بخشی از مقاله
چکیده
با گسترش شهرنشینی، مگامال های جدید بر خلاف مراکز خرید در دهه 70 مکانی چند منظوره اند و مجموعه ای از فضای بازی برای کودکان، فضاهای رستورانی و فوت کرت، فضای هنری و سینمایی، فضاهای خرید به تفکیک علایق نسلی و سنی را در خود جای داده اند. مگامال ها به گونه ای تمام عناصر شهر را در خود جای داده اند که گویی به جای یک مرکز فراغتی خود به تنهایی فضایی شهری هستند. مجموعه ی اصفهان سیتی سنتر را می توان یکی از بهترین نمونه های مراکز فراغتی مدرن دانست که به طور روز افزون مخاطبان وسیعی به ویژه جوانان را به خود جذب می کند. در این پژوهش محقق بر آن بوده است که به تجربه ی حضور دختران جوان در سیتی سنتر اصفهان، مصرف مکان و معنایی که از خلال حضور در یک مکان فراغتی مدرن به حضور خود می دهند دست یابد. بر همین اساس این پژوهش در پارادایم تفسیری و با توجه به رویکرد پدیدارشناسی انجام شده است. تکنیک جمع آوری اطلاعات مصاحبه های نیمه ساختارمند 24 - مصاحبه - بود که با استفاده از روش کلایزی که یکی از روش های تحقیق پدیدارشناختی است، تحلیل گشت. نتایج حاکی از آن است که در سیتی سنتر اصفهان چهار شکل از تجربه برای دختران وجود دارد. تجربه آزادی، نوگرایی، فریب خوردگی و مصرفی که هر کدام طیف جدیدی از سبک زندگی دختران را نمایش میدهد که در فضای سیتیسنتر امکان تحقق یافتهاند.
مقدمه
با گسترش شهرنشینی و افزایش ارتباطات در دهه های اخیر، مناسبات مردم در مقایسه با آنچه در گذشته دیده می شد، متفاوت شده است. یکی از مفاهیمی که به طور گسترده تحول یافته و به طور پررنگ تری در زندگی روزمره ی مردم نقش پیدا کرده است، فراغت و تفریح می باشد. انسان شهرنشین امروزی فرصت ها و امکانات بیشتری برای ابراز وجود خود در محیط شهر به دست آورده است - فاضلی، - 171 : 1392، در نتیجه برای گذران اوقات فراغت خود بیشتر زمان خود را در محیط شهری صرف می کند. محیطی که متناسب با نیازهای شهروندانش تغییر می کند. پیش رفتن به سوی فضاهای مدرن از نتایج همین همسویی فضای شهری و افراد شهرنشین مدرن است. براین اساس مراکز خرید به عنوان یک فضای مدرن همانند سایر فضاهای مدرن بخش جدایی ناپذیر زندگی شهری هستند. مراکز خرید به ویژه مگامال ها فارغ از فراهم کردن بستری برای افزایش مصرف کالاها شرایطی برای مصرف مکان و فضا و نمایش خود ایجاد می کنند. در چنین فضاهایی مصرف نقش اساسی ایفا می نماید که صرفا به کالاها و ابزارها محدود نمی گردد و فضاها نیز در این مکان ها تولید و مصرف میشود. - آهور و همکاران، - 149 : 1391
در دهه ی اخیر در شهرها و کشورهای سطح جهان، شاهد سیاست های سرمایه گذاری بزرگ مقیاس در فضاهای شهری هستیم. این سیاست ها ابتدا با نوسازی های دههی 1970 شکل گرفت که هدف آن نوسازی شهرها در سطح وسیع، تخریب مناطق فرسوده و آسیب دیده ی پس از جنگ جهانی، ایجاد فضاهای شهری خاطره انگیز و بزرگ و ساخت شهرهای صنعتی بود. چندی بعد این اقدامات توسط شهرسازان مورد نکوهش قرار گرفت و اجرای این فعالیت ها تا حدی متوقف شد. در قرن بیستم موج جدیدی از سیاست های ایجاد ابرپروژه های شهری با هدف جهانی شدن شهرها و جذب سرمایه های جهانی آغاز گردیده است. در سال های اخیر این جریان سرمایه گذاری در ایران نیز شروع شده است. مجموعه مگامال تهران، موج های آبی مشهد، سیتی سنتر اصفهان و شیراز و... از جمله ی این نوع پروژه ها می باشند. به طور قطع این نوع اقدامات تأثیرات بسزایی در بازارهای جهانی، اقتصاد کشورها، سرمایه های مالی و... دارد. اما آنچه که مهم است تأثیراتی است که ابر پروژههای شهری بر سطوح متفاوت شهر، هویت، اجتماع و... دارند. - پهلوان، - 1392
مراکز خرید در ایران امروز یکی از فضاهای عمده برای مصرف مکان است به همین دلیل مکان مناسبی برای کاوش در زندگی دختران جوان است؛ مکانی که اصلی ترین عناصر سبک زندگی مدرن مانند پوشش، آرایش و روابط افراد و زبان خرده فرهنگی در آن تجلی می یابد. - محمد پور و بهمنی، - 43 :1389 مجموعهی اصفهان سیتی سنتر را میتوان یکی از بهترین نمونههای مراکز فراغتی مدرن به علت وجود کافیشاپ ها، رستورانها - فودکرت - ، شهربازی و فروشگاههای بزرگ و یا حتی تنها نمونهی نسبتا کامل آن در شهر اصفهان دانست که به طور روز افزون مخاطبان وسیعی به ویژه جوانان را به خود جذب میکند. در این پژوهش محقق بر آن بوده است که به تجربهی حضور دختران جوان در سیتیسنتر اصفهان، مصرف مکان و معنایی که از خلال حضور در یک مکان فراغتی مدرن به حضور خود می دهند دست یابد.
ادبیات تحقیق
شهر نوعی سازمان یافتگی اجتماعی در فضا است که باید آن را تولیدکننده دائم فرهنگ و بهترین بستر برای فرهنگ سازی به حساب آورد. - فکوهی، 286 :1383 به نقل از فاضلی، - 1392 فضای شهر به مثابه ی ساختاری کالبدی برای تعاملات اجتماعی است که دسترسی به آن برای اعضای جامعه ی شهری امکان پذیر است. - تولایی، - 110 : 1382 فضای شهری را میتوان فضایی خارجی دانست. اگر فضای ساختمانها را فضای داخلی بدانیم، هر آنچه که بیرون از دیوارهای ساختمانها و مکانها قرار دارد محدودهی فضای شهری را شکل میدهند، هر چند خود ساختمانها جزیی از فضای شهری به حساب میآیند. خیابانها، میادین اصلی و محلهها را میتوان به عنوان فضای شهری و پارکها،پاساژها،کافی شاپها و قهوه خانهها، مساجد و قبرستانها و مزار شهدا، مراکز آموزشی، دانشگاهها، رستورانها، مراکز تفریحی را به عنوان مکانهای شهری در نظر گرفت.
تمام تجربههای اجتماعی از طریق فضا و در فضا شکل میگیرند؛ بنابراین در فضاهای شهری است که تجربهی زندگی روزمرهی مردم پدیدار میشود. هر جامعهای فضاهای خود را به دو عرصهی عمومی و خصوصی تقسیم میکند و همین تقسیمبندی نوع فعالیتها را مشخص میسازد. این تقسیمبندی فضا یکی از ویژگیهای عام و جهانی تمام شهرهاست. شهرهای متعلق به فرهنگهای متفاوت در دورههای زمانی مختلف، همگی دارای این تقسیمبندی بودهاند. اگرچه ماهیت این تفکیک، معنای این دو نوع فضا، و نوع رابطه میان آنها در بین جوامع مختلف بسیار متفاوت و نشاندهندهی نحوهی سازماندهی جامعه است. - مدنی پور، - 14 :1387 از نظر لوفور فضای اجتماعی شهری، فضایی ساخته شده و برآمده از ساخت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی یک جامعه است. او معتقد است که هر جامعهای، فضای اجتماعی خاص خودش را دارد، چرا که ساختار اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جوامع با هم متفاوت هستند. - همان: - 22 از نظر کوین لینچ، فضای شهری وسیله ای است برای برقراری ارتباط اجتماعی که افراد از طریق آن اطلاعات، ارزش ها، احساسات و یا رفتار مورد نظر را به یکدیگر انتقال می دهند. براین اساس او برای مطالعه فضای شهری به چهار عنصر توجه میکند:
1 - اشیای نمادین: اشیای خاصی که تک هستن یا ارزش والاو معناداری برای مردم دارند. مانند بناهای تاریخی و عناصر نمادین
2 - قلمرو: تقسیم محیط به زمان و فضای خاص. مانند قلمرو عمومی و خصوصی، حریم ها، مناطق آزاد، مناطق پر ازدحام و خلوت
3 - تصویر ذهنی: شناخت تصویر ذهنی کلی از محیط که در راه ها، نشانه ها، گره ها، لبه ها و محله ها قابل سازماندهی هستند.
4 - ارزش و معنا: محیط باید معنادار باشد. معنای محیطی را می توان از طریق آزمون ها، مصاحبه ها و یا توصیف مردم دریافت کرد. - تولایی، - 116 : 1382
