی اطلاعاتی آن عصر، فراهم شده است. در حالیکه ماشینهای خودپرداز و کارتهای اعتباری در عصر بیست سالهی نخست به جریان افتادند، در عصر دوم امکان استفاده از مبادله الکترونیکی داده، سیستم بانکی بین المللی 3 - SWIFT - وانتقال وجه الکترونیکی 4 - EFT - فراهم شد. اما توسعه اینترنت و کاربردهای تجاری آن، باعث تحولی اساسی در این روند شده است، به گونهای که در روند تکاملی تجارت الکترونیک، میتوان میان تجارت الکترونیکی سنتی و نوع اینترنتی آن، تمایز محسوسی قائل شد.
تعریف و ادبیات نظری تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیکی عبارت است از مبادله پول، اطلاعات، خدمات و کالا بین عوامل اقتصادی از طریق اینترنت، شبکه ها و دیگر فناوریهای دیجیتالی.
اتحادیهی اروپا در سال 1997 آن را به این شکل تعریف کرد: - - تجارت الکترونیک بر پردازش و انتقال الکترونیک دادهها شامل متن، صدا و تصویر مبتنی است. تجارت الکترونیک، فعالیتهای گوناگونی از قبیل مبادلهی الکترونیک کالاها، خدمات، تحویل فوری مطالب دیجیتالی و انتقال الکترونیک را در بردارد.
توربان - - 2002تجارت الکترونیکی را خرید و فروش کالا، خدمات و اطلاعات از طریق ابزارهای الکترونیکی نظیر اینترنت میداند.
سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی، تجارت الکترونیکی را چنین تعریف کرده است: - - انجام تجارت کالاها و خدمات از طریق وب جهان گستر،چه آن دسته از کالاها و خدماتی که قابلیت ارائه و تحویل از طریق تار جهان گستر را دارند و چه آن-هایی که این قابلیت در آن ها وجود ندارد.
مطابق تعریف کمیسیون اروپایی، تجارت الکترونیکی مبتنی بر پردازش و انتقال الکترونیکی دادهها شامل متن، صدا و تصویر است. این تجارت، فعالیتهای گوناگون از قبیل مبادلهی الکترونیکی کالاها و خدمات، تحویل فوری مطالب دیجیتال، انتقال الکترونیکی وجوه، مبادلهی الکترونیکی سهام، بارنامهی الکترونیکی، طرحهای تجاری، طراحی و مهندسی مشترک، منبع مالی، خریدهای دولتی، بازاریابی مستقیم و خدمات پس از فروش را شامل است.
در گونهای از تعاریف ارائه شده از تجارت الکترونیک، کوشیده شده است که تعاریف کاملی ارائه شود و در گونهای دیگر از این تعاریف به ماهیت تلاش، امکانات ارتباطی و دستگاههای مورد بهرهبرداری، پژوهشهای سازمانی، تلاشها و زیرساختها توجه شده است.
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه ارتباطات: - - دگرگونی خدمات، کالا و نوآوریهای اطلاعات از طریق خطوط تلفن، شبکههای رایانهای و سایر وسائل ارتباطی. - -
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه فن آوری اطلاعات: - - آن دسته از کاربردهای فن آوری اطلاعات که به شکل دستگاه پردازش رایانهای برای پشتیبانی و پیشرفت دادن جریان امور و مبادلات بازرگانی پدیدار شده است. - -
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه بازار: - - ابزاری است که کسب و کارهای مختلف، شرکا و مشتریان آنها را قادر می-سازد که موضوعاتی چون کیفیت خدمات، سرعت کسب و ... را بالا ببرند و هزینهها را کاهش دهند. - -
بنا به تعاریف مزبور، هر نوع معامله ای که در اینترنت یا به کمک اینترنت صورت گیرد، تجارت الکترونیکی محسوب میشود. نظیر خرید کتاب از سایت آمازون5، سفارش قطعات اتومبیل به صورت - - برخط - - 6 از سوی سازندهی اتومبیل، فروش و واگذاری کالای مازاد از طریق سایتهای حراج. در این نوع تجارت، وصف داخلی، بین المللی، موضوعیت ندارد،زیرا موضوع مرز جغرافیایی و تقسیم تجارت با توجه به موقعیت طرفین منتفی است اما مسألهی دادگاه صالح یا قانون حاکم، کماکان در آن مطرح است.
