بخشی از مقاله
ارزیابی توانمندی های اکوتوریستی و گردشگری استان اردبیل و عوامل تأثیرگذار در
گسترش آن
چکیده
کشور ایران به لحاظ تنوع جاذبه های طبیعی و گردشگری جایگاه ویژه ای در بـین کشـورهای جهـان دارد. بـه طوری که ظرفیت مناسبی برای رشد و توسعه ی صنعت طبیعت گردی در کشور بوجود آمـده اسـت. هـدف از این پژوهش بررسی جاذبه های مختلـف طبیعـی و گردشـگری اسـتان اردبیـل و نیـز تجزیـه و تحلیـل عوامـل تأثیرگذار بر توسعه ی آن می باشد. با توجه به مطالعات انجام شده اسـتان اردبیـل از نظـر وجـود جاذبـه هـای طبیعی و گردشگری از موقعیت ممتازی برخوردار است. معرفی مکان های طبیعی و جاذبـه هـای اکوتوریسـتی آنها جزء اهداف اصلی این پژوهش تعیین گردید. برای ارزیابی توانمندی هـای طبیعـی و گردشـگری اسـتان از
روش »توصیفی – تحلیلی« استفاده شده است. وجود آبشارها، تاﻻبها، دریاچه هـا، پیسـت اسـکی، آبهـای گـرم معدنی و جنگل های طبیعی به عنوان عوامل طبیعی جذب توریست و توسعه ی گردشـگری در اسـتان اردبیـل بوده است. عواملی مانند: عدم اطﻻع رسانی کافی در معرفی توانمندی های طبیعی منطقه، نوع نگرش مردم بـه گردشگری، نحوه گذراندن اوقات فراغت، عدم توجه به اکوتوریسم به مفهوم واقعـی آن و نبـود امکانـات رفـاهی کافی در فصول مختلف از مهمترین علل تأثیرگذار در کاهش جذب توریسم محاسبه شده اند. در نهایت با ارائـه یک طرح مدون و جامع، متناسب با پتانسیل های طبیعی و گردشگری استان و با جذب سرمایه گـذاری بخـش های خصوصی می توان به ساماندهی و ارتقای صنعت گردشگری در استان دست یافت.
واژگان کلیدی: گردشگری، ،استان اردبیل، جاذبه های طبیعی، اکوتوریسم
1
مقدمه
امروزه طبیعت گردی کلید توسعه ی پایدار یا گردشگری پایدار است. با توجه به نبـود دانـش کـافی در ارتباط با مسائل اکوتوریسم در کشور و قابلیت های فوق العاده ی ایـران، نیـاز بـه معرفـی مکـان هـای طبیعــی مختلــف در کشــور امــری ﻻزم و ضــروری بــه نظــر مــی رســد. تحقیقــات در مــورد خطــرات ژئومورفولوژیکی مرتبط با فعالیت های توریستی اهمیت فوق العاده ای پیدا کرده است. زیرا با گسـترش توریسم در سال های اخیر بیم آن می رود که اشغال نواحی حساس ژئومورفولوژیکی موجبات خسـارات
بیشتری را در آینده فراهم آورد ..(Branelo liniet ali 20006: 563) جاذبه هـای گردشـگری بـا توجه به میزان جذابیت خود می تواند گردشگران را به سوی خودبکشاند و در این زمینـه سـاختار ایـن
جاذبه ها در زمینه ی جذب گردشگری دارای اهمیت بسیاری می باشد cartner,2002) )طبیعت و ساختار مناظر طبیعی انگیزه ی بیشتری را در انسان برای تقاضای گردشگری و بازدید از آنها فراهم می آورد. وجود جاذبه های ژئومرفولوژیکی، آب و هوایی، آب های شفابخش معدنی، پوشش گیـاهی، گونـه های مختلف حیوانی در مطالعات و سیاست گذاری های اقتصادی توریسم از جمله مهمترین عوامل بـه
حساب می آیند .(Fennel.1999:315) رشد و توسعه ی توریسم و اکوتوریسم در دهـه هـای اخیـر بسیار زیاد بوده است، لذا با توجه به توانمندی های بالقوه در کشورمان باید تـﻻش بیشـتری در جهـت شناخت و معرفی این صنعت رو به رشد در جهت بهره برداری بهینه انجام شود. ظرفیـت ایـران از نظـر جذب توریست محدود می باشد، مگر اینکه در بازار رقابت در آماده سـازی ایـن منـابع بـالقوه طبیعـی اقدامات تکمیلی صورت پذیرد که در موقع انتخاب بین سایر کشورها ایران ترجیح داده شود (رهنمایی، .(1387 با توجه به اینکه کشور ما، به نقل از طرح جامع توسعه ی گردشگری سازمان میراث فرهنگی و
2
گردشگری در زمینه ی جاذبه های طبیعی و اکوتوریسم در رتبه ی پنجم جهان قرار دارد لذا در جهـت همگام شدن با حرکت های جهانی نیاز است که در سطح کشور نیز مطالعات بنیـادی در تمـامی زوایـا برای بهره برداری بهینه از توان های موجود صورت گیرد تا عاملی شود در جهت رشد و توسعه ی ملی، منطقه ای و ناحیه ای.
منطقه ی مورد مطالعه
استان اردبیل در منطقه ی شمال غرب کشور ایران واقع شـده و بـا اسـتان هـای آذربایجـان شـرقی – زنجان و گیﻻن هم مرز می باشد. ارتفاع آن از سطح دریا 1350 متر بوده و در میان دشت وسـیعی بـه طول 45 کیلومتر در دامنه ی کوه سبﻻن واقع شده است. استان اردبیل با داشـتن 9 شهرسـتان دارای جاذبه های طبیعی و تاریخی منحصر به فرد در ایران می باشد.
روش پژوهش
با توجه به ماهیت موضوع، رویکرد حاکم بر این پـژوهش »توصـیفی – تحلیلـی« مـی باشـد. اطﻻعـات موردنیاز از طریق تحقیقـات میـدانی، اسـتفاده از نقشـه هـای توریسـتی و گردشـگری اسـتان، آمـار و مشاهدات و بررسی متون و منابع مختلف جمع آوری شده و با تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده
جاذبه های گردشگری استان اردبیل
جاذبه های طبیعی
از نظرجاذبه های طبیعی استان اردبیل جزء بهترین مکان های گردشـگری کشـور بـه شـمار مـی رود. وجود بیش از 100 چشمه آب گرم و سرد معدنی در استان، این منطقه را به عنـوان مهمتـرین کـانون آبهای معدنی و درمانی کشور معروف ساخته اسـت. وجـود کـوه هـای زیبـا و دره هـای ژرف همچـون
3
شیروان دره سی .رودهای پر آب و همیشه جاری ارس، قره سو، بالخلو چـای و دریاچـه ی زیبـای قلـه
سبﻻن ﻭدریاچه شورابیل ﻭﺩﺭیﺍچﻩ نئور، وجود تاﻻب های متعدد در دامنه سبﻻن همچـون تـاﻻب آت گو لو (استخر اسب)، طاووس گولو (استخر طاووس)، قاراگول (استخر سیاه) جئیران گولو (استخر آهـو) و نیز زیستگاه های حیات وحش همچون زیستگاه شیروان دره سـی، زیسـتگاه موئیـل، زیسـتگاه آیقـار (برف خرس، برف سفید و روشن) وجود جنگل هـای طبیعـی در دامنـه ی سـبﻻن و دشـت هـای پـر محصول اردبیل و دشت مغان، تفرجگاه زیبای فنـدقلو در شهرسـتان نمـین، بـوﻻغﻻر (چشـمه هـا) در شهرستان نیرو طبیعت زیبای گردنه های حیران و اسالم در کنار هوای مطبوع و دلنواز، از زیبایی هـای طبیعی استان اردبیل می باشند. همچنـین دامنـه هـای برفگیـر سـبﻻن و سـرعین بـرای ورزش هـای زمستانی نظیر اسکی باعث شده تا جاذبه های طبیعی این منطقه دو چندان شود.
جاذبه های تاریخی
این منطقه به دلیل داشتن اقلیم بی نظیر و مطبوع از دیرباز و در طول تاریخ، مسکن انسـان هـا و مهـد تمدن ها و فرهنگ سی مختلف بوده است. وجود بیش از 1500 اثر تاریخی به صورت محوطه هـا، تپـه ها، پل ها، بناها، قلعه های قدیمی همچون قلعه قهقهه در مشکین شهر، قلعه دختر (قیز قلعه سـی) در بیله سوارو قلعه اولتان در شهرستان پارس آباد ،تپه تاریخی نادر در اصﻻندوز، آناهیتـا در سـرعین، پـل پردلیس در کوثر و هفت چشمه در اردبیل، وجود بقاع شیخ صـفی الـدین اردبیلـی و شـیخ جبرئیـل و مجموعه بزرگ بازار تاریخی اردبیل از آثار بی نظیر تاریخی استان اردبیل می باشند.
جاذبه های دیگر از دیگر جاذبه های استان اردبیل برگزاری جشنواره کوچ عشایر در مغـان، مراسـم های خاص ایﻻت شاهسون در عروسی و سوگواری ها، لباس های محلی، وجود غذاهای سنتی مختلـف
