بخشی از مقاله
چکیده
اکوتوریسم بیان علاقه مندی انسان به مظاهر طبیعی و جاذبه های ذاتی آن می باشد که در سال های اخیر با صنعتی شدن جوامع، پیشرفت صنعت حمل ونقل و نیازمندی به گذران اوقات فراغت جهت کاهش فشارهای روانی با استقبال چشمگیری روبرو شده است. هدف اصلی پژوهش انجام شده، شناسایی شاخص های موثر بر جذب گردشگر در پهنه های اکوتوریستی و در نهایت اولویت بندی آنها میباشد.
نوع پژوهش حاضر، توصیفیBتحلیلی است.روش ارزیابی ازطریق ماتریس دستیابی به اهداف میباشد. بر طبق پژوهش انجام شده، مولفه های فرهنگی اجتماعی شامل شاخصهای آثار فرهنگی و تاریخی، فرهنگ پذیرش گردشگر، امنیت و آداب و رسوم و سنتها، مولفه اقتصادی، شامل شاخصهای امکانات رفاهی، زیرساختها، مناسب بودن هزینه ها، بازاریابی، صنایع دستی، مراکز خرید و حمل ونقل ، و مولفه طبیعی شامل شاخصهای ویژگیهای اقلیمی، کاهش آلودگی و افزایش توجه به منابع میباشد. همچنین در بررسی شاخصها ، امنیت و حمل و نقل، به طور مشترک در رتبه اول از نظر اهمیت و پس از آنها شاخصهای کاهش آلودگی و افزایش توجه به منابع ، و فرهنگ پذیرش گردشگر در توسعه گردشگری قرار گرفته اند.
لازم به ذکر است که شاخصهای مرکز خرید، آداب و رسوم وسنتها، و بازاریابی ، رتبه های آخر را به خود اختصاص داده اند. بطور کلی میتوان گفت، عوامل مؤثر بر رشد صنعت توریسم عبارتند از: ،گسترش حمل و نقل ، ایجاد امنیت برای مردم و گردشگران ، هماهنگی سازمان های مرتبط به امور گردشگری ، فراهم آوردن امکانات رفاهی برای گردشگران مانند هتلBرستورانBنمایشگاه و اطلاع رسانی و تبلیغات در سطح ملی و بین المللی.
مقدمه
گردشگری پدیده ای است که در حال بسط و رشد شتابان است - پاپلی یزدی،1385، - 8 همچنین دستاوردهای ارزشمندی را برای فضاهای جغرافیایی شامل می شود. در دنیای صنعتی امروز، به دلیل اشتغال شهروندان به فعالیت هایی که بشدت روح و روان را خسته می کند، نیاز به تمدد اعصاب و کسب آرامش در محیطی بکر و طبیعی، توجه مردم را به نوع خاصی از گردشگری، به نام اکوتوریسم، که به گردشگران امکان استفاده از طبیعت زیبا و جلوه های بی نظیر محیط طبیعی را می دهد؛ معطوف کرده است - فاضلی،. - 1:1385 بدیهی است بدون آگاهی و شناخت پتانسیل های هر منطقه امکان برنامه ریزی وجود نخواهد داشت.
در واقع شناخت پتانسیل های هر منطقه به محقق این امکان را می دهد تا بر اساس وضع موجود و توان منطقه، متناسب با آن، توسعه و جهت آن را در منطقه شناسایی کند - رضوانی،. - 37:1380 به راستی در این بازار تجارت عظیم بین المللی گردشگری، جایگاه جمهوری اسلامی ایران کجاست و چگونه می توان با توجه به منابع گردشگری انحصاری موجود در کشور از این منابع به نفع منافع ملی و کمک به اقتصاد بحران زده کشور استفاده کرد. یافته های تحقیق نشان می دهد که اگر بر اساس اصول علمی بازاریابی، نتوان داشته های خود را به محصولاتی با مزیت های رقابتی و ویژه تبدیل کرد، قطعا نمی توان از این بازار سهم مناسبی را به دست آورد و صرفا افسوس فرصت های از دست رفته برای مسوولان و مردم به جای خواهد ماند.
سوالات تحقیق
❖ شناسایی و اولویت بندی شاخص های موثر در تقویت اکوتوریست در مناطق طبیعی گردشگری چیست؟
❖ تقویت پتانسیل های گردشگری B اکوتوریستی نیاز به بسترسازی در چه حوزه هایی دارد؟
روش انجام کار تحقیق
نوع پژوهش حاضر، توصیفیBتحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش نیز به شیوه های کتابخانه ای، پیمایشی بوده که ابزار جمع آوری اطلاعات بوسیله مصاحبه با مسئولین و استفاده از منابع مدون و تهیه پرسشنامه است. سه مولفه شناسایی شده است که شاخصهای آنها به روش تکنیک ماتریس دستیابی به اهداف ارزیابی شده است و در نهایت با این روش، اولویت بندی میشود.
منشأ و پیدایش گردشگری و سفر
اگرچه غربیها اعتقاد دارند آقای »توماس کوک« سیاح و کاشف انگلیسی که اولین بار برنامه مسافرت های جمعی با قطار را به منظور تفریح و تفنن در آن کشور بنیان گذاشت، پدر جهانگردی نوین است، اما واقعیت این است که خاستگاه گردشگری را به هیچ وجه نمیتوان به طور دقیق معین کرد. شاید ریشه و منشأ این صنعت به قبل از تاریخ مدون جهان برسد، زمانی که انسان های ماقبل تاریخ به منظور محافظت از خود در مقابل بلایای طبیعی به ناچار گردهم جمع میشدند و هنگام شکار و یافتن غذا و محیط امن از نظر سرما و گرما و درندگان و مهاجمین ناگزیر دست در دست یکدیگر محل زندگی خود را به طور دایم تغییر میدادند.
نیاز بشر اولیه به جابجایی های مذکور به طور منظم و تکراری و نیز لزوم تسهیل در این امر سبب شد که اشکال ابتدایی راه و گذرگاه ایجاد شود. وجود راه های مواصلاتی در ایران و چین در هزاران سال قبل از میلاد مسیح موید همین امر است. یونانیها و فنیقی ها از وسایط حمل و نقل دریایی خود نه تنها به منظور جنگ و تجارت و بازرگانی و ماهیگیری بلکه در پارهای موارد به عنوان کشتیهای تفریحی نیز استفاده میکردند. با ظهور ادیان مختلف مانند اسلام، یهود و مسیحیت امر مسافرت های زیارتی جمعی به مقصد مقابر و اماکن مقدس این ادیان در شهرهای مکه و بیتالمقدس و سایر نقاط متداول شد. انسان ها اغلب به خاطر نیایش به درگاه خداوند و برآورده شدن حاجات خود و قربانی کردن اقدام به انجام این قبیل سفرها مینمودند .
مفهوم اوقات فراغت و کارکردهای آن
نخستین پژوهش های جغرافیایی از گردشگری را می توان زیر بنای مطالعات امروزی اوقات فراغت دانست. جهت شناخت جایگاه گردشگری باید مفهوم اوقات فراغت شناخته شود. فراغت یک نیاز همگانی است. کار و فراغت دو جنبه از یک واقعیت است. یک زندگی سالم به کار و فراغت در کنار هم و به شکل مکمل هم نیاز دارد. برای بیشتر مردم فراغت به معنای زمان است، زمانی برای احساس آزادی عمل، هرچند در این راه چندان هم آزاد نیست. از نظر جغرافیایی اوقات فراغت عبارت از زمانی از بیداری که انسان در طول آن از کار، اشتغال و وظایف اجتماعی فارغ گشته و می تواند به دلخواه از آن استفاده نماید و چون در بعد مکانی قرار دارد، مفهوم جغرافیایی پیدا می کند. فراغت نتیجه گزینش آزادانه است.
شاخص های موثر بر تقویت پهنه های اکوتوریستی
صنعت گردشگری امروزه نسبت به گذشته متنوع تر و پیچیده تر شده است. امروزه گردشگران به جای اقامت های طولانی، اقامت کوتاه مدت تری در مقاصد گردشگری داشته، اما بر تعداد سفرهای خود افزوده اند. آنها تاکید بیشتری بر محیط زیست مقاصد دارند. برای موفقیت درزمینه گردشگری یک منطقه باید از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، پایداری داشته و به منظور داشتن پایداری، باید به دقت برنامه ریزی و مدیریت شود و عوامل مختلف را درملاحظات خود مورد توجه قرار دهد. .
مولفه اجتماعی- فرهنگی
گردشگری پدیده ای است که باعث افزایش تعاملات اجتماعی میشود و افزایش تعاملات اجتماعی، میتواند نگرش و رفتار افراد را تحت تاثیر قرار دهد و گسترش این امر امکان تغییرات فرهنگی را فراهم میکند. چرا که موجب افزایش آگاهی جوامع از شیوه های زندگی یکدیگر و در نتیجه اتحاد و پیوند بیشتر اقوام، مذاهب و فرهنگهای مختلف میشود.
مولفه اقتصادی
بررسی ها نشان میدهد که کشورهایی که شرایط اقتصادی بهتری دارند،سهم بیشتری از گردشگری جهان را به خود اختصاص داده اند .
مولفه زیست محیطی
امروزه بر این امر تاکید می شود که مقاصد گردشگری، به همان اندازه که بر عملکرد و دارایی های خود نظارت دارند، باید به مسوولیت های زیست محیطی خود نیز توجه داشته باشند. این رویکرد جدید می تواند نحوه مدیریت مقاصد بر توریسم را تغییر دهد. امروزه، مقاصد در فعالیت های خود و تخصیص منابع باید از رویکرد جدید پیروی کنند .مقاصدی که به این شیوه عمل نکنند، محکوم به شکست خواهند بود.
نتایج
در پژوهش انجام شده، سه مولفه اقتصادی، طبیعی و فرهنگی-اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت و برای هر کدام، شاخص هایی در نظر گرفته شد. نحوه سنجش معیارها، به روش ماتریس دستیابی به اهداف انجام شد. ده عدد پرسشنامه تهیه شده و در اختیار متخصصین قرار داده شد که از بین اعداد یک تا سه به مولفه ها و یک تا سیزده به شاخصها، به ترتیب اولویت ، امتیاز داده شد. که نتایج بدست آمده به شرح زیر است: در بین مولفه ها، مولفه فرهنگی اجتماعی ، مولفه اقتصادی و مولفه زیست محیطی به ترتیب با وزنهای 0,9 ، 0,7 و 0,5 در رتبه اول تا سوم قرار گرفتند. در میان شاخصها، امنیت و حمل و نقل با وزن 6,2 در رتبه اول و بازاریابی با وزن 0,7 در در آخرین رتبه قرار گرفت.
نتیجه گیری
گردشگری دانشی است چند رشته ای که اگر بدون انجام تجزیه و تحلیل های امنیتی و سیاسی دقیق توسعه و تکامل یابدقطعاً، کامل نخواهد بود. یکی از مواردی که در مولفه اجتمتاعی-فرهنگی در گردشگری قویاً مورد تأکید قرار گیرد امنیت می باشد، آسایش، راحتی و امنیت از مسائل بسیار مهمی است که گردشگران را به نقاط مختلف دنیا جلب می کند . یکی دیگر از ارکان اصلی صنعت جهانگردی در مولفه اقتصادی، صنعت حمل و نقل می باشد. فراهم بودن امکانات حمل و نقل مناسب، مطمئن، راحت و سریع و ارزان پیش شرط توسعه گردشگری جمعی است. بنابر این توجه به ارتقاء کیفیت حمل و نقل و بسترسازی در این حوزه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در مولفه طبیعی، به حداقل رساندن تهدیدهای زیست محیطی و فرهنگی ناشی از توسعه اکوتوریسم از دیگر اقدامات است که در این زمینه می توان انجام داد. از یک طرف محیط زیست فیزیکی - طبیعی و دستساز انسانی - بسیاری از جاذبه ها و منابع طبیعی توریستی را فراهم میسازد و از طرف دیگر توسعهی گردشگری میتواند آثار مثبت و منفی بر محیط زیست داشته باشد. بنابراین به منظور برنامه ریزی گردشگری به لحاظ زیست محیطی، درک و شناخت تأثیرات گردشگری بر محیط زیست نخستین مسأله واجد اهمیّت است.
در کل میتوان گفت سه مولفه اجتماعی-فرهنگی، زیست محیطی و اقتصادی بر گردشگری طبیعی موثر بوده و توجه به شاخصهای امنیت، حمل و نقل و کاهش آلودگی و توجه به منابع، از مهمترین عوامل تاثیر گذار، میباشند. اما لازم به ذکر است ، تغییر نگرش مسئولان و شهروندان نسبت به جذب گردشگران، ارائه رفتارهای مناسب با این میهمانان، کنترل معضلات و مشکلات گردشگران، توجه به پروسه فرایند ارائه اطلاعات مورد نیاز به گردشگر، می تواند جزءمهمترین عوامل توسعه گردشگری در ایران از جمله کلانشهرهای گردش پذیر طبیعی ایران باشد.
