بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی و تجزیه و تحلیل استراتژي رقابتی شوراي تعالی قطعه سازان خودرو با اتکا بر رتبه بندي عوامل رقابتی پورتر، باروش همبست گی اجرا شد. جامعه آماري کلیه مدیران ارشد شرکت هاي قطعه سازي خودرو به تعداد1200 نفر و حجم نمونه آماري به کمک جدول تعیین حجم نمونه مورگان با رو ش تصادفی سیستماتیک تعداد 29 1 نفر انتخاب گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که بی ن توان ورود رقباي جدید به صنعت قطعه سازي خودرو و توان بالقوه براي توسعه محصولات جایگزین و توان عرضه کنندگان در چانه زنی و توان مصرف کنندگان در چانه زنی و میزان رقابت در این صنعت در س طح %1 معنادار می باشد.
مقدمه
در دنیاي سراسر رقابت امروز، موفقیت هر ملت در گرو درك و شنا خت از امکانات موجود و بهره گیري بهینه از آنها در جهت رشد و توسعه بیش تر در همه ابعاد و زمینه ها است و این امر در کشور ما که سالیان دراز اس ت تکیه بر درآمد هاي نفتی داشته، بسیار ضروري و حیاتی به نظر می رسد. امروزه توسعه صادرا ت غیر نفتی تنها به افزایش درآمد ارزي از طریق توسعه صادرات کالاها و خدمات محدود نمی شود بلکه نقش مهمتري را ب ه عنوان یک راهبرد رشد و توسعه اقتصادي به عهده دارد
صنعت خودرو و قطعه سازي خ ودرو ، صنعت بسیار تاثیرگذاري بر پیکره اقتصاد ملی و جهانی است، به طوري که حجم قابل توجهی از درآمد ملی ایران - حدود 3/5 درصد از حدود 500 هزار نفر به طور مستقیم و غیر مستقیم در این بخش از اقتصاد کشور اشتغال دارند. بنابراین، پژوهش در مورد آینده صنعت خودرو و قطعه سازي ایر ان - که متأثر از تحولات ساختاري در صنایع خودروسازي جهانی و قوانین سازمان تجارت جهانی است - ، در یک محیط
رقابتی پویا اهمیت ویژه اي پیدا می کند.
رشد واقعی صنعت خودرو سازي کشور، از سال 137 2 با تصویب قانو ن خودرو آغاز شد. بنابراین، دوران ر شد خود را سپري میکند. صنعت خودرو در طی دوره نسبتاً کوتاه و با وجود مشکلات فراوان، دستاورد هاي مثبت زیادي داشته است.
از آن جمله می توان به تولید ق طعات در داخل کش ور و جلوگیري از خروج ارز، ایجاد اشتغال پایدار، تولید ارزش افزوده واقعی، ارتقاي سطح دانش فنی و صنعتی در کشور اشاره کرد. خودروي داخلی بای د با رقبایی رقابت کند که بیش از صد سال تجربه خودرو سازي دارند. علاوه بر این با تو جه به بحران اقتصادي دنیا و مازاد ظرفیت تولیدي که در کارخانجات بزرگ قطعه سازي وجوددارد، بحث اهمیت رقابت در صنعت قطعه سازي را دو چند ان می کند.
به منظور پویایی هر چه بیشتر این صنعت مادر و ایجاد فضاي رقابتی، تدوین استراتژ ي هایی که مسیر و مأموریت سازمان ها را مشخص کند ،کمک می کند. اولین قدم در تدوین ا ستراتژي بررسی عوامل خارجی و روندها و رویداد هایی می باشد که از کنترل یک شرکت خارج است. نمونه این روند ها عبارتند از : افزایش رقابت، جابه جایی جمعیت، انقلاب رایانه اي...
هدف از بررس ی عوامل خارجی این است که از فرصت هایی که میتو ان از آنها بهره بر داري کرد و تهدیداتی را که می توان از آنها احتراز نمو د، شناسایی کرد. شرکت ها باید بتوانند از طریق تدوین استراتژي در برابر این عوامل به صورت تدافعی یا تهاجمی واکنش نشان دهند. یک دسته از نیرو هاي خارجی، نیرو هاي رقابتی میباشد. ارزیابی رقابت در امر تدوین استراتژي ها نقش حیاتی دارد.
یکی از ابزار ها و روش هاي پیش بینی عوامل خارجی، الگوي 5 نیروي پورتر است که به تجزیه و تحلیل رقابت می پردازد.
در جهان امروزي رقابت بین شرکت ها، تنها معلول وجود رقبا نیست بلکه رقابت در یک صنعت خاص، در اصول اقتصادي آن و نیرو هاي رقابتی موجود بازار ریشه دارد که فراتر از رقبا در سطحی متفاوت با آنان قرار می گیرد. مشتریان،عرضه کنندگان مواد اولیه، نو رسیدگان بالقوه و کالاهاي جانشین همگی رقبایی هستندکه ممکن است بر حسب نوع رشته صنعتی کم و بیش برجسته و فعال باشند.
طبق تعریف مایکل پو رتر وضعیت رقابتی در یک صنعت متکی به 5 نیروي اساسی ا ست که عبارتند از: -1 جدید الورودها -2 خریداران -3 رقبا - 4 تأمین کنندگان -5 کالاهاي جایگزین.
در این تعریف هر یک از نیرو هاي رقابتی به تناسب صنعی که شرکت در آن مشغول به فعالیت است ، در رقابت موجود تاثیر میگذارد و در واقع این تعاملات و قدرت مشترك بین این نیرو هاست که رقابت را در بازار معنی کرده و سود نهایی بالقوه هر صنعت را تعیین م ی نماید.
نحوه تأثیر گذاري هر کدام از نیرو هاي رقابتی بر رقابت موجود می تواند خود نیز اشکال متفاوتی به خود گیرد به گونه اي که به طور مثال، جدید الورود ها - از طریق برخورداري از ظرفیت هاي جدید، علاقه در بدست آوردن سهم بازار و غالباً منابع قابل توجه و ... - ، تأمین کنندگان - از طریق اعمال قدرت چانه زنی خود در افزایش قیمت مواد اولیه و کاستن از کیفیت آن مواد و ... - ، خریداران - از طریق توانایی در نخریدن، حساسیت به قیمت،کیفیت و مط لوبیت کالا، فرهنگ خریدار و ... - ، محصولات جایگزین - از طریق رقابت قیمتی، تنوع در تولید، طراحی، و ... - و در نهایت رقبا - از طریق تعدد موجود در بازار، رشد کند صنعت، متمایز نبودن خدم ت، بالا بودن هزینه ثابت و ... - ، بر رقابت موجود در بازار تأثیر می گذارند.
هدف ما از ای ن تحقیق تجزیه ت حلیل وضع رقابتی در صنعت قطعه سازي خودرو ایران با تکیه بر الگوي پورتر می باشد. این مقاله یافته هایی را ارائه می دهد که زیر ساخت هاي رقابتی بخش صنعت خودروي ایران و ل زوم بستر سازي در آنها مورد بررسی قرار می گیرد.
-1 پیشینه تحقیق
در تعریفی کلی از رقابت بازاري می توان گفت: رقابت، محصول تلاش همیشگی و م ستمر شرکت ها براي کسب منافع مشترك بیشتر در بازارها است.
این رقابت برا ي حفظ بقا، خارج کردن رقبا از میدان و کسب منافع بیشتر در رسیدن ب ه اهداف سازمانی رخ می دهد.
مزیت رقابتی به مفهوم ویژگی ها و منابعی است که یک سازمان را قادر می کند تا در یک صنعت از سایر رقبا پیشی بگیرد . به عبارتی دیگر مزیت رقابتی تمایز یک شرکت در یک یا چن د عامل است که به شرکت اجازه خ دمت بهتر و ایجاد ارزش بیش تر براي مشتري و در نتیجه عملکرد بهتر را نسبت به رقبا می دهد
تاکنون نظریه هاي متعددي براي بیان علت موفقیت جهانی و سط ح رقابت پذیري بالاي کشوري خاص در یک صنعت ارایه شده است. به عنوان مثال نظریه مزیت مطلق آدام اسمیت، برخورداري از کارایی در تولید را عامل موفقیت و مزیت براي یک کشور در تجارت آن کالا می داند
ماهیت و میزان رقابت در هر صنعتی به پنج نیرو بستگی دارد : ته دید نوآمدگان، قد رت چانه زنی م شتریان، قدرت چانه زنی تأمین کنندگان، تهدید محصولات یا خدمات جایگزین - هر جا که مرتبط باشد - ، و روش کار رقباي فعلی. براي تهیه یک جلسه استراتژیک جهت رویارویی با این جریان هاي مخالف و رشد یافتن علیرغم آنها، مؤسسه باید بفهمد که آنها چگونه در صنعت کار می کنند و چگونه بر مؤسسه در موقعیت ویژه اش اثر م ی گذارند.
در این فصل چگونگی کارکردن ای ن نیرو بررسی می شود و راه هایی براي تعدیل و در صورت امکان استفاده از آن ها توصیه می شود. چگونه نیرو هاي رقابتی، استراتژي را شکل می دهند.
جوهر صورت بندي استراتژي، دست و پنجه نرم کردن با رقابت است. با این وجود به س ادگی می توان رقابت را بسیار محدود و بسیار بدبینانه فرض نمود.
در حالی که ب ر عکس شنیده می شود مدیران اجرایی گاهی از آن ش کوه دارند، رقابت تنگاتنگ در صنعت نه اتفاقی است نه بد شانسی.
به علاوه در نبرد براي سهم بازار، رقابت تنها در سایر بازیکنان آشکار نمی شود؛ بلکه، رقابت در صنعت ریشه در اقتصاد زمینه ي آن دارد، و نیروهاي رقابتی از رزمندگان تعیین و ش ناخته شده ي صنعت فراتر می روند. مشتریان، تأمین کنندگان، نوآمدگان بالقوه و محصولات جایگزین همه رقبایی هستند که ممکن است بسته به صنعت، کم و بیش در معرض دید یا فعال باشند.
وضع رقابت در یک صنعت به پنج نیروي اساسی بستگی دارد. قدرت مشترك این نیروها، سود نهایی بالقوه هر صنعت را تعیین می نماین د. دامنه این میزان از فشرده در صنایعی مث ل لاستیک اتومبی ل، قوطی فلزي و فولاد که در آن هیچ شرکتی بازده سرمایه ي خارق العاده اي بدست ن می آورند، تا معتدل در صنایعی چون تجهیزات و خدمات میدان هاي نفت، نوشابه سازي، لوازم آرایشی که در آنها فرصت براي سودهاي هنگفت وجود دارد، کشیده شده است.
در صنعت »کاملاً رقابتی « مورد نظر اقتصاد دانان، رقابت محدودیتی ندارد و ورود به صنعت سهل و ساده است. البته صنعتی با این گونه ساختار بدترین چشم انداز را براي سودآوري بلند مدت ایجاد میکند. هر چه نیروهاي مشترك کم قدرت تر باشند، فرصت عملکرد بهتر و بیشتر است.
این نیروهاي مشترك هر چه که باشند، هدف است راتژیست پیدا کردن موضعی در صنعت است که درآن مؤسسه بتواند در برابر نیروها از خود دفاع کند یا به نفع خود بر آنها تأثیر گذارد. قدرت مشترك نیروها ممکن است براي همه جهان رو شن باشد، لیکن براي مقابله با آن ها استراتژیست باید به عمق برود و منابع رقابت را تجزیه و تحلیل نماید.
به عنوان مثال، چه چیز صنعت را نسبت به ورود نوآمدگان آسیب پذیر می سازد؟ چه چیز چانه زنی تأمین کنندگان را تعیین می نماید؟
آگاهی نسبت به این منابع لایه ي زیرین فشارها ي رقابتی، زمینه ا ي براي دستور جلسه ي استراتژیک فعالیت فراهم می آورد. آنها ضع ف ها و قوت هاي حیاتی مؤسسه را برجسته می کنند، موضع مؤسسه را در ص نعت به تحرك وا می دارند، حوزه هایی را آشکار میکنند که در آن ها تغییرات استراتژیک ممکن است نتیجه به تري بدست دهد و نقاطی را که رون د هاي صنعت به ص ورت فرصت ها یا تهدیدات نوید می دهند نمایان می سازد.
درك این منابع در مورد توجه قراردادن زمینه های ی برا ي ایجاد تنو ع نیز مفید واقع شده اند.
-2 روش تحقیق
پژوهش حاضر با هدف بررسی و تجزیه و تحلیل استراتژي رقابتی شوراي تعالی قطعه سازان خودرو با اتکا بر رتبه بندي عوامل رقابتی پورتر، باروش همبستگی اجرا شد. جامعه آماري کلیه مدیران ارشد شرکت هاي قطعه سازي خودرو به تعداد1200 نفر و حجم نمونه آماري به کمک ج دول تعیین حجم نمونه مورگان با روش تصادفی سیستماتیک تعداد291 نفر انتخ اب گردید. ابزار اندازگیري، پرسش نامه محقق ساخته که روایی آن توسط 20 نفر از صاحب نظران مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن هم از طریق الفا کر ونباخ محاسبه و ضریب پایایی آن 86 درصد بدست آمده است. این پرسشنامه داراي 6 بعد می باشد.
- بعد اول، "رقابت در صنعت قطعه سازي " شامل 5 سوال است.
- بعد دوم، "رقابت بین شر کت هاي رقیب میباشد و شامل 10 سوال،
- بعد سوم، "تازه واردین به صنعت قطعه سازي" شامل 14 سوال،
- بعد چهارم، "محصولات جایگزین" شامل 3 سوال بوده است.
- بعد پنجم،"توان چانه زنی عرضه کنندگان مواد اولیه" و شامل 3 سوال.
- بعد ششم، "توان چانه زنی خریداران" بوده و شامل 3 سوال می باشد.
به منظور تجز یه تحلیل داده هاي بدست آمده از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است. در بخش آمار توصیفی محاسبه فراوانی درصد، میانگین و انحراف استاندارد نمرات صورت گرفته است. در بخش آمار استنباطی به منظور بررسی میزان همبستگی عوامل رقابتی پورتر بر میزان رقابت در صنعت قطعه سازي از روش ضریب همبستگی استفاده شده است . همچنین به من ظور مقایسه نظرات گروه هاي مختل ف آزمون تی و تحلیل واریانس استفاده شده است.
ابزار اندازه گیر ي، پرسش نامه مح قق ساخته که روایی آن توسط 20 نفر از صاحب نظران مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن هم از طریق الفا کرونباخ محاسبه و ضریب پایایی آن 86 درصد بدست آمده است. این پرسشنامه داراي 6 بعد می باشد.
- بعد اول،"رقابت در صنعت قطعه سازي " شامل 5 سوال است.
- بعد دوم ، "رقابت بین شرکتهاي رقیبپ" میباشد و شامل 10 سوال است،
- بعد سوم،"تازه واردی ن به صنعت قطعه سازي" شامل 1 4 سوال،
- بعد چهارم،"محص ولات جایگزین" ش امل 3 سوال،
- بعد پنجم،"توان چانه زنی عرضه کنند گان مواد اولیه" و شامل 3 سوال و
- بعد ششم "توان چانه زنی خریداران" و شامل 3 سوال می باشد.
-3 یافته هاي پژوهش:
فرضیه اول: بین "توان ورود رقباي جدید به صنعت قطعه سازي خود رو "و "میزان رقابت "در این صنعت رابطه وجود دارد.
