مقاله شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر توسعه صادرات چای استان گیلان براساس مدل الماس پورتر

بخشی از مقاله

شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر توسعه صادرات چای استان گیلان براساس مدل الماس پورتر

خلاصه

هدف از این پژوهش، شناسایی و رتبهبندی عوامل مؤثر بر توسعه صادرات چای استان گیلان بر اساس مدل الماس پورتر است. این پژوهش بر حسب هدف، کاربردی و برحسب نحوه گردآوری دادهها، از نوع توصیفی- پیمایشی است. جامعه پژوهش از مدیران کارشناسان و دستاندرکاران صادرات چای استان گیلان که در مجموع آگاهان کلیدی در این تحقیق میباشند تشکیل شده است. پس از تهیه پرسشنامه و بررسی روایی و پایایی آن، دادههای حاصل از جمعآوری 90 پرسشنامه توسط نرمافزار SPSS آزمون شدند. نتایج آزمون T نشان میدهد که با توجه به مدل الماس پورتر، از 6 دسته عوامل مورد بررسی که شامل فاکتورهای درونی، شرایط تقاضای داخلی، صنایع مرتبط و حمایتکننده، استراتژی، ساختار و رقابت، دولت و اتفاقات پیشبینی نشده میباشد مشخص گشت که به جزء عامل شانس بقیه عوامل بر توسعه صادرات چای استان گیلان تأثیرگذار هستند و بر اساس نتایج آزمون فریدمن مشخص گشت که عامل صنایع مرتبط و پشتیبان بیشترین تأثیر را بر توسعه صادرات چای استان گیلان دارد و الویتبندی عوامل به شرح زیر است: صنایع مرتبط و پشتیبان، استراتژی، ساختار و رقابت، دولت، شرایط تقاضای داخلی، عوامل درونی و شانس.

.1 مقدمه
در دهه های اخیر مفهوم رقابتپذیری با گسترش تجارت جهانی، تغییرات سریع در الگوهای مصرف و تقاضا، انقلاب در فناوری اطلاعات و همچنین افزایش تعداد و کیفیت رقبای محلی و بینالمللی از اهمیت ویژهای برخوردار گشته است. در این زمان موفقیت هر ملت در گرو درک و شناخت از امکانات موجود و بهرهگیری بهینه از آنها در جهت رشد و توسعه بیشتر در همه ابعاد و زمینهها است، از این رو این امر موجب شده تا بنگاهها، صنایع و کشورهای مختلف در جهت ارتقای رقابتپذیری خود، برای شناسایی عوامل مؤثر بر رقابتپذیری و تقویت آنها تلاش کنند. در کشور ایران که سالیان دراز است تکیه بر درآمدهای نفتی داشته، توسعه صادرات غیرنفتی برای ارتقای سطح رقابتپذیری و تقویت آن امری بسیار ضروری و حیاتی به نظر میرسد. زیرا توسعه صادرات غیرنفتی تنها به افزایش درآمد ارزی از طریق توسعه صادرات کالا و خدمات محدود نمیشود بلکه نقش مهمتری را به عنوان یک راهبرد رشد و توسعه اقتصادی به عهده دارد .[1] یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی در کشورهای در حال توسعه که میتواند در صادرات غیرنفتی برای کشورها ایجاد مزیت رقابتی نماید، بخش کشاورزی می باشد، این بخش علاوه بر تامین امنیت غذا، نقش بسیار موثری در توسعه اقتصادی، اشتغال و صادرات غیرنفتی کشورها دارد .[2] در کشور ایران نیز از آن جایی که بخش کشاورزی در ایران دارای مزیت ها و مشخصه های مهمی چون تنوع آب و هوایی، تنوع زمین، نیروی کار ارزان و... می باشد، وابستگی کمتری به داشتن فن آوری پیچیده و امکانات گسترش تولید دارد، میتوان بهدنبال کسب مزیت رقابتی در این بخش از اقتصاد بود. در میان محصولات کشاورزی چای از جمله محصولاتی ست که جایگاه ویژه ای از نظر تولید و میزان مصرف در سبد کالای خانوارهای ایرانی دارد. طبق آمار جهاد کشاورزی با توجه به این که ایران از جمله کشورهای عمده تولیدکننده چای در جهان می باشد و خاستگاه اصلی این محصول در کشور ایران در استان گیلان با 75 درصد میزان کل تولید می باشد. اما علیرغم مطالب گفته شده متاسفانه سهم صادرات از این میزان تولید اندک است. لذا اهمیت صادرات چای در تجارت بین الملل ایران، مطالعات در این حوزه را به ضرورتی اجتنابناپذیر تبدیل مینماید. لیکن شاخصهای بررسی برای تعیین یک چارچوب مطالعاتی اساس و ریشه انجام اینگونه فعالیتهای علمی است. این تحقیق با استفاده از مدل الماس مایکل پورتر که یک چارچوب کلنگر است، محقق را قادر میسازد، فرآیند و مولفههای صادرات محصولات کشاورزی، چای را با دیدی منطقهای مورد بررسی قرار داده و به نقاط قوت و ضعف موجود در این صنعت پی برد.

با توجه به اهمیت و ضرورت موضوع در این تحقیق، سعی بر آن است که به بررسی عوامل موثر بر توسعه صادرات چای استان گیلان بر مبنای یکی از معتبرترین تئوریهای بازرگانی (مدل الماس پورتر که از معروفترین و پرکاربردترین مدلهایی است که در عرصههای گوناگون فعالیت شرکتها از جمله صادرات مطرح شده است) پرداخته شود. پورتر کلیه عوامل موثر بر فعالیت شرکتها را در 6 عامل اصلی: فاکتورهای درونی، شرایط تقاضای داخلی، صنایع مرتبط و حمایتکننده، استراتژی، ساختار و رقابت، نقش دولت و شانس دستهبندی میکند. بر این اساس، مطالعه حاضر دو هدف اصلی را دنبال میکند: اول، شناسایی عوامل موثر بر توسعه صادرات چای استان گیلان بر اساس مدل الماس پورتر و دوم، رتبهبندی این عوامل بر اساس تاثیری که دارند. در همین راستا سوال اصلی پژوهش را می توان چنین طرح نمود: عوامل موثر بر صادرات چای استان گیلان بر اساس مولفه های الماس پورتر کدامند؟

.2 چارچوب نظری
صادرات عبارت است از فروش یا عرضه خارجی کالاها و خدمات یک کشور به کشورهای دیگر در ازای دریافت کالاها، خدمات، ارز، طلا تسویه بدهی ها بهمنظور بلاعوض، تعمیر، تکمیل با شرکت در نمایشگاه، کشورها منابع داخلی خود را به صادرات اختصاص میدهند زیرا از طریق مبادلات بین المللی، کالاها و خدمات بیشتری نسبت به تخصیص مستقیم همان منابع به تولید داخل دریافت میکنند.[3]

صادرات یکی از مهمترین فعالیتهای کسب و کار تلقی میشود و برای سلامت اقتصادی صنایع و شرکتها ضروری بهنظر میرسد و با میزان اشتغالزایی، تعادل در تجارت، رشد اقتصادی و استانداردهای بالای زندگی نیز ارتباط دارد.[4] بخش کشاورزی در کشورهای در حال توسعه مانند کشور ایران بخشی است که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و یکی از محرکهای اصلی پیشرفت اقتصادی محسوب میشود. باید در نظر داشت که تقویت و رشد هر یک از عوامل تاثیر گذار بر صادرات محصولات کشاورزی مانند چای میتواند باعث افزایش تولید و به تبع آن صادرات گردد که این امر میتواند در داخل کشور نقش اساسی و محوری در استقلال اقتصادی، انسجام اجتماعی و بهتبعیت از آن افزایش عدالت اجتماعی و آرمانهای ملی و محیطی را در پی داشته باشد، همچنین توسعه صادرات چای داخلی موجب عدم وابستگی به چای خارجی و کاهش واردات آن و در نتیجه باعث کاهش خروج ارز از کشور و بالا رفتن رشد ناخالص ملی و داخلی، پایین آمدن هزینه تولید به سبب بهرهگیری از ظرفیت کامل تولید، افزایش اشتغال، کاهش شاخص فقر، بهبود کیفیت کالاهای تولیدی برای حضور پر رنگ تر در عرصه جهانی، توسعه منطقهای و محلی میشود، افزایش صادرات و حضور بیشتر در عرصه جهانی نیز باعث ارز آوری بیشتر برای کشور و کسب اعتبار در محیط بین الملل میشود [5] .لازم به ذکر است برای ایجاد سطح مناسب صادراتی در هر محصول باید سعی کرد که در آن صنعت ایجاد مزیت رقابتی نمود، بر اساس نظریه رقابت ملی پورتر ویژگیهای یک کشور، محیطی را بهوجود میآورد که شرکتهای فعال داخلی با آن مواجه هستند. عامل محیط، فضایی را ایجاد میکند که در آن خلق مزیت رقابتی، تشویق و یا بازداشته میشود. ایجاد و حفظ مزیت رقابتی یک فرآیند کاملاً ملی است. تفاوت در ساختار اقتصادی کشورها ارزشها و فرهنگ و تاریخ یک ملت تاثیر زیادی بر وضعیت رقابتی یک کشور دارد.[6]

مزیت رقابتی ویژگیهایی است که یک سازمان را قادر میسازد تا در یک صنعت از سایر رقبا پیشی بگیرد. به عبارتی دیگر مزیت رقابتی تمایز یک شرکت در یک یا چند عامل است که به شرکت اجازه خدمت بهتر و ایجاد ارزش بیشتر برای مشتری و در نتیجه عملکرد بهتر را نسبت به رقبا میدهد .[7] پورتر بر این پرسش تمرکز میکند که چرا شرکتهایی که در یک بازار معین فعالیت دارند میتوانند در زمینههای مشخصی نسبت به بهترین رقبای جهان، مزیت رقابتی کسب کنند و آن را حفظ نمایند؟ مایکل پورتر شش خصیصه را در ایجاد مزیت رقابتی برای یک کشور اساسی برشمرد که در زیر به آن ها اشاره شده است.
1. عوامل درونی
2. شرایط تقاضای داخلی
3. صنایع مرتبط و حمایت کننده
4. استراتژی، ساختار رقابت
5. دولت
6. شانس و اتفاقات پیشبینی نشده

شکل -1 چارچوب نظری تحقیق

.1,2 اهداف تحقیق هدف اصلی
تعیین تأثیر عوامل مدل الماس مضاعف در رقابت پذیری صنعت چای استان گیلان

اهداف فرعی
1. تعیین تأثیر عوامل درونی در رقابت پذیری صنعت چای استان گیلان
2. تعیین تأثیر شرایط تقاضای داخلی در رقابت پذیری صنعت چای استان گیلان
3. تعیین تأثیر صنایع مرتبط و حمایتکننده در رقابت پذیری صنعت چای استان گیلان
4. تعیین تأثیر استراتژی ساختار و رقابت در رقابت پذیری صنعت چای استان گیلان
5. تعیین تأثیر سیاست های دولت بر توسعه صادرات چای استان گیلان
6. تعیین تأثیر اتفاقات پیش بینی نشده(شانس) بر توسعه صادرات چای استان گیلان

.2,2 تعاریف نظری متغیرهای تحقیق
.1,2,2 عوامل درونی
به مجموعهای از عوامل مؤثر در تولید کالا یا خدمات، مانند مواد اولیه، کیفیت و میزان دسترسی به آن، نیروی انسانی بدون مهارت و یا ماهر و آموزش دیده، بهرهوریو خلاقیت و نوآوری نیروی انسانی، زیر ساختها، مسائل تکنولوژیک، میزان سرمایه و دسترسی به آن، توانمندیها و قابلیت مدیریتی و ... که برای رقابت در عرصه بازارهای رقابتی ضروری است، عوامل درونی میگویند .[8]

.2,2,2 شرایط تقاضای داخلی
شرایط تقاضای داخلی ماهیت و چگونگی تقاضا در بازارهای داخلی برای محصولات یک صنعت مشخص است. اندازه و رشد تقاضا در رقابتپذیری صنایع تأثیر بسزایی دارد 1]و.[9

.3,2,2 صنایع مرتبط و حمایت کننده
صنایع مرتبط و حمایت کننده میتواند شامل تأمین کنندگان مواد اولیه یا تجهیزات و ابزارآلات، توزیع کنندگان و فروشندگان، سیستمهای توزیع محصول، مؤسسات تحقیقاتی، سرویسهای مالی مانند بانکها و بورس اوراق بهادار، سیستم حمل و نقل، دانشگاهها، مراکز و مؤسسات تحقیقاتی و صنایعی باشد که از یک نوع فناوری، مواد اولیه و امکانات آزمایشگاهی استفاده میکنند .[9]

.4,2,2 استراتژی، ساختار و رقابت
راهبردهای کنونی حاکم بر حوزهی صنعت استان، ساختار صنعت اعم از بنگاههای مادر و سایر بنگاهها، ارتباط آنها با یکدیگر، و میزان رقابت در صنایع مختلف از عوامل اصلی در شاخص مذکور به شمار میروند 7] و.[10

.5,2,2 سیاست های دولت
در یک تعریف عمومی دولت مساوی حکومت نیست بلکه دولت نهادی درون حکومتی است که از طرف حکومت تاسیس می شود و اختیارات و قدرت آن تنفیذی است که از رئیس حکومت که ولی فقیه می باشد اذن می گیرد یا به عبارت دیگر قدرت و اختیار طبق اصل نزول از ولی فقیه به سمت پایین توزیع میشود. دولت به عنوان یک نیروی عمده، همواره در رقابتپذیری مؤثر است و با مداخله خود در امور مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و اعمال قوانین و مقررات بر رقابتپذیری تأثیر مثبت و حتی منفی داشتهداشته است 7] و .[10

.6,2,2 اتفاقات پیشبینی نشده
اتفاقات پیشبینی نشده حوادث و مسائلی هستند که بر رقابتپذیری تأثیر مثبت و یا منفی داشته ولی به صورت تصادفی و خارج از کنترل بنگاهها، صنایع و حتی دولتها رخ میدهند. حوادث غیر مترقبه، جنگ، تحریمهای اقتصادی، شوکهای نفتی، بحرانهای اقتصادی-سیاسی و یا نوآوریهای عمیق تکنولوژیک نمونهای از این اتفاقات پیشبینی نشده هستند 1] و .[10

.3 پیشینه تحقیق
اصولی تالش((1389، در پژوهشی به عنوان"تحلیل رقابت پذیری صنعت خودروسازی ایران با تاکید خاص بر مدل الماس مضاعف " دریافته است که تمامی عوامل مدل الماس مضاعف جزء عوامل موثر بر رقابت پذیری صنعت خودرو هستند و ترتیب اهمیت عوامل به ترتیب زیراست:عوامل انسانی،شرایط عوامل تولید،شرایط تقاضا،صنایع مرتبط وپشتیبان،استراتژی وساختار وشرایط رقابتی، دولت،مسایل بین المللی.[10]

سلامی (1385)، در پژوهشی تحت عنوان "شناسایی و رتبه بندی مشکلات و موانع صادرات خودرو بر مبنای مدل المای رقابت ملی پورتر" دریافتهاست که همه عوامل مذکور به جز عامل نهادههای تولید به عنوان مشکل و مانعی در صادرات خودرو ایران به بازارهای جهانی مطرح هستند که بر اساس این پژوهش ترتیب این عوامل به صورت زیر است: استراتژی و ساختار و رقابت پذیری شرکت ها، اقدامات و سیاست های دولت، وضعیت صنایع مرتبط و پشتیبان، رویدادهای اتفاقی، شرایط تقاضا، شرایط عوامل .[11]

مختاری دماوندی (1383)، در پژوهشی تحت عنوان "بررسی مزیت های استراتژیک صادرات میگوی پرورشی ایران بر مبنای مدل الماس رقابت ملی پورتر" نتیجه گرفتهاست که صنعت پرورش میگوی ایران از نظر ابعاد مورد بررسی در وضعیتی ضعیفتر از رقبا قرار دارد و در هیچ یک از عوامل مذکور از مزیت برخوردار نمیباشد .[12]

مهران خوروش (1388 ) در پژوهشی با عنوان " رابطه عوامل پورتر و تسهیل صادرات لوازم خانگی ایران " به شناسایی، بررسی و رتبه بندی عوامل تسهیل کننده صادرات صنعت لوازم خانگی ایران پرداختند. در این پژوهش، وضعیت صنعت لوازم خانگی کشور از حیث صادرات به بازارهای جهانی بر پایه مدل الماس مزیت رقابتی ملی مایکل پورتر، مورد مطالعه قرار گرفت.یافته ها و نتایج تحقیق حاکی از آن بود که به ترتیب، شرایط تقاضا، شرایط عوامل تولید، و وضعیت صنایع مرتبط و پشتیبان به عنوان عوامل تسهیل کننده توسعه صادرات لوازم خانگی ایران و دو عامل دولت و همچنین استراتژی، ساختار، و وضع رقابتی عواملی غیر تسهیل کننده محسوب می گردند. در پایان، پیشنهادها و راهکارهایی برای بهبود و ارتقاء وضعیت رقابتی صنعت لوازم خانگی ایران ارائه گردید .[13]

اوزلم از (2001) در مقاله ای با عنوان "منابع مزیت رقابتی شرکتهای ساختمانی ترکیه در بازارهای بینالمللی" ساختار رقابتی ترکیه را بار دیگر با مدل الماس مورد مطالعه قرار داد. او شرایط عوامل و شانسهمچون نیروی کارِ ارزان، موقعیت جغرافیایی و نزدیکی فرهنگی با بازارهای متعدد اروپا و آسیا را از جمله مزیت های ترکیه دانسته است. در مقابل ترکیه را در برخی مسائل مورد تهدید می داند. از جمله بحران هایامنیتی خاورمیانه، عملکرد دولت و شرایط تسهیلات مالی مورد اشاره قرار گرفته است که موجب ضعف موقعیت بین المللی ترکیه گردیده است .[14]

امیری و همکاران (2012)، در مقاله ای به "شناسایی موانع صادرات زعفران ایران با استفاده از مدل الماس پورتر" پرداخته اند. آن ها طی این تحقیق دریافتند که شرایط تقاضا، صنایع مرتبط و پشتیبان، دولت، شانس، استراتژی ساختار و رقابت از جمله موانع صادرات زعفران می باشند و فقط شرایط عوامل تولید جزء موانع صادرات نمی باشد .[15]

نوآ (2005)، در تحقیقی با عنوان "صنعت چای و قهوه در کنیا، به بررسی اجمائی این صنایع در کنیا" به عنوان یکی از کشورهای مهم تولید کننده و صادر کننده چای دنیا پرداخته است. در این تحقیق به بیان ساختارها و شیوههای نظارتی بر صنعت چای کنیا و همچنین فواید و دلایل ترغیب به سرمایه گذاری در این صنعت (و قهوه) در کنیا پرداخته شده است .[16]
نیون و دراگ (2001)، در مقالهای با عنوان" آیا الماس مدل ضعیفی است؟ به نقش مدل الماس پورتر برای آنالیز خوشههای غذایی و کشاورزی در توسعه کشورها" پرداختند. آنها دو چارچوب را که به صورت گسترده در مطالعات خوشه ها در کشورهای در حال توسعه به کار برده شده بود را مدنظر قرار دادند (خصوصیات منعطف و کارایی مجموع صنایع.[17]

.4 روش تحقیق
پژوهش حاضر یک تحقیق توصیفی - پیمایشی است و برای جمعآوری داده های تحقیق از پرسش نامه استاندارد استفاده گردیده است. از آنجایی که تحقیق حاضر برای شناخت وضعیت کنونی چای و رقابت پذیری ایران از آزمون فرضیات استفاده کرده، استدلالی بر میدانی بودن آن می باشد، .جامعه آماری تحقیق حاضر عبارت است از کلیه مدیران، معاونان، کارشناسان اتاق بازرگانی و نیز مدیر عاملان شرکتهای صادراتی( در امر چای) و سازمان چای کل کشور که در مجموع آگاهان کلیدی در این تحقیق هستند. با توجه به بررسیهای انجام شده از سازمان چای کل کشور و نیز اتاق بازرگانی استان گیلان تعداد جامعه مورد مطالعه در این تحقیق 150 شرکت برآورد شد برای تعیین اعتبار محتوایی پرسشنامه به تعدادی از صاحب نظران و اساتید مدیریت از جمله استاد راهنما داده شده و از آنها در مورد سوالات و ارزیابی فرضیهها نظرخواهی گردید که بر اساس نظرات ایشان روائی این پرسشنامه این تایید می شود، برای بررسی پایایی پرسشنامه نیز با تأکید بر همسانی درون سؤالات بهکار رفته، از محاسبه ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است، بدین ترتیب این شاخص برای پرسشنامه تحقیق محاسبه شد که مقدار0/85را به دست آمد. گذر این شاخص از مرز 0/7 یبانگر پایایی مناسب ابزار تحقیق می باشد. آزمون های آماری مورد استفاده در این تحقیق آزمون تی تک نمونهای جهت بررسی و معنیدار بودن آزمون فرضیه تحقیق و از روش آزمون ناپارامتریک فریدمن برای رتبهبندی آنها می باشد و بدین منظور از نرم افزار spss19 بهره گرفته شده است.
.5 یافته های تحقیق
.1,5 آزمون فرضیات تحقیق
.1,1,5 عوامل درونی بر صادرات چای استان گیلان تاثیر دارد.

جهت بررسی فرضیه اول تحقیق از آزمون t تک نمونه ای استفاده شده است، درصورتی که سطح معنیداری کوچکتر از پنج صدم باشد یا مقدار آماره تی بزرگتر از قدر مطلق 1/96 باشد میتوان بیان نمود که بین میانگین مورد انتظار و میانگین متغیر مورد نظر تفاوت معنیداری وجود دارد. درصورتی که این میانگین بزرگتر از میانگین مورد انتظار(( 3 باشد، با اطمینان 95 درصد پاسخ سوال تحقیق آری میباشد. حال با توجه به آزمون t فرضیه اول تحقیق طبق جدول 1 مشاهده میشود که سطح معنیداری بدست آمده برای متغیر عوامل درونی کوچکتر از پنج صدم میباشد در نتیجه تفاوت معنیداری بین دو میانگین عوامل درونی و میانگین مورد انتظار وجود دارد با توجه به میانگین این متغیر مشاهده میشود که به میزان 0/288 بیشتر از میانگین مورد انتظار بوده و برابر 3/288 میباشد، بنابراین میتوان گفت که عوامل درونی بر صادرات چای استان گیلان تاثیر دارد.

.2,1,5 تقاضای داخلی بر صادرات چای استان گیلان تاثیر دارد.

حال با توجه به آزمون t فرضیه دوم تحقیق طبق جدول 2 مشاهده می شود که سطح معنیداری بدست آمده برای متغیر شرایط تقاضای داخلی کوچکتر از پنج صدم میباشد در نتیجه تفاوت معنیداری بین دو میانگین شرایط تقاضای داخلی و میانگین مورد انتظار وجود دارد با توجه به میانگین این متغیر مشاهده میشود که به میزان 0/36667 بیشتر از میانگین مورد انتظار بوده و برابر 3/36667 می باشد، بنابراین می توان گفت که تقاضای داخلی بر صادرات چای استان گیلان تاثیر دارد.

.3,1,5 صنایع مرتبط و پشتیبان بر صادرات چای استان گیلان تاثیر دارد.

حال با توجه به آزمون t فرضیه سوم تحقیق طبق جدول 3 مشاهده می شود که سطح معنی داری بدست آمده برای متغیر عوامل مرتبط و حمایت کننده کوچکتر از پنج صدم می باشد در نتیجه تفاوت معنی داری بین دو میانگین عوامل مرتبط و حمایت کننده و میانگین مورد انتظار وجود دارد با توجه به میانگین این متغیر مشاهده می شود که به میزان 0/68095 بیشتر از میانگین مورد انتظار بوده و برابر 3/68095 می باشد، بنابراین می توان گفت که صنایع مرتبط و پشتیبان بر صادرات چای استان گیلان تاثیر دارد.
.4,1,5 استراتژی ساختار و رقابت بر صادرات چای استان گیلان تاثیر دارد.

حال با توجه به آزمون t فرضیه چهارم تحقیق طبق جدول 4 مشاهده میشود که سطح معنیداری بدست آمده برای متغیر استراتژی، ساختار و رقابت کوچکتر از پنج صدم میباشد، در نتیجه تفاوت معنیداری بین دو میانگین استراتژی، ساختار و رقابت و میانگین مورد انتظار وجود دارد با توجه به میانگین این متغیر مشاهده میشود که به میزان 0/68095 بیشتر از میانگین مورد انتظار بوده و برابر 3/68095 میباشد، بنابراین میتوان گفت که استراتژی ساختار و رقابت بر صادرات چای استان گیلان تاثیر دارد.

.5,1,5 سیاست های دولت بر صادرات چای استان گیلان تاثیر دارد.

حال با توجه به آزمون t فرضیه پنجم تحقیق طبق جدول 5 مشاهده میشود که سطح معنیداری بدست آمده برای متغیر نقش دولت کوچکتر از پنج صدم میباشد در نتیجه تفاوت معنیداری بین دو میانگین نقش دولت و میانگین مورد انتظار وجود دارد با توجه به میانگین این متغیر مشاهده میشود که به میزان 0/46049 بیشتر از میانگین مورد انتظار بوده و برابر 3/46049 میباشد، بنابراین میتوان گفت که سیاستهای دولت بر صادرات چای استان گیلان تاثیر دارد.