بخشی از مقاله
چکیده
ابتکارات صورت گرفته توسط جوامع و تشکلهای مدنی که منافع محیط زیستی به همراه دارند و همزمان معیشت پایدار و توانمندسازی جوامع محلی را تامین میکنند جزء کارآمدترین راههایی هستند که از طریق آنها میتوان به چالشهای محیط زیست جهانی پرداخت. برای پیاده ساختن چنین ابتکاراتی این جوامع و تشکلها ضرورتا نیازمند کمک و حمایتهای مالی وفنی هستند.
در این راستا اعتبارات سبز تجربهای جهانی است که توسط سازمانهای بینالمللی چون برنامه عمران ملل متحد، صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی و صندوق جهانی اعتبارات سبز به اجرا درمیآید. تنوع زیستی موجود در کوهستان زاگرس مرکزی در ایران دارای اهمیت جهانی است. وضعیت توپوگرافی و آب وهوایی، تنوع زیادی را در اکوسیستمها و زیستگاههای سراسر این منطقه جغرافیایی به وجودآوردهاست.
بدین ترتیب زیستگاهی برای تعداد زیادی از گونه ها شامل بیش از 2000 گونه گیاه و گونههای متنوع جانوری فراهم آوردهاست. تعداد قابل توجهی ازاین گونههای گیاهی و جانوری دارای اهمیت تجاری برای انسان هستند. در همین راستا طرح حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی با هدف حفاظت از تنوع زیستی در سیمای حفاظتی زاگرس مرکزی در ابتدا در محدودهای به وسعت 2 میلیون و 500 هزار هکتار تعریف شد.
پس از ارزیابی میان دورهای طرح وسعت این محدوده به 3 میلیون و 100هزار هکتار افزایش یافت. بر اساس سند طرح حفاظت از توع زیستی زاگرس مرکزی که در تاریخ 9 ژوئن 2004 بین دولت جمهوری اسلامی ایران و برنامه عمران ملل متحد - تسهیلات جهانی محیط زیست به امضاء رسیده است، سازمان حفاظت محیط زیست به نمایندگی از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران متعهد شده تا با حمایت و پشتیبانی سازمان تسهیلات جهانی محیط زیست/برنامه عمران ملل متحد و سایر دستگاههای ملی از جمله وزارت خانههای کشور و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی، نسبت به همسوسازی بهره برداری پایدار و حفاظت از تنوع زیستی در فعالیتهای اقتصادی، برنامهها و طرحهای بخشهای دولتی در محدوده زاگرس مرکزی و مناطق آبخیز مدیریتی آن اقدام نماید .
یکی از طرحهای پی گرفته شده توسط طرح زاگرس عبارت است از طرح اعتبارات خرد سبز که به منظور حمایت از تشکلها، جوامعمحلی و افراد داوطلب به فعالیت در راستای حفاظت و ترویج شیوههای بهرهبرداری پایدار از منابع زیستی تهیه شد، تا با تعریف و اجرای فعالیتهای حفاظتی، ضمن کاستن از فشار و بهرهبرداریهای ناپایدار از منابع زیستی، اقدامات مؤثری در راستای شکوفایی اقتصادی-اجتماعی منطقه انجام شود.
در مرحله پایلوت چندین پروژه از این نوع در منطقه زاگرس مرکزی با پشتیبانی و تسهیلگری طرح زاگرس مرکزی به اجرا درآمده است که یک نمونه آن پروژه به کار گیری اعتبارات خرد تنوع زیستی در توسعه طبیعتگردی پایدار در شهر ونک از توابع استان اصفهان میباشد.
در اجرای این پروژه ابتدا یکی از سمنها به عنوان مجری انتخاب گردید. مجری در بدو امر اقدام به برگزاری مجموعه نشستهایی با ذیربطان و ذینفعان نمود تا فرصتهای طبیعت گردی در منطقه شناسایی شوند. همچنین نسبت به شناسایی توانمندی جامعه زنان در خصوص فروش صنایع دستی اقدام گردید. جهت بسترسازی برای جذب گردشگر تبدیل و تجهیز حداقل یک خانه قدیمی به بوم کلبه به خانوار داوطلب انجام شد. و در نهایت از نمونههای موفق اقامتگاه بومگردی بازدید به عمل آمد.
-1مقدمه
در بند 7-3 بخش اهداف دستور کار - 21 جایی که به توانمندسازی جوامع محلی اشاره شدهاست - به وضوح تصریح شده که سمن ها، گروههای محلی و زنان منابع مهم نوآوری و اقدام در سطح محلی هستند و تمایل زیادی به گسترش معیشت پایدار دارند. بنابراین دولتها با همراهی سازمانهای بینالمللی و غیردولتی می توانند از رویکردی که توسط این جوامع هدایت شود حمایت کنند. این رویکرد مواردی چون توانمندسازی زنان، احترام به تمامیت فرهنگی و حقوق مردم بومی، ایجاد فضایی جهت مشارکت در مدیریت پایدار و حفاظت منابع طبیعی محلی و ایجاد شبکهای از مراکز آموزشی مستقر در محل را برای ظرفیتسازی و توسعه پایدار در بر میگرفت
هویدا است که توانمندسازی و ظرفیت سازی جوامعمحلی نیازمند حمایت است و چون باید اقدامات در سطح محلی صورت گیرد دولتها و نهادهای حاکمیتی ذیربط در سطح محلی متولی و مسئول چنین امری خواهند بود. هر چند حمایتهای فنی و مالی بین المللی نیز ضروری است. در حال حاضر سازمانها و نهادهای بین المللی، ملی و محلی تلاش میکنند تا با ارایه کمک های فنی و مالی در موضوعات تنوع زیستی، تغییر اقلیم، کشاورزی، انرژی و معدن، بهداشت محیط، جنگل، آب، حقوق مردم بومی، معیشت پایدار و امور جوانان وزنان در بخشهای مختلف حمایتهای لازم از این دست را بهعمل آورند. دامنه عمل این حمایتها متفاوت است.
گاه این حمایتها در مقیاس موضعی چون پردیسهای دانشگاهی معرفی میشوند؛ چنانکه دانشگاه نیویورک برنامه اعتبارات سبز1 را در راستای بهبود وضعیت عملیاتی محیط زیست، تقویت فرهنگ توسعه پایدار و سواد محیط زیستی تعریف نموده و پروژههایی با هدف تغییر رفتار در مجموعه خود به اعضای هیات علمی و دانشجویان معرفی و ارایه مینماید
سازمانهایی چون برنامه عمران ملل متحد2، صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی و صندوق جهانی اعتبارات سبز3 نیز در موضوعات مشابهی کمکهای مالی بین المللی ارایه میکنند
به عنوان مثال صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی در ذیل فعالیت های خود، از سال 1992 برنامه اعتبارات خرد4 را دنبال میکند. این برنامه به منظور ارایه حمایتهای فنی و مالی به جوامع و تشکل های مدنی جهت حصول به هدف »تثبیت منافع محیط زیستی جهانی از طریق ابتکارات و اقدامات مشارکتی« توسط برنامه عمران ملل متحد به اجرا گذاشته میشود. این برنامه با حضور 33 کشور در فاز پایلوت در سال 1992 شروع به کار نمود. برنامه فوقالذکر ریشه در این عقیده دارد که ابتکارات صورت گرفته توسط جوامع و تشکل های مدنی که منافع محیط زیستی به همراه دارند و همزمان معیشت پایدار و توانمندسازی جوامع محلی را تامین می کنند جزء کارآمدترین راههایی هستند که از طریق آنها می توان به چالش های محیط زیست جهانی پرداخت. این اعتبارات به جوامع و تشکلهای مدنی این امکان را میدهد - بخصوص جوامع و تشکلهای فقیر و آسیبپذیر - که به سطح قابل قبولی از منابع مالی دسترسی داشته باشند تا توان خود برای اقدام در جهت خطر کردن برای آزمودن روشها و فناوریهای جدید به پیش برده و دست به نوآوری بزنند.
-1-1 طرح حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی
تنوع زیستی موجود در کوهستان زاگرس مرکزی در ایران دارای اهمیت جهانی است. وضعیت توپوگرافی و آب وهوایی، تنوع زیادی را در اکوسیستمها و زیستگاههای سراسر این منطقه جغرافیایی به وجودآوردهاست. بدین ترتیب زیستگاهی برای تعداد زیادی از گونه ها شامل بیش از 2000 گونه گیاه و گونههای متنوع جانوری فراهم آوردهاست. تعداد قابل توجهی ازاین گونههای گیاهی و جانوری دارای اهمیت تجاری برای انسان هستند که بی شک از دلایل اصلی پیدایش نخستین تمدن ها در این ناحیه بوده است.
در دهه های اخیر و در نتیجه تغییرات جمعیت، نظامهای اقتصادی و اجتماعی و ناکارآمدی روش های مدیریت و کاربری سنتی زمین، تنوع زیستی زاگرس مرکزی رو به کاهش نهاده و در حال حاضر در معرض تهدید بسیار جدی قرارگرفته است. در همین راستا طرح حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی با هدف حفاظت از تنوع زیستی در سیمای حفاظتی زاگرس مرکزی در ابتدا در محدودهای به وسعت 2 میلیون و 500 هزار هکتار تعریف شد. پس از ارزیابی میان دورهای طرح وسعت این محدوده به 3 میلیون و 100هزار هکتار افزایش یافت.
این طرح در زمینه توسعه پایدار در برخی از فقیرترین بخش های ایران مشارکت دارد و برای حمایت مستمر از تلاش هایی که در ارتقای معیشت و توسعه اقتصادی منطقه موثر باشد، طراحی شده و همچنین الگوی توسعه موجود در منطقه را بررسی و دید عمومی و جدید از توسعه را ارائه کرده و مشارکت نوینی برای توسعه و حفاظت ایجاد مینماید. .ظرفیت مورد نیاز در سطح فردی، سازمانی و سیستمی را در دستگاه های اجرایی برای حمایت، ایجاد و ارتقای معیشتی فراهم ساخته و رویکردهای نوینی برای مدیریت منابع در سطح روستا درایران معرفی می کند.
بر اساس سند طرح حفاظت از توع زیستی زاگرس مرکزی که در تاریخ 9 ژوئن 2004 بین دولت جمهوری اسلامی ایران و برنامه عمران ملل متحد - تسهیلات جهانی محیط زیست به امضاء رسیده است، سازمان حفاظت محیط زیست به نمایندگی از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران متعهد شده تا با حمایت و پشتیبانی سازمان تسهیلات جهانی محیط زیست/برنامه عمران ملل متحد و سایر دستگاههای ملی از جمله وزارت خانههای کشور و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی، نسبت به همسوسازی بهره برداری پایدار و حفاظت از تنوع زیستی در فعالیتهای اقتصادی، برنامهها و طرحهای بخش های دولتی در محدوده زاگرس مرکزی و مناطق آبخیز مدیریتی آن اقدام نماید
