بخشی از مقاله
چکیده
متوسط بارندگی سالیانه در یک منطقه ارتباط نزدیک با خصوصیات جغرافیایی و عوامل محلی و ارتفاع از سطح آزاد دریا دارد. در این تحقیق با استفاده از روش خطوط همباران و با معلوم بودن مساحت هریک از زیر حوزهها حجم بارندگی محاسبه شده است. بارش های حداکثر 24 ساعته ایستگاه و بررسی احتمالات بارندگی سالیانه حوزه اصفاک بشرویه از آمار ایستگاه ارسک که در مجاورت حوزه قرار دارد، استفاده شده است. به این ترتیب ابتدا بارندگی سالیانه ایستگاه ارسک با توزیعهای مختلف آماری توسط با برنامه HYFA برازش داده شده است و بهترین توزیع آماری - نرمال - انتخاب شده است، سپس نسبت بارندگی سالیانه با دوره بازگشت موردنظر به متوسط بارندگی سالیانه - دوره بازگشت دوسال - محاسبه شده است و در آخر با ضرب کردن این نسبت در متوسط بارندگی سالیانه زیرحوزهها بارندگی سالیانه زیرحوزه در دوره بازگشت موردنظر را محاسبه شده است. بیشترین درصد بارندگی ماهانه در ماه اسفند 20/3 درصد میباشد و در فصل تابستان، مقدار باران ناچیز است. همچنین در فصل بهار 28/9 درصد، فصل زمستان 56/4 و در فصل پاییز 14/5 درصد باران سالیانه اتفاق میافتد و از طرفی حدود 85/3 درصد باران سالیانه در فصل زمستان و بهار به وقوع میپیوندد که نشان دهنده توزیع نامناسب باران حوزه میباشد. مقدار باران منطقه از مهرماه سیر صعودی دارد به طوریکه در اسفند ماه به حداکثر مقدار خود میرسد و سپس سیر نزولی پیدا می کند و در فصل تابستان به حداقل میرسد.
مقدمه
متوسط بارندگی سالیانه در یک منطقه ارتباط نزدیک با خصوصیات جغرافیایی و عوامل محلی و ارتفاع از سطح آزاد دریا دارد - بهبهانی، . - 1380 بطور کلی در نقاط مختلف کره زمین بارندگی های سنگین در مناطق نزدیک به استوا رخ میدهد و با دور شدن از استوا از شدت بارندگی کاسته می شود - مهدوی، . - 1381 گرادیان بارندگی عبارتست از تغییرات بارندگی بر حسب ارتفاع که در مناطق مختلف فرق می کند و برای هر منطقه به طور مجزا محاسبه میشود. فاصله زمانی بین شروع و خاتمه بارندگی را مدت بارش می گویند. مدت بارندگی یک متغیر تصادفی پیوسته میباشد که می تواند هر عدد بزرگتر از صفر را به خود اختصاص دهد - علیزاده، . - 1380 بطور کلی بارشها به انواع کوتاه مدت، متوسط و درازمدت تقسیمبندی میشوند. دوام بارانهای کوتاهمدت کمتر از 6 ساعت و بارانهای متوسط مدت دوامی بین 6 تا 24 ساعت داشته و به بارانهایی درازمدت گفته میشود که دوام آنها بیش از یک روز باشد. تجزیه و تحلیل بارندگیهای سالیانهکاربرد فراوانی در شناسائی اقلیم منطقه دارد - نجمایی، . - 1369 درباباری و همکاران - - 1391 تجزیه و تحلیل مکانی حداکثر بارندگی محتمل - PMP - در ایران را بررسی و نتایج نشان داد که طبق نقشههای موجود بیشترین مقدار بارندگی محتمل مربوط به سواحل شمالی و جنوبی ایران است. بدین ترتیب مقدار PMP از سواحل جنوب ایران به سمت نواحی مرکزی، کاهش و از نواحی مرکزی به سمت سواحل شمالی ایران افزایش مییابد. هدف از این تحقیق تجزیه و تحلیل بارندگی حوزه آبخیز اصفاک میباشد.
مواد و روشها
حوزه آبخیز اصفاک در بخش شرقی شهرستان بشرویه بین طولهای جغرافیایی"50 24'9 تا 57 13'43" و عرض جغرافیایی"33 54 '54 تا 34 40'29" در استان خراسان جنوبی واقع شده است. وسعت حوزه اصفاک 156/07 کیلومتر مربع، متوسط بارندگی سالانه 158 میلیمتر، متوسط درجه حرارت سالیانه 16/3و حداقل و حداکثر ارتفاع حوضه به ترتیب 950 و2100 متر از سطح آبهای آزاد میباشد. اقلیم منطقه بر اساس روش طبقهبندی آمبرژه از نوع خشک و سرد تعیین میگردد.
معادله رگرسیون بارندگی با درجه آزادی - 13-2=11 - و R 0.88 در سطح احتمال 0/001 معنیدار است. در این تحقیق با استفاده از روش خطوط همباران و با معلوم بودن مساحت هریک از زیرحوزهها حجم بارندگی محاسبه شده است. خطوط همباران مکان هندسی نقاطی است که مقدار بارندگی آن برای یک دوره مشخص، یکسان باشد. با استفاده از معادله گرادیان بارندگی سالیانه خطوط همباران حوزه اصفاک رسم شده است. برای تحلیل بارش حداکثر 24 ساعته منطقه، از آمار بارندگی های 24 ساعته ایستگاه اصفاک استفاده شده است. بدین منظور بارشهای حداکثر 24 ساعته ایستگاه با برنامه کامپیوتری Hyfa مورد آنالیز قرار گرفته است و بهترین توزیع آماری - گامبل - انتخاب شده است. به منظور بررسی احتمالات بارندگی سالیانه حوزه اصفاک بشرویه از آمار ایستگاه ارسک که در مجاورت حوزه قرار دارد، استفاده شده است. به این ترتیب ابتدا بارندگی سالیانه ایستگاه ارسک با توزیعهای مختلف آماری توسط با برنامه HYFA برازش داده شده است و بهترین توزیع آماری - نرمال - انتخاب شده است، سپس نسبت بارندگی سالیانه با دوره بازگشت موردنظر به متوسط بارندگی سالیانه - دوره بازگشت دوسال - محاسبه شده است و در آخر با ضرب کردن این نسبت در متوسط بارندگی سالیانه زیرحوزه ها بارندگی سالیانه زیرحوزه در دوره بازگشت موردنظر را محاسبه شده است.
نتایج گرادیان بارندگی
در زمینه تغییرات بارندگی در اثر وجود ارتفاعات و عوامل توپوگرافی تحقیقات زیادی انجام شده است. نتیجه یکی از این تحقیقات نشان می دهد که تغییرات ارتفاع به تنهایی حدود 30 درصد در تغییرات بارندگی موثر است. با استفاده از معادله - 1 - بارندگی سالیانه حوزه محاسبه گردید که در جدول - 1 - ارائه شده است.
بارندگی ماهانه در منطقه
تنها میزان بارندگی متوسط سالیانه در یک منطقه برای بررسی رفتار باران یک منطقه کفایت نمیکند و توزیع زمانی بارندگی در طول سال بطور ماهیانه از اهمیت ویژهای برخوردار است بدین منظور برای نیل به این هدف توزیع ماهیانه، ایستگاه ارسک که در نزدیکی حوزه قرار دارد به عنوان ایستگاه مبنا مورد استفاده قرار گرفته و از آن برای تعیین بارندگی ماهیانه منطقه استفاده شده است.
