بخشی از مقاله
چکیده
منطقه شکارممنوع مکسرخ با وسعت 130000 هکتار در طولهاي 60° 51' 60'' تا 60° 30' 00'' و عرضهاي 43' 41'' 30° تا 30° 09' 16'' در استان سیستان و بلوچستان و شهرستان زابل واقع گردیده است. پوشش گیاهی این منطقه جزء فلور ایرانتورانی است و از نظر اقلیمی در گروه مناطق بیابانی و خشک قرار دارد. جاذبههاي اکوتوریسمی منطقه از تنوع بالایی برخوردار است. این منطقه به دلیل دارا بودن درصد بالایی از گونههاي جانوري ایران بهخصوص گونههاي حمایت شده همچون جبیر و خزندگان کمیاب، فرصت بومگردي مناسبی را فراهم آورده است. علاوه بر فون و فلور از جاذبههاي بومگردي دیگر مکسرخ میتوان به جاذبههاي اکوژئوتوریسمی اشاره نمود.
در این پژوهش با اتکا به مطالعات میدانی و کتابخانهاي در صدد معرفی جاذبههاي منطقه مکسرخ به منظور توجه بیشتر مدیران و برنامهریزان صنعت گردشگري کشور به توان بالقوه این جاذبهها در توسعه صنعت توریسم کشور پرداخته شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد منطقه مورد مطالعه با دارا بودن پتانسیل بالاي جاذبههاي اکوتوریستی که از حدود 15 سال قبل تا کنون تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد میتواند در صورت مدیریتی صحیح، منشاء بسیاري از تحولات اقتصادي و پایدار در منطقه باشد.
مقدمه
ضرورت حفظ و صیانت از طبیعت و حیات وحش که خداوند به انسان ارزانی داشته، هر روز بیش از پیش احساس میشود، از این رو مدیریت صحیح مناطق مستلزم شناخت دقیق زیستمندان و سپس برنامهریزي براي حفاظت از آنها است تا بتوانیم این امانتهاي الهی را به نسلهاي آینده تحویل نماییم. در شرایطی که تخریب زیستگاهها مهمترین عامل تهدیدکنندهي گونههاي مختلف جانوري و گیاهی محسوب میشود، حفاظت از مناطق تحت مدیریت به عنوان نمونههایی از اکوسیستمهاي بکر و دست نخوردهي کشور، زمینهاي مناسب براي تحقیق و پژوهش اساتید و دانشجویان رشتههاي مختلف علوم و بهره- مندي طبیعتدوستان را فراهم میآورد . - 1 - استان سیستان و بلوچستان با 187502 کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر دو میلیون نفر، یکی از بزرگترین استانهاي کشور از نظر مساحت بوده که به دلیل متوسط بارندگی معادل تقریباً %30 کشور 100 - میلیمتر - در برابر تغییرات اقلیمی بسیار حساس و شکننده است.
این استان با داشتن 1100 کیلومتر مرز خشکی و حدود 300 کیلومتر مرز آبی با کشورهاي افغانستان و پاکستان و استانهاي خراسان جنوبی، کرمان، هرمزگان و دریاي عمان همجوار است. پوشش گیاهی استان - فلور - در دو رویشگاه خلیجعمانی شامل شهرستانهاي چابهار، ایرانشهر و نیکشهر و رویشگاه ایرانتورانی که از نظر مساحت سطح بیشتري را به خود اختصاص داده پراکنده شده است - 2 - .از کل مساحت استان %7/3 آن معادل 1344308 هکتار در قالب مناطق تحت حفاظت اداره کل محیطزیست استان شامل: مناطق حفاظتشده معادل 758189 هکتار - %56. 4 کل مناطق - ، مناطق شکارممنوع با 459753 هکتار %34/2 - مناطق - ، مناطق حفاظتشده جنگلی معادل 126365 هکتار %9/4 - مناطق - ، و آثار طبیعیملی با 10 هکتار قرار دارد.
- 3 - منطقه مکسرخ که در استان سیستان و بلوچستان و شهرستان زابل قرار دارد، از سال1377 به عنوان بخشی از منطقه شکارممنوع سفیدآبه تحت حفاظت قرار داشته اما از سال 1383 بطور مجزا تحت حفاظت قرار گرفته و هم اکنون نیز به عنوان منطقه شکارممنوع محافظت می- شود. شکل 1 موقعیت منطقه را در کشور نشان میدهد. این منطقه داراي جاذبههاي متنوعی از قبیل منابع آبی، پوشش گیاهی، حیات وحش جانوري، جاذبههاي اکوتوریستی و ژئواکوتوریستی است، که در ادامه توضیح داده میشوند.
آب و هوا و اقلیم
منطقه مورد مطالعه که قسمتی از ناحیهي سیستان را تشکیل میدهد، در بخشی از کشور قرار گرفته که جبهههاي رطوبتی بارانزا کمتر به آن رسیده و منطقهاي خشک و کمباران را بهوجود آورده است. ریزشهاي جوي در منطقه به صورت نامنظم و کم، اغلب به صورت باران و ندرتاً به صورت برف است بیشترین درصد بارندگی مربوط به فصل زمستان بوده و میانگین سالانهي بارندگی ثبت شده 11/28 میلیمتر است. میانگین سالانهي حرارت منطقهي مطالعاتی 21/5 درجه سانتیگراد است. سردترین ماه سال ديماه است که درجه حرارت متوسط بیست سالهي آن 7/5 درجه سانتیگراد و گرمترین ماه سال، تیرماه با درجه حرارت متوسط بیست سالهي 33/7 درجه سانتیگراد است . - 4 - از نظر طبقه بندي اقلیمی آمبرژه و دومارتن، منطقه مکسرخ در محدودهي بیابانی وخشک قرار می گیرد.
پراکنش منابع آب
یکی از محدودیتهاي منطقه شکارممنوع مکسرخ منابع آبی است زیرا فاقد رودخانههاي دائمی است؛ اما داراي تعدادي رودخانهي فصلی است که در زمان آب شدن برف قلل کوهها یا بارندگی تعداد آنها افزایش مییابد. منطقه مورد مطالعه از نظر آبهاي زیرزمینی وضعیت بهتري دارد و چشمه هاي گوناگون در نقاط مختلف آن پراکنش دارند.
انواع منابع آبی منطقه
-1 مصنوعی که در طرح خشکسالی اجرا شده: تلمبه بادي، حوض انبار، تانکر و ایجاد آبشخور
-2 طبیعی: چشمه و رودخانههاي فصلی قابل ذکر است که در مجاورت این منطقه، رودخانهي حفاظتشدهاي وجود ندارد؛ اما در شرق، منطقهي حفاظت شدهي جنگلی شیله واقع گردیده است و در شمال شرقی آن، تالاب بین المللی هامون قرار دارد . - 4 - شکلهاي شماره 2و3 منبع آبی منطقه را نشان میدهند.
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی منطقه جزء فلور ایرانتورانی است و گیاهان مهم مرتعی از قبیل Chenopodiaceae و Poaceae گونه هاي غالب هستند.46 گونهي گیاهی متعلق به 15 خانواده با ارزشهاي گوناگون تغذیه، حفاظت و دارویی شناسایی شدهاند 5 - و . - 6 شکلهاي 3 و 4 پوشش گیاهی منطقه را نشان میدهند.
حیات وحش جانوري
ایران یکی از محدود کشورهایی است که به لحاظ توپوگرافی خاص و جايگیري انواع گونهها از اقلیمهاي مختلف در کنار هم بینظیر است و با توجه به شرایط اقلیمی متنوع، یکی از غنیترین کشورها از لحاظ تنوع گونهاي به حساب میآید و زیستگاه 20 گونه دوزیست، 10 گونه لاكپشت، 112 گونه سوسمار، 72 گونه مار، 162 گونه پستاندار - 7 - و 502 گونه پرنده - 8 - است. منطقه مکسرخ نیز به دلیل تنوع اقلیمی و توپوگرافی، یکچهارم حیاتوحش جانوري ایران را در خود جاي داده است و با اینکه به دلیل شرایط سخت اقلیمی شکننده است و تراکم گونهها در آن چشمگیر نیست، ولی به دلیل سه تیپ زیستی - کوهستان، دشت و تپهماهور - ،رشته کوههاي متفاوت و صعب العبور در نزدیکی آن از تنوع قابل قبولی برخوردار است.
