بخشی از مقاله
چکیده:
تأمین مسکن از ضروری ترین نیاز های انسان و یکی از شاخص های تعیین سنجش کیفیت و رفاه اجتماعی می باشد. مسئله مسکن یکی از معضلات مهم کشور هاست و به عنوان یک ضرورت در جامعه قابل توجه و اهمیت بوده و بسیار سرنوشت ساز و تعیین کننده است. بنابراین پژوهش حاضر به برنامه ریزی مسکن در شهر یاسوج می پردازد. بدین منظور در گام نخست با توجه به آمارهای موجود اقدام به بررسی و شناخت وضعیت مسکن در شهر یاسوج به لحاظ شاخص های کمی و کیفی متداول در دوره 1375-90 گردیده است. نتایج این بررسی ها نشان از بهبود کمی و کیفی وضعیت مسکن این شهر در دوره های مورد نظر دارد. در پژوهش حاضر امکان سنجی و استراتژی های توسعه را با استفاده از مدلswot انجام داده ایم و با استفاده از این مدل به تشریح و تفسیر فرصت و تهدیدها و نقاط قوت و ضعف شهر پرداخته شده است.
-1 مقدمه
مسکن از جمله مهمترین مسائلی است که انسان همواره با آن دست به گریبان بوده ودر تلاش برای رفع این مساله ویافتن پاسخی منطقی برای آن بوده اند - اهری، - 89 :1367طبق اصل جهل وسوم قانون اساسی یکی از نیازهای اساسی هر فرد وخانواده مسکن بوده است وطبق اصل سی ویکم داشتن مسکن متناسب با نیاز حق هر فرد وخانواده ایرانی است - ستارزاده: - 1385 شاخص های اصلی جمعیتی مسکن که به طور مستقیم وغیرمستقیم بر فضای مورد نیاز افراد موثر است را می توان به دو گروه جداگانه ولی در عین حال متصل تقسیم کرد.
الف: شاخص های کمی واحدهای مسکونی ب: شاخص های کیفی واحدهای مسکونی شاخص های کمی که به بیان انواع تراکم در واحد مسکونی اشاره دارد. مانند بعد خانوار ،نفر در واحد مسکونی،... شاخص های کیفی نیز به بررسی ساخت بنا،مالکیت بنا،قدمت وعمر بنا می پردازد - بهزاد نسب، - 94 :1373 در این مقاله با تکیه برنتایج سرشماری سال های 1365-1390 شاخص های کمی و کیفی مسکن شهر یاسوج در طی این سالها و وضعیت کنونی مسکن مجموعه مناطق مسکونی بررسی و ارزیابی خواهد شد.
-1-1 بیان مسئله
در دنیای امروز، مسکن و سرپناه بسیاری از جنبههای زندگی انسانی را تحت تأثیر خود قرار داده است. بهطوری که بیش از 50 درصد درآمد هر خانوار را بهخود اختصاص میدهد. علاوه بر جنبه اقتصادی مسکن که مقداری از درآمد ماهیانه خانوار را به خود اختصاص میدهد، بسیاری از نتایج روانی و اجتماعی نیز از مسکن و سکونتگاه افراد ناشی میشود، بهطوری که مسکن و سکونتگاه مناسب باعث احساس امنیت و آرامش روان در افراد خواهد شد و نیز موجب دگرگونیهای اساسی در زمینه روابط اجتماعی و غیره میگردد - ملکی، . - 33 :1390 باتوجه بهاینکه مسکن و سکونتگاهها - روستایی و شهری - ، بخصوص در کشورهای جهان سوم، دارای ابعاد گوناگون و پیچیدهای میباشند، لذا، بههیچ وجه فقط به ابعاد معماری و یا اینکه در مناطق روستایی و شهری است محدود نمیشود - اعتماد، . - 35 :1369 بلکه لازم است جهت ارائه یک تعریف جامع و کامل از مسکن و شاخصهای ارزیابی آن - شاخصهای کمی و کیفی - ، که قادر به پاسخگویی به طیف وسیعی از نیازهای انسان باشد، برخورد منظم و همه جانبه صورت پذیرد.
در کنار گسترش ارتباطات و توسعه شهرها ونیز تجمع انسانها در محدوده هایی با نام شهر و روستا این نیاز نه فقط به طور پیوسته خودنمایی کرده بلکه روز به روز پیچیده تر می گردد. این مهممخصوصاًدر کشورهای درحال توسعه به صورت مسألهای حاد جلوه می کند .فقدان منابع کافی، ضعف مدیریت اقتصادی، نداشتن برنامه ریزی مسکن و عدم تعادل در عرضه و تقاضای مسکن از یک سو و افزایش شتابان جمعیت شهرنشین از سوی دیگر تأمین مسکن را در این کشور به شکلی پیچیده و چند بعدی درآورده است.
- پورافکاری - 124:1374 کشور ایران به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه از این مشکل مستثنی نیست .تحولات اقتصادی دهه 50 به بعد موجب تغییرات وسیعی در بنیادهای اقتصادی ایران گردید، بطوریکه با رشد درآمدهای نفتی و افزایش مهاجرتهای بی رویه و تغییر کارکردهای مصرفی و نیز گرایش سوداگران به بخش ساختمان جهت سودآوری هر چه بیشتر موجب گردید که بازار مسکن با عدم تعادل روبه رو گردد و اگر چه در قبل از پیروزی انقلاب تعادل کاذب آنهم بطور صوری مشاهده می گردید، اما در واقع کمبودی وجود داشت که پس از پیروزی انقلاب و تجلی نیازهای واقعی شکاف عمیق بین عرضه و تقاضا خود را نشان داد. - بهپور، - 36 :1385 در شرایط کشور ما، میزان تولید و عرضه مسکن کمتر از تقاضای آن است .آمار سرشماری سال 1385 نشان می دهد که تولید کنونی مسکن پاسخگوی نیازهای جدید و کمبودهای گذشته نیست، زیرا در حالیکه در آن سال تعداد خانوارهای شهری معادل9/7 میلیون خانوار می بوده تعداد واحدهای مسکونی موجود به9/6 میلیون واحدرسیده است.
برآوردهای سال 1385 نشان می دهد حدود 10 میلیون خانوار شهری داریم که در 9 میلیون واحد مسکونی زندگی می کنند؛ که با شرایط تراکم و سرانه کشور، کمبود مسکن شهری حدود 380 هزار واحد مسکونی است. - بهزادنسب ، - 65 :1374 بطور کلی مشکل مسکن بصورت فراگیر در سطح ملی مطرح است اما این مسأله در شهر یاسوج به گونه ای بارز دیده می شود بطوریکه درسالهای اخیر متوسط قیمت یک متر مربع واحد مسکونی، اجاره بها و ودیعه پرداختی واحدهای مسکونی در شهر یاسوج و به خصوص در محدوده مورد مطالعه به شدت افزایش داشته است.
-2-1 اهداف تحقیق
شناخت وضعیت کمی مسکن در شهر یاسوج شناخت وضعیت کیفی مسکن در شهر یاسوج ارائه الگوها وسیاست های مناسب در برنامه ریزی مسکن شهر یاسوج
-3-1 روش تحقیق
با توجه به مؤلفه های مورد بررسی و ماهیت موضوع، رویکرد این پژوهش توصیفی تحلیلی است. شاخصهای مورد بررسی، شاخصهای کمی و کیفی فراگیر مسکن در این پژوهش است که نخست با بررسی این شاخصها وضعیت مسکن شهر یاسوج مشخّص می شود. سرانجام با استفاده از مدل Sowtبه تبیین راهبرد مناسب و برنامه ریزی منطقی مسکن شهر یاسوج پرداخته شده است.
-2 مفاهیم و مبانی نظری مسکن
مسکن که در لغت به معنی محل سکنی گزیدن است دارای ابعاد متنوع وپیچیدهای است که شکل گیری آن، بازتاب و برآیند شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، محیطی و ایدئولوژی است و معنی آن با توجه به گوناگونی شرایط فوق تغییر می کند - حبیب، . - 15 :1383 مسکن در مفهوم عام آن صرفا یک واحد مسکونی نیست بلکه تمامی محیط مسکونی را شامل می شود که در آن کلیه خدمات و تسهیلات ضروری مورد نیاز برای بهتر زیستن انسان وجود داشته و زمینه ی رشد و تقویت روابط بین اعضای خانواده ونیز بین همسایگان برای ساکنین آن فراهم می آید - قاسمی اردهائی،. - 67 :1391
-1-2 شاخص های مسکن
بررسی شاخصهای مسکن، یکی از ابزارها و شیوه های مختلف شناخته شده ی ویژگی مسکن به شمار می رود که می توان به کمک آن، رویهای مؤثّر در امر مسکن را شناخت - ملکی، - 6 :1382به گفته ی دیگر، شاخصهای مسکن، مهمترین و کلیدی ترین ابزار در برنامه ریزی مسکن هستند - ارجمندنیا، . - 54 :1354
-2-2 شاخصهای کمی مسکن
شاخصهای کمی مسکن عبارت اند از: تراکم نفر در اتاق، تراکم خانوار در واحد مسکونی، متوسط اتاق در واحد مسکونی، متوسط تعداد اتاق مورد تصرّف خانوار، تراکم نفر در اتاق، تراکم خانوار در اتاق، کمبود واحد مسکونی، نسبت افزایش خانوار به واحد مسکونی، مساحت زمین واحدهای مسکونی .
