بخشی از مقاله
چکیده
فلزات سنگین از جمله آلایندههایی هستند که امروزه مشکلات متعددی را برای اکوسیستمهای آبی، آبزیان و انسان به وجود آوردهاند. در همین راستا، تحقیق حاضر به منظور بررسی تاثیر فصل، اندازه ماهی و نوع بافت هدف بر میزان تجمع فلز سنگین نیکل در بافتهای عضله و کبد ماهی زمینکندمنواری - Platycephalus indicus - در منطقه صیادی بندر دیلم انجام شد. تعداد 60 نمونه ماهی در طول چهار فصل 15 - نمونه در هر فصل، از تابستان 1393 تا بهار - 1394 تهیه و پس از انتقال به آزمایشگاه مورد بیومتری قرار گرفتند.
استخراج نمونهها با روش هضم خشک و آنالیز شیمیایی نمونهها با استفاده از دستگاه جذب اتمی صورت گرفت و جهت آنالیز آماری دادهها از آزمون همبستگی پیرسون، آزمون T-test و آنالیز واریانس یکطرفه جهت مقایسهی تیمارها استفاده گردید و در صورت معنیدار بودن به کمک آزمون Tukey مقایسات چندگانه صورت گرفت. آزمون ها در محیط نرم افزار Spss 15.0 انجام شد
نتایج آنالیز واریانس یکطرفه برای فلز نیکل در فصول مختلف تفاوت معنیداری را نشان نداد. برسی ضریب همبستگی پیرسون برای دادهها نشان داد بین وزن این ماهی، با میزان تجمع فلز نیکل در بافت عضله رابطه مثبت و معنیدار وجود داشت. نتایج آزمون T-test در این تحقیق نشان داد که بین بافتهای عضله و کبد از نظر غلظت فلز نیکل اختلاف معنیدار وجود دارد، به طوری که غلظت در بافت کبد بالاتر از بافت عضله بود. همچنین مقایسه غلظت فلز نیکل با استانداردهای جهانی FDA - ، WHO و - FAO در این تحقیق نشان داد که غلظت نیکل بالاتر از این استانداردها میباشد.
.1 مقدمه
مسئله آلودگی محیط زیست در سالهای اخیر بحران بزرگی را ایجاد نموده، که آلودگیهای دریایی بخش قابل توجهی از این بحران را تشکیل میدهند. از جمله این آلودگیها افزایش میزان فلزات سنگین در رسوبات ساحلی بر اثر فعالیتهای انسانی میباشد .
مواد شیمیایی از جمله فلزات سنگین تولید شده در اثر فعالیتهای کشاورزی و صنعتی در نهایت مسیرشان را به سوی اکوسیستمهای آبی پیدا کرده و میتوانند اثرات سمی وسیعی را روی موجودات آبزی داشته باشند به طوری که همواره در مناطق ساحلی با سطوح بالای فعالیت-های صنعتی و شهری غلظتهای بالایی از این آلایندهها مشاهده میشود
خلیج فارس نیز به دلیل داشتن منابع متعدد هیدروکربوری، مخازن نفت و گاز و موقعیت جغرافیایی و سیاسی ویژه به مراتب بیشتر از سایر مناطق آبکره در معرض خطرآلودگی و فشارهای محیطی است. هرگونه تغییری در این بوم سامانه، مانند ساخت وسازهای گوناگون درساحل، ورود آلایندههای مختلف و طولانی شدن زمان ماندگاری آنها در محل باعث آسیب جدی به موجودات زنده خط ساحلی میشود
آبزیان دریایی میتوانند فلزات را به واسطه آب دریا، ذرات معلق، رسوبات و از طریق زنجیره غذایی تجمع دهند [38] و از آنجا که فلزات سنگین آلایندههای پایداری در محیط هستند، میتوانند به واسطه بزرگنمایی زیستی به ردههای بالاتر زنجیره غذایی از جمله انسان انتقال یابند .
این فلزات پس از ورود به بدن انسان از بدن دفع نمی-شوند، بلکه در بافتهایی مثل چربی، عضلات، کبد، استخوانها و مفاصل رسوب میکنند که همین امر موجب برو بیماریها و عوارض متعدد میشود .[16] اختلالات عصبی، انواع سرطان، اختلالات تنفسی، قلبی عروقی، آسیب به کبد، کلیه و مغز، بر هم خوردن تعادل هرمونها، سقط جنین، التهاب مفاصل، پوکی استخوان و در موارد حاد، مرگ از نتایج و اثرات ورود فلزات سنگین به بدن میباشد 32]، 34، 37، .[43 در ماهیان نیز مسمومیت با این فلزات با علائمی نظیر از دست رفتن توانایی تولید مثل، تغییر شکل اسکلت، تغییرات در فاکتورهای خونی، افزایش حساسیت به عوامل عفونی و بالاخره مرگ همراه است، که ممکن است به دلیل صدمات وارده به سیستم ایمنی ماهی باشد
نیکل هم به عنوان یک فلز سنگین قادر به ایجاد آلرژی، سرطان، اختلالات تنفسی و مسمومیتهای ایاتروژنیک در مصرفکنندگان میباشد .[28] از سوی دیگر ماهی یکی از سالمترین انواع غذاها است که میتواند بخش مهمی از برنامه غذایی را در بر داشته باشد .[44] بنابراین برنامه های پایش بین المللی بسیاری جهت ارزیابی کیفیت مناسبی از انواع گونههای ماهی جهت مصرف انسان و همچنین سلامت اکوسیستمهای آبی ایجاد شده است .
اصطلاح فلزات سنگین یک واژه عمومی است که به گروهی وسیعی از فلزات و شبه فلزات با چگالی بالاتر از چگالی آب اتلاق میشود ولی در واقع قرار گرفتن یک عنصر به عنوان فلز سنگین بیشتر به میزان سمیت آن بستگی دارد .
.2 مواد و روشها
منطقه مورد بررسی محدودهای از دریای خلیج فارس واقع در آبهای بندر دیلم با مختصات جغرافیایی 2 30 54 شمالی و 45 8 50 شرقی در نظر گرفته شد
شکل 1 موقعیت جغرافیایی ایستگاه نمونه برداری بندر دیلم
نمونهها به صورت تصادفی در طی یک سال کامل از تابستان 1393 تا بهار 1394 به تعداد پانزده عدد ماهی زمینکندمنواری در هرفصل تهیه گردید وپس از قرار گرفتن در کیسههای فریزری به وسیلهی یخدان حاوی پودر یخ به آزمایشگاه بیولوژی انتقال یافت. کلیه نمونه های ماهی درآزمایشگاه کدگذاری شده و مورد زیست سنجی قرار گرفتند. شست و شو با آب مقطرجهت حذف پوشش لزج و ذرات خارجی جذب کنندهی فلزات از سطح بدن ماهیها انجام شد
سپس از قسمت بالایی بدن هر ماهی،زیر اولین باله پشتی میزان 15 تا20 گرم ماهیچه خالص برداشت شد . قبل از برداشت ماهیچه فلس و پوست به طور کامل از بافت مورد نظر جدا گردید. بافت کبد نیز به صورت کامل برداشت شد
از آون با دمای 60 تا 70 درجه سانتیگراد جهت خشک کردن نمونهها تا رسیدن به وزن ثابت استفاده شد و در نهایت نمونه های خشک شدهی ماهیچه و کبد در هاون چینی به طور کامل پودر شدند 1]، .[18 جهت هضم شیمیایی ابتدا 1گرم از نمونهی پودرشده ماهیچه جدا گردید و سپس 2/5 سیسی اسید نیتریک غلیظ و 7/5 سیسی اسید هیدروکلریک غلیظ بهنسبت 2/5 به 7/5 به آن اضافه شد. برای کبدها نیز به همین صورت عمل شد با این تفاوت که کبد ها به صورت کامل مورد هضم قرار گرفتند
این نمونهها جهت هضم مقدماتی به مدت یک شب در دمای اتاق و جهت هضم نهایی به مدت 5 ساعت در داخل اجاق هضم با دمای140 C قرار گرفتند تا محلول کاملا شفافی به حاصل شذ.
