بخشی از مقاله
چکیده
با عنایت به شکل و حالت و ویژگی حروف الفباي پارسی و ارزشهاي دینی و مذهبی و اجتماعی حروف مقطعه قرآنی که مشترکات فراوانی با هم دارند، شاعران و نویسندگان پهنه ادب پارسی بویژه شعراي عارف دست به مضمون آفرینیهاي بکري می زنند و با خلق ترکیبات و عبارات و تعابیر و تصاویر نغز و عرفانی، از این علائم ظاهري حروف به نحو مطلوب بهره می برند و وقتی این تصاویر، مضامین، تعابیر و ترکیبات برساخته از حروف رمزآلود مقطعه قرآنی و حروف الفباي پارسی را با چاشنی ایهام و جناس و دیگر آرایه هاي ظریف ادبی می آمیزند، ملاحت و سلاست آن را دوچندان می کنند.
با توجه به اهمیت و جایگاه حروف، اعم از حروف مقطعه قرآنی و الفباي پارسی، در ادب عرفانی،در این مقاله سعی کرده ایم ضمن گذري کوتاه به اعتقادات و دیدگاههاي مفسران و قرآن پژوهان و محققان دینی و مذهبی نسبت به حروف مقطعه قرآنی طاها و یاسین، با ارائه شواهد شعري از ساختارها و کاربردهاي مشترك و مختلط دینی و ادبی و عرفانیاین حروف، بویژه در اشعار شاعران عارفی همچون مولوي، عطار، نسیمی، شاه نعمت االله، سنایی، قاسم انوار، نورعلیشاه، منصورحلاج، عراقی و... جایگاه این حروف را در خلق تعابیر و مضامین ادبی و عرفانی بیشتر بنمایانیم.
مقدمه
در ادب پارسی، در بیشتر موارد، پرداختن و توجه به باورها و اعتقادات مذهبی و اجتماعی از ارکان اصلی شعرا و نویسندگان در خلق مضامین و مفاهیم نغز آثار ادبی است. یکی ازاینخمیرمایههاي بنیادین دینی و اعتقادي و اجتماعی در ادب پارسی، حروف مقطعه و جایگاه منیع آن است.
حروف نمادین و رمزآلود مقطعه،که بخشی از سخنان خداوند سخنآفرین را در قرآن کریم دربردارد و هر شنوده و خوانندهاي را مسحور عظمت و اعجاز و متانت خود میکند، چنان بر خوانندگان و شنوندگانش تأثیر گذاشته که از دیرباز تاکنون کمتر شاعر و نویسندهاي را در پهنه ادب پارسی میتوان یافت که با استمداد از جایگاه لفظی ومعنوي این حروف وآیات، به مضمون پردازي نپرداخته باشد.هرچند پهنه ادب پارسی،خود،جولانگاه اندیشه های دینی وعرفانی شاعران و نویسندگان بزرگی است اما هرگاه جلوههاي هنري و ادبی و شاعرانهو عرفانی حروف رمزآلود و مقدس مقطعه قرآنی، با این تفکرات و اندیشه هادرمی آمیزد، ساختار و ترکیبات برساخته ادبی و بلاغیکاملاً دینی و عرفانی ارائه میدهد که به غناي ادب پارسی کمک شایانی مینماید.
از میان این حروف مقطعه قرآنی،حروف طه و یس در پهنه ادب پارسی، بویژه ادب عرفانی از جایگاه و اعتبار خاصی برخوردار هستند. شعراي عارف در بیان اندیشههاي ظریف و نغز عرفانی خویش، از جایگاه دینی و مذهبی و نیز شکل و هیأت ظاهري این حروف بهرههاي فراوانی بردهاند. آفرینش ساختارها و مضامین ادبی و هنري، از جلوههاي شاخص توجه عرفا بهحروف مقطعه طه و یس به شمار میرود.
اهمیت و بیان مسأله
بازتاب گوناگون و فراوان حروف مقطعه به همراه نظرات و اعتقادات متعدد مربوط بدان، علاوه بر اینکه فضایی هنري وادبی از بازي با حروف و حروف گرایی را ایجاد میکندو تصاویر و مضامینی بکر و نغز را میآفریند، ارزش و اعتبار این حروف را فزونی میبخشد.
شاعران و نویسندگان از یکطرف با عنایت به شکل و حالت و ویژگی حروف الفباي پارسی و از طرف دیگر با تکیه بر ارزشهاي دینی و مذهبی و اجتماعی حروف مقطعه قرآنی بویژه طه و یس که مشترکات فراوانی باهم دارند، دست به مضمون آفرینی هاي بکري میزنند و با خلق ترکیبات و عبارات و تعابیر و تصاویر نغز از این علائم ظاهریحروف به نحو مطلوب بهره میبرندو وقتی این تصاویر،مضامین،تعابیر و ترکیبات برساخته از حروف رمزآلود مقطعه قرآنی وحروف الفباي پارسی با چاشنی ایهام وجناس ودیگر آرایه هاي ظریف ادبی میآمیزد،ملاحت وسلاست آن بیشتر میشود.
با توجه به اهمیت و جایگاه حروف مقطعه قرآنی بویژه طه و یس، دراین مقاله سعی کردهایم ضمن گذري کوتاه به اعتقادات و دیدگاههاي مفسران و قرآن پژوهان و محققان دینی و مذهبی نسبت به حروف مقطعه قرآنی، با ارائه شواهد شعري از ساختارها وکاربردهاي مشترك ومختلط هنري و ادبی و دینی حروف مقطعه طه و یس در ادب پارسی،جایگاه این حروف را در خلق تعابیر و مضامین در دو سطح و منظر دینی-عرفانی و ادبی بیشتر بنمایانیم.
پیشینه تحقیق
درخصوص حروف مقطعه قرآنی بویزه طه و یس وجایگاه دینی و مذهبی و اعتقادي آن درقرآن کریم،در تفاسیر وکتب تحلیلی و پژوهشی دینی مطالب فراوانی بیانشده است و هریک به نوبه خود به گونه اي سعی در رازگشایی این حروف رمزآلود قرآنی داشتهاند.
