بخشی از مقاله
چکیده
نگاه راهبردی در بخش مسکن یک انتخاب نیست که یک ضرورت است. لازمه این نگاه داشتن ژرف اندیشی، همه جانبه نگری، واقع بینی و بلوغ مدیریتی است. مروری بر شرایط مسکن درجوامع گوناگون نشان می دهد که تقریبا هیچ کشوری نتوانسته است به طور کامل مشکلات مسکن در جامعه خود را رفع نماید . مسائل برخی کشور ها از نوع کمی و مسائل برخی دیگر ازنوع کیفی است .
شاخص های مسکن از یک سو ، ابزار شناخت وضعیت مسکن در ابعاد مختلف هستند و از سوی دیگر ابزار کلیدی برای ترسیم چشم انداز آینده مسکن می باشند . هدف از نگارش این مقاله بررسی و تحلیل و مقایسه وضعیت مسکن در ایران و جهان - انگلیس ، فرانسه - بر اساس شاخص های کمی ، کیفی و اقتصادی است . روش کار در این پژوهش از نوع تحلیلی است. بر این اساس تلاش شده تا در چارچوب روش شناسی، از روش اسنادی استفاده شود لذا از آمار و اطلاعات موجود که توسط ارگانهای ذیربط نظیر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ، مرکز آمار ایران ، وزارت مسکن و شهرسازی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشوراستفاده شده است .
یافته های تحقیق بر این امر تاکید دارد که شاخص های مسکن موثر تر از آن هستند که با برخورد سطحی در برنامه به کار گرفته شوند ، ضروری است برنامه ای جامع از شاخص ها به عمل آمده و آنها را در قالب دسته های مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار داد . همچنین نتایج حاصل از مقایسه شاخص های مذکور بین سه کشور مطرح شده ، حاکی از آن است که با توجه به تحولات جمعیتی، شاخصهای مسکن در ایران در همه موارد رشد یافته است. از طرف دیگر هنوز برای رسیدن به شاخصهای کشورهای پیشرفته فاصله زیادی وجود د ارد.
-1 مقدمه
مسکن از جمله مهمترین مسائلی است که انسانها همواره با آن دست به گریبان بوده و در تلاش برای رفع این مسئله و یافتن پاسخی مناسب و معقول برای آن بوده اند
در حالیکه در کشورهای پیشرفته ، مسکن بعدی از رفاه اجتماعی بوده و برنامه های توسعه مسکن بر بهبود کیفی متمرکز هستند ، در کشور ما مسکن یک نیاز اولیه محسوب شده و تامین آن هم ردیف با تامین غذا و پوشاک به شمار آمده است
طبق اصل چهل و سوم قانون اساسی یکی از نیازهای اساسی هر فرد و خانواده مسکن بوده و طبق اصل سی و یکم داشتن مسکن متناسب با نیاز حق هر فرد و خانواده ایرانی است . نقش مسکن در اقتصاد کشورها هم حائز اهمیت است . تقریبا یک چهارم ثروت ملی در کشوری نظیر آمریکا به صورت واحد های مسکونی شهری و روستایی است و ساخت واحد های مسکونی بخش مهمی از تشکیل سرمایه ثابت ناخالص بوده و در تولید ناخالص داخلی اهمیت دارد
در دومین اجلاس اسکان بشر در استانبول ، مسکن مناسب چنین تعریف شده است : مسکن مناسب به معنای دسترسی به فضا و آسایش مناسب ، امنیت کافی ، تامین مالکیت ، پایداری و دوام سازه ای ، سیستم روشنایی تهویه و گرمایش مناسب ، زیر ساخت های اولیه از قبیل آب رسانی ، بهداشت و آموزش ، دفع زباله ، کیفیت زیست محیطی قابل قبول ، مکان مناسب و قابل دسترس از نظر کار و تسهیلات اولیه است
به نقل از دفتر اقتصاد مسکن ،. - 1375 شناخت و بررسی وضعیت مسکن در یک کشور منوط به شناسایی و تحلیل عوامل تاثیر گذار بر مسکن است . برای بررسی وضعیت مسکن می توان اصول و معیار های فراوانی را در نظر گرفت.این اصول و معیارها عمدتا جنبه های کیفی و کلی مانند عدالت ،رضایت، توان مالی و محیط زیست را در بر می گیرند
تحقیق حاضر با استفاده از آمار و اطلاعات موجود که توسط ارگانهای ذیربط نظیر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ، مرکز آمار ایران ، وزارت مسکن و شهرسازی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشوراست تهیه شده است . اهداف بررسی شاخص های مسکن شامل موارد زیر است :
-1 فراهم کردن چهارچوب لازم برای سیاست گذاری و برنامه ریزی در مسکن و نظارت بر آن
-2 شناخت و تبیین روابط حاکم بر ابعاد مختلف مسکن که می تواند در جهت تدوین سیاست ها باشد .
-3 پایه گذاری روابط صحیح بین ابعاد مختلف مسکن که می تواند در جهت تدوین سیاست ها باشد .
-4 فراهم کردن ابزار تحلیلی و توصیفی مناسب برای سیاست گزاران و برنامه ریزان برای شناخت کامل از تحولات و دگرگونی ها .
شاخص های مسکن به سه گروه عمده تقسیم می شود : -1 شاخص های کمی -2 شاخص های کیفی -3 شاخص های اقتصادی
شاخص های کمی مسکن : شاخص های کمی عمدتا به بیان بحث کمی مسکن می پردازد مانند انواع تراکم در واحد مسکونی و بعد خانوار ، رشد سالانه خانوار ،تعداد نفر در اتاق و ....
شاخص های کیفی : خصوصیاتی که یک واحد مسکونی را برای زیست خانوار و انجام فعل و انفعلات زندگی خانوادگی مطلوب می سازد ، ویژگی های کیفی یک واحد است
خصوصیات کیفی به بررسی مصالح ساخت بنا ، مالکیت واحد های مسکونی ، قدمت و عمر ساختمان و تسهیلات موجود در واحد مسکونی می پردازد .
شاخص های اقتصادی : طول دوره ساخت واحدهای مسکونی شهری ، متوسط قیمت احداث یک متر مربع بنای مسکونی ، نحوه تامین نیروی انسانی ماهر مورد نیاز برای احداث یک متر مربع بنای مسکونی ، نحوه تامین نیروی انسانی ماهر مورد نیاز برای احداث مسکن و وجود نهادهای مالی برای تامین مسکن .
این مقاله سعی دارد تا به اهمیت ، نقش و جایگاه شاخص های مسکن در فرآیند برنامه ریزی مسکن بپردازد . بدین منظور شاخص های مختلف اقتصادی ، اجتماعی و کالبدی مسکن در ایران ،انگلیس ،فرانسه بررسی و معرفی و مقایسه می شوند .
-2 فرضیه های تحقیق
-1 به نظر می رسد ، ایران در مقایسه با کشورهای اروپایی - انگلیس ، فرانسه - در بحث مسکن با توجه به شاخص های کمی و کیفی جایگاه مناسبی ندارد .
-2 به نظر می رسد کشور انگلیس، در زمینه مسکن بین سه کشور مطرح شده از وضعیت مطلوبی برخوردار است .
-3روش تحقیق
روش پژوهش از نوع تحلیلی بوده و از روش مطالعات بنیانی و نظری استفاده شده است. بر این اساس تلاش شده تا در چارچوب روششناسی، از روش اسنادی استفاده شود. روش اسنادی در زُمره روشها یا سنجههای غیر مزاحم و غیر واکنشی به شمار می آید. به این دلیل که هنگام استفاده از دیگر روشها نظیر مشاهده، و مصاحبه مشکل اساسی جمع آوری اطلاعات است و حال آنکه به هنگام کاربرد روشهای اسنادی اطلاعات موجودند. استفاده از اسناد و مدارک زمانی صورت میگیرد که یا تحقیقی تاریخی در دست انجام باشد و یا آنکه تحقیق مرتبط با پدیدههای موجود بوده ولی محقق درصدد شناسایی تحقیقات قبلی در مورد آن موضوع برآمده باشد
لذا از آمار و اطلاعات موجود که توسط ارگانهای ذیربط نظیر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ، مرکز آمار ایران ، وزارت مسکن و شهرسازی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشوراستفاده شده است .
-4پیشینه تحقیق
در خصوص بررسی شاخص های مسکن در ایران و جهان تحقیقات و تالیفات گسترده ای انجام گرفته است از جمله : عباس مخبر در سال 1363 در خصوص ابعاد اجتماعی مسکن مطالعه نمود . همچنین می توان به مقاله "جایگاه شاخص های مسکن در فرآیند برنامه ریزی مسکن " و " تحلیلی بر جایگاه و دگرگونی شاخص های مسکن شهری در ایران " محمد مهدی عزیزی اشاره نمود .
در جای دیگر ، عزیزی در طرح مطالعاتی خود در سال 1373 ، به بررسی شاخص های مسکن در کشورهای مختلف جهان پرداخته است . خانم مینو رفیعی و علی چگنی در سال 1374 ، "شاخص های بین المللی مسکن " را بررسی کرده اند . دکتر محسن حبیبی و دکتر زهرا اهری طرح مطالعاتی در خصوص " بررسی ابعاد کیفی مسکن در ایران " را در سال 1383 ، ارائه نمودند .
اسفندیار زبر دست در سال 1379 در مجله اسکان به بررسی "شاخص های مسکن و شاخص های شهری " پرداخته است . همچنین بانک جهانی در سال 1992 شاخص مسکن در جهان را بررسی کرده است . غلامرضا خوشفر در سال 1375 ، مقاله " کاربرد شاخص های اجتماعی در توسعه مسکن " را در ماهنامه مسکن و انقلاب چاپ نمود .
