بخشی از مقاله
چکیده:
هر نوع صدایی که انسان تمایل به شنیدن آن نداشته باشد و به گونه اي نسبت به آن احساس آزردگی کند یا سبب ایجاد آسیب و اختلال اعصاب شنوایی شود را الودگی صوتی می نامند. هیاهو و سرو صدا جز لاینفک زندگی مدرن امروزي است . فشرده تر شدن فضاهاي شهري و افزایش جمعیت و گسترش روز افزون صنعت ، محیط زیست انسانی را مواجه با مسئله اي نموده که باعث از بین رفتن آرامش شد است. این مشکل تحت عنوان آلودگی صوتی مطرح گردید. حتی اگر از نگاهی غیر انسان محور به این آلودگی و لزوم مقابله با آن بنگریم آلودگی صوتی علاوه بر انسان ها بر حیوانات و گیاهان نیز اثرات مخرب برجاي می گذارد. با این توصیف با افزایش این آلودگی و گسترش آثار مخرب روانی و جسمی آن دولتها به دنبال ضابطه مند کردن از طریق وضع و اجراي نظامات و استانداردها برآمدند . در این راستا براي کنترل آلودگی صوتی یکسري قواعد ، قوانین و مقررات و استانداردها از سوي قانونگاران وضع گردید و همچنین در ایران قوانین ملی در خصوص آلودگی صوتی و ضع گردیده است. این مقاله جایگاه این قوانین و استاندارد ها را در حقوق داخلی و بین المللی مورد بررسی قرار داده است .
کلمات کلیدي : آلودگی صوتی ، صوت ، منابع مولد و قواعد حقوق داخلی و بین المللی
.1 مقدمه
در اثر ارتعاش مولکولهاي هوا و تغییرات مداوم فشار، صوت بوجود میآید. این امواج بصورت طولی در هوا منتشر شده و در محدوده فرکانسی معینی میتواند توسط انسان قابل درك باشد. بنابراین امواج صوتی شکلی از امواج مکانیکی هستند که بصورت امواج طولی منتشر شده و ضمن برخورد با گوش، احساس شنیدن را ایجاد میکنند. امواج مکانیکی میتوانند بصورت فرکانسهاي متفاوت در محیط منتشر شوند، اما محدوده فرکانسهاي قابل درك براي انسان بین 20 تا 20/000 هرتز میباشد. امواج کمتر از 20 هرتز را مادون صوت و امواج بیش از 20/000 هرتز را فراصوت گویند. سروصدا یا آلودگی صوتی را میتوان بصورت صداي ناخواستهاي دانست که موجب بر هم زدن آرامش در زمان استراحت و یا تمرکز افراد در حین انجام کار میشود، به همین دلیل صداي موسیقی نیز اگر در یک موقعیت و زمان نامناسب اجرا شود بعنوان منبع آلودگی صوتی در نظر گرفته میشود.واحد اندازه گیري صدا بر حسب دسیبل - dB - و بر اساس تغییرات فشار هوا، مقدار آن بین صفر دسیبل - آستانه شنوایی - تا 130 دسیبل - آستانه کري - بالا بیان میشود. واحد تراز صدا بصورت dB - A - نوشته می شود.
.2 منابع مولد آلودگی صوتی:
» - 1ثابت: « از جمله منابع ثابت میتوان به سیستمهاي خنککننده، نیروگاههاي حرارتی، صنایع ساختمانهاي در دست احداث گوناگون، ، مراکز تجاري و عمومی و... اشاره کرد
» - 2متحرك:« از جمله منابع متحرك، میتوان انواع وسایل حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی را نام برد. منابع تولید سروصدا براساس دسته بندي سازمان بهداشت جهانی به بخشهاي ذیل تقسیم می شود
صنعت :
عمده ترین: ایجاد صوت در سطح وسیع صنعت ماشینی است ازجمله: شیرهاي تخلیه فشار، پنکه ها و ترافیک جاده اي ...... مهمترین عامل آن: وسایل نقلیه هستند که از موتور یا برخورد اصطکاکی بین وسیله نقلیه، جاده و هوا حاصل می شود. آلودگی صوتی حاصل از ترافیک جاده اي به میزان ترافیک، سرعت ماشین ها، درصد وسایل نقلیه سنگین و موتورسیکلتها بستگی دارد .
ترافیک ریلی
قطارها سروصدایی:با فرکانس بم تولید می کنند که محتواي ویژگی آن به نوع موتور، واگن ها و ریل وابسته است .
ترافیک هوایی
عملیات هوایی:مشکلات عدیده اي را درخصوص آلودگی صوتی و آثار ارتباطی و اجتماعی آن ایجاد می کند
دیوار صوتی .
یک سیستم موج: ضربه اي است که درحین پرواز هواپیما با سرعتی بیش از سرعت صوت حاصل می شود
کارهاي ساختمانی و عمومی .
ساخت خانه یا کار بر روي زمین:سروصداي قابل ملاحظه اي ایجاد می کند وسایل مختلف ساختمان سازي مواد سروصداي زیاد عبارتند از: میکسر، دستگاه جوشکاري، جرثقیل، وسایل حفاري و منابع داخلی ...
انتقال صدا از: اتاقی به اتاق دیگر ازطریق کانالهاي تهویه، واحدهاي تخلیه زباله و کوره ها منابع گوناگون
مکان هاي تفریحی: و ورزشی، وسایل از جمله ماشین چمن زنی و....، صداي آژیر، همسایه و وسایل امداد و اورژانس سروصداي محیطهاي نظامیبخصوص میدان تیر، مراکز آموزشی، آزمایشگاهها، کارگاهها و مراکز گردشگري آلودگی صوتی مناطق مسکونی به دلیل وسایل برقی، الکتریکی درشهرتهران منابع آلاینده صوتی عبارتند از:
وجود دو فرودگاه عمده در محدوده شهر تهران، شبکه راه آهن درجنوب تهران که از مناطق مسکونی عبور می نماید، وجود کارگاههاي پراکنده صنعتی در سطح شهر نظیر: نجاري، تراشکاري، صافکاري و آهنگري در مجاورت مناطق مسکونی، آموزشی و بهداشتی- درمانی، ارتفاع ساختمانها که هرچه این ارتفاع بیشتر شود به دلیل اینکه صوت بدون برخورد به مانع می تواند برساختمان اثر گذارد اثر آلودگی صوتی و میزان آن بیشتر خواهد بود.
.3 آثار آلودگی صوتی بر انسان:
به طور کلی اثرات ناهنجار آلودگی صوتی بر انسان را میتوان به دو دسته اثرات مستقیم و اثرات غیر مستقیم تقسیم کرد، که به شرح ذیل است:
الف- اثرات مستقیم: اثرات بلند مدت سر و صدا بر گوش انسان به صورت »کري ادراکی یا عصبی« ظاهر میگردد؛ همچنین در نتیجه کارکردن در محیطهاي شلوغ و پر سر و صدا، سلولهاي شنوایی از بین رفته و منجر به کري غیرقابل برگشت میگردد.
ب- اثرات غیرمستقیم: حساسیت عصبی، تحریکپذیري شدید، گرفتگی عضلانی، شوك عصبی، خستگی جسمی و روحی، سرگیجه، ترس و اضطراب، آشفتگی خواب، آلرژي، افزایش ضربان قلب و فشارخون، اختلال در تعادل بدن، انقباض عروق خونی پوست، کاهش فعالیت سیستم گوارشی و سوء هاضمه، ضعف قوه بینایی و جنسی، تماي به قتل و خودکشی و غیره.
4. مبانی حقوق آلودگی صوتی:
اصولاً صوت جریانی است که در هوا ایجاد می شود . بنابراین اگر هوایی نباشد جریان صوتی نیز ایجاد نمی گردد . به همین دلیل گروهی آلودگی صوتی را نوعی آلودگی هوا می دانند . آلودگی صوتی به هر »صداي ناخواسته« تعریف می شود و گفته می شود هر صداي بالاتر از 80 دسی بل ظرفیت آسیب رسانی دارد.
الف- در حقوق ایران :
در اسناد حقوقی ، قبل از تصویب آیین نامه اجرایی قانون نحوه جلوگیري از آلودگی هوا مصوب 1378 از آلودگی صوتی تعریف صریح و مشخصی وجود نداشت و صرفاً باتوجه به قانون حفاظت و بهسازي محیط زیست و با نظر به تبصره 2 مادذه 688 قانون مجازات اسلامی تعاریفی ارائه می گردید . با تصویب آیین نامه فوق ابتدا صوت تعریف گردید که عبارت بود از امواج طولی که از ارتعاش سریع اجسام و مواد اعم از جامد ، مایع و گاز تولید می گردد . - بند 1 ماده 1 آیین نامه نحوه جلوگیري از آلودگی صوتی مصوب - 1378 و سپس در بند 2 ماده 1 آلودگی صوتی تعریف شد که مطابق آن :
»آلودگی صوي عبارت است از پخش وانتشار هر گونه صوت و صدا و ارتعاش بیش از حد مجاز در فضاي باز - غیر سرپوشیده - « ب- در حقوق فرانسه : در حقوق فرانسه آلودگی صوتی به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم بندي می شود و هر دو حوزه مورد توجه قانونگذار است . در حقوق فرانسه اسناد ، احکام ، قوانین و مقررات بسیاري در خصوص کنترل آلودگی صوتی وجود دارد . این قوانین در چند دسته مهم طبقه بندي شده اند که عبارتند از :
-آلودگی صوتی ناشی از مجاورت ، -آلودگی صوتی ناشی از حمل و نقل - هواپیما ،اتومبیل ، قطار ، موتورسیکلت - ،
-آلودگی صوتی ناشی از ساخت و ساز ، و تجهیزات پر سروصدا مهمترین قوانین و مقررات :
-1 آیین نامه مورخ 6 فوریه 1932 راجع به مقررات کلی نظامات مربوط به دریانوردي در آبهاي داخلی در 60 ماده خود قواعدي را در خصوص استفاده از هرگونه پیامها و علائم صوتی در جریان دریانوردي وضع نمود . تحول بعدي در خصوص آلودگی صوتی ناشی از هواپیماها بود که مطابق حکم 20 ژانویه 1948 پرواز بر روي مناطق مسکونی شهر پاریس به جز هواپیماهاي عمومی یا هواپیماهایی که براي مقاصد ضروري نظامی مورد استفاده قرار می گرفتند را ممنوع اعلام گردید -2 در دهه هاي 60 و 70 نیز قوانین و مقررات متعددي بویژه در حوزه هاي ساخت و ساز و حمل نقل تصویب شد که مستقیماً یا به طور غیرمستقیم مرتبط به آلودگی صوتی بود .
از جمله مهمترین آنها عبارت بودند از :
- بخشنامه 15 نوامبر 1978 راجع به اقدام علیه آلودگی صوتی ناشی از مجاورت با زیر ساختهاي حمل و نقل زمینی
- حکم 20 می 1966 راجع به صداهاي منتشر شده توسط کشتی ها : مطابق ماده 1 صداي ناشی از هر کشتی یا هر وسیله موتوري که در سطح آب حرکت می کند نباید از 75 دسی بل با فاصله 85 متر بیشتر باشد - حکم ششم اکتبر 1978 راجع به عایقهاي صوتی ساختمانهاي مسکونی در برابر آلودگی صوتی داخلی -3 مهمترین تحول دهه 80 مصوبه مورخ 7 ژوئن 1982 بود که اقدام به تاسیس - شوراي ملی آلودگی صوتی - نمود .
-4 در دهه 90 تحولی بنیادین در این زمینه رخ داد و آن هم تصویب قانونی جامع در خصوص آلودگی صوتی بود . این قانون تحت عنوان قانون مقابله با آلودگی صوتی در 13 دسامبر 1992 در 27 ماده و پنج عنوان کلی تصویب شد .دستورالعملهایی را راجع به کاهش انتشار آلودگی صوتی بویژه وسایل نقلیه موتوي و هواپیماها براي کشورهاي عضو ارائه داده است . علاوه بر این پارلمان اروپا دستورالعمل کاري را در 22 می 2001راجع به مدیریت کنترل آلودگی صوتی براي کشورهاي عضو - فرانسه - به تصویب رسانده است مهم ترین قانون در این زمینه قانون 31 دسامبر 1992 مربوط به مقابله با آلودگی صوتی است . مطابق مفهوم ماده 1 این قانون می توان گفت که : »آلودگی صوتی انتشار هرگونه صداي آزار دهنده یا مزاحم مضر به سلامتی و محیط زیست است«
