بخشی از مقاله
چکیده
فنآوری و تکنولوژی به شکلهای گوناگونی میتواند در آثار معماری تجلی یابد. این تجلی در معماری و مصالح ساخت به خصوص در سازه و نمای ساختمانها و ظاهر آنها تجلی یافته است. در این پژوهش سعی بر آن بوده تا میزان کاربرد و نمود این فنآوری در ساختمانهای معاصر کلانشهر تهران علیالخصوص در مصالح ساخت سازههای این ابنیه مورد ارزیابی قرار گیرد. برای انجام این ارزیابی 30 نمونه از آثار شاخص معماری تهران به تصادف برگزیده شده و با کمک روشهای پیمایشی به آزمون گذاشته شده است. نتایج پژوهش نشاندهنده آن است که به کارگیری تکنولوژی و فنآوری در مصالح ساخت در سازهی ساختمانها خیلی فراگیر نبوده و اغلب از سازههای متعارف و سنتی استفاده شده است.
.1 مقدمه
- 1-1 اهمیت و ضرورت موضوع
انسان همواره به دنبال استفاده از روشها و ابزارهای نو در زندگی روزمره بوده است تا بدان وسیله بتواند مرفه زندگی کند چرا که رفاه بستری را برایش حاصل میکند تا فراغت حاصل کند و در سایه این فراغ بال پیشرفت نماید. همین یافته های نو و ابزارهای نو سبب پیدایش واژه تکنولوژی گردیده است. تاریخنگاران در توصیف تاریخ هنر واژههایی مانند عصر مفرغ، و عصر آهن را مطرح می کنند.
امروزه هر جا سخن از تکنولوژی به میان آید در نظر ماشینها، کارخانجات بزرگ، ساختمانهای عظیم و برج ها و بسیاری دیگر از وسایلی که در خدمت بشریتند و رفاهش را حاصل می گردند در ذهن مجسم می گردد. اینها همه برخی از دستاوردهای تکنولوژی هستند که نیازهای بشر کنونی را پاسخ گفته و در جهت آسایش او به خدمت گرفته شده اند. این تکنولوژی با تکامل بشریت رشد یا فته و در جاهایی اغراق نیست که بگوییم جلوتر از زمان خود حرکت کرده است.
از این امر میتوان نتیجه گرفت که خود تکنولوژی پدیده ای زنده و پویاست که اگر در گذشته باشد سنت نامیده می شود و اگر پیشرو و به روز باشد فن آوری است. لازم است در پاسخ به برخی از سنت گرایان افراطی که با دیدی متعصبانه تکنولوژی را رد کرده و استفاده از آن را شایسته انسان نمیدانند مطرح شود که بسیاری از تکنیکهای سنتی کنونی، در زمان خودشان فنآوری نوینی بوده اند و با گذشت زمان رنگ و بوی سنت به خود گرفته اند. و چه بسا بسیاری از تکنولوژی های کنونی که شاخصه مدرنیزم هستند در آینده به دیده سنت نگریسته شوند. چرا که همواره مطرح بوده که سنت چیزی در گذشته نبوده و همواره با ماست نیاز و اعتقاد انسان ها در دورانی است که در آن به سر می برند.
- 1-2هدف تحقیق: استخراج گونه های کاربرد تکنولوژی در نماهای شهری تهران و استخراج راهبردهایی جهت ساماندهی آنها.
- 1-3 مسئله تحقیق: ازلحاظ گونه شناسی، کاربرد تکنولوژی معماری در نمای ساختمانهای شهری را به چند گروه می توان تقسیم نمود ؟ و هر یک دارای چه مشخصات و ویژگیهایی هستند؟
- 1-4 روش تحقیق: مقاله ابتدا با تکیه برادبیات موضوع، چارچوب تحلیلی خود را ترسیم نموده و سپس با استفاده از روش تحقیق مورد پژوهشی با استفاده از راهکارهای ترکیبی - گروت و وانگ، - 1386 به تحلیل آنها خواهد پرداخت.
شکل - 1 ایدئوگرام فرایند پژوهش
- 1-5 روش نمونهگیری و انتخاب نمونه موردی: بر اساس لیست موجود در دانشگاه تربیت مدرس از آثار شاخص معماری معاصر ایران 50 اثر به صورت تصادفی انتخاب شده است و تحلیلها مبتنی بر آنها خواهد بود.
2. معماری و تکنولوژی
- 2-1 اثر تکنولوژی بر معماری
معماری و تکنولوژی رابطه ای درونی دارند تا آنجا که معماری خود زاییده تکنولوژی است و همواره با علم و تکنولوژی روز همراه بوده و گره خورده است تا بدان جا که Techکه در واژه Architecture آمده ریشه یونانی دارد و به معنی تک یا تخنه می باشد که همان تکنولوژی است. این امر مصداق روشنی بر این ادعاست که معماری همواره با تکنولوژی همراه بوده است و در برخی مواقع که تکنولوژی با معماری همراه نیست این جامعه است که از تکنولوژی جا مانده است و به تبع آن معماری نیز جا می ماند.
در دوره های گوناگون معماری، همواره تکنولوژی حضور داشته و در هر دوره بر حسب شرایط و نیاز زمان متفاوت بوده است. مثلا در دوران باستان در خلق شاهکارهای معماری چون تخت جمشید، طاق کسری و زیگورات چغازنبیل و در دوران پس از اسلام در معماری و ساخت مساجد، پلها و مناره ها و در دوران معاصر در بناهایی چون برجهای بلند، پلهایی با دهنه های عریض و.... حضورش محسوس بوده است. با این توضیحات آیا میتوان اثر چیزی را بر خود آن بررسی کرد ؟
در اینجا پرسش اصلی آن است که چرا در دوران معاصر گاهی این همراهی مختل شده و این ناهماهنگی در معماری چنین دورهای مشهود میگردد؟ در پاسخ این سوال شاید منطقی ترین پاسخ این باشد که بگوییم تا زمانی که تکنولوژی و معماری همراهند مشکلی پیش نیامده و این تاثیر درونی و نامحسوس می باشد. ولی اگر معماری - یا به عبارت بهتر جامعه ای - نتواند خود را با آهنگ رشد فناوری تطبیق دهد، در زمان هماهنگ کردنشان این تاثیر بسیار محسوس بوده و سبب تحولاتی در معماری آن دوران میگردد.
- 2-2 معماری ایرانی و تکنولوژی
در معماری ایرانی این اثر همواره نامحسوس و درونی بوده است و معماری با تکنولوژی همراه بوده است چرا که معماری ایرانی تا قبل از قاجار همواره در زمانه خود پیشرو و هماهنگ با فن و علم نوین بوده است. مصداق این امرآثار به جا مانده از آن دوران و مقایسه آن با تکنولوژی زمان خود می باشد. در اواخر دوران قاجار که مصادف با پیشرفتهای جهان غرب گردید جامعه درونگرای ایرانی به ناگاه با سیلی از تفکرات نوین غرب که بر مبنای تکنولوژی شکل گرفته بود، مواجه گردید.
انتقال این افکار که با افزایش مرودات ایران وغرب حاصل گردیده بود بیشتر به صورت ظاهری و از طریق استقبال از فرهنگ فربینده غرب بود. این امر سبب تحولاتی در معماری آن دوران گردید و تا آنجا پیش رفت که دوره ای را به نام معماری مدرن بنا نهاد. و معماری ایرانی که تا آن دوران درونگرا بود با این تحول دستخوش دگرگونی های بسیاری گردید. باروی شهرها تخریب شده و بافت ارگانیک شهرها مبدل به بافتی هندسی گردید. حتی درنقوش کاشیکاریهایی که در نمای بناهای ایرانی استفاده میشد آثار غربی وارد شد.
در این مرحله معماری به عنوان ابزاری فرهنگی عمل کرده و سبب تحول فرهنگی و انتقال فرهنگ نو غرب به درون جامعه گردید اما از آنجا که این تکنولوژی با فرهنگ ایرانی ناآشنا بود و تناسبی با اقلیم و تکنولوژی سنتی و روشهای اجرایی معماری ایرانی نداشت موجب گردید که معماری تنها پوسته ای از ظاهر تکنولوژیک غرب را داشته باشد و در درون مشکلات عدیده ای بوجود آید این مشکلات در بناها و روشهای اجرایی تا آنجا پیش رفت که معماری مدرن ایرانی در دوره های بعد به معماری بساز و بفروش تنزل پیدا کرد. آنگاه که تکنولوژی بی توجه به بستر و زمینه به کار گرفته شود چون نشاندن درختی بی ریشه در باغچه دیگری است که این درخت هرچند پربار و پرثمر خواهد خشکید.
- 2-3 ضرورت همسازی سازه و معماری
معماری و سازه تا قبل از انقلاب صنعتی همواره با هم همساز و همقدم بوده اند این همراهی در معماری ایران نیز همانطور که در مطالب بالا توضیح داده شد وجود داشت. و دلیلی برای پرداختن به این مبحث تا قبل از انقلاب صنعتی وجود ندارد و این همسازی بین معماری و سازه به صورت ناخودآگاه وجود داشته و در طراحی معماران لحاظ گردیده است. انقلاب صنعتی و پیامدهای آن به عنوان رویدادی بزرگ در کنار عوامل دیگر موجب از هم گسستن ارتباط معماری و مهندسی سازه گردید.
انقلاب صنعتی در بسیاری از زمینه های علمی و فنی موجب پیشرفتهای شگفت انگیز در غرب شد و به تناسب تاثیر روز افزونش بر علوم و فن آوری بر سرنوشت معماری نیز تاثیر گذار گردید. در کنار تغییرات فلسفی، عواملی مانند پیشرفت های علمی تحولات اقتصادی و دستاوردهای فنی نیز نقش موثری ایفاء کردند و زمینه شکل گیری حرفه مهندسی سازه را فراهم ساختند. به این ترتیب اهمیت آکادمی معماری به تدریج کاهش یافت و با انحلال آکادمی عنوان آرشیتکت ارزش خود را از دست داد و هرکسی فرصت یافت که به کار ساختمانسازی مشغول گردد.
پس از این دوره معماری و سازه از هم جدا گشته و فاصله بین این دو روز به روز فزونی گرفت تا آنجا که در فرانسه مدرسه هنرهای زیبا و مدرسه فنی پاریس مقابل هم قرار گرفتند. به همین دلیل معماران به دنبال یافتن جایگاه پیشین خود ناچار به تبعیت از سازه - تکنولوژی - گردیدند
