بخشی از مقاله
چکیده:
دغدغه و علاقه رو به افزایش به ایجاد ساختمانهای پایدار، سبز و دوستدار محیط زیست در حال ایجاد تغییرات شگرف در ساختمانهای عمومی به ویژه کتابخانه ها است. همچنین، به منظور دستیابی به الگوی پیشرفت پایدار فرهنگی در کشور، طراحی پایدار و سبز باید محور عملکرد، توسعه مجموعه ها و ارائه خدمات در کتابخانه ها باشد. ساختمانهای کتابخانه ای پایدار با به کارگیری رویکرد جامع کاهش اثرات منفی بر روی مراجعین و محیط پیرامون، به صورت دوستدار طبیعت و با بهره وری انرژی بالا طراحی می شوند. از این منظر، سبز کردن ساختمانهای کتابخانه ای فعلی حیاتی است؛ زیرا نوسازی - و احداث - ساختمانهای سبز پایدار منجر به کاهش مصرف انرژی در قالب کاهش آلودگی زیست محیطی، کاهش هزینه های نگهداری و حمل و نقل و کاهش مواد زباله ای و پسماندها خواهد شد.
هر چند، احداث یک ساختمان کتابخانه ای سبز جدید و یا تبدیل ساختمانهای کنونی کتابخانه ها به ساختمانهای سبز، به دلیل طبیعت چند بعدی این عمل، فرآیندی پیچیده و مستلزم اتخاذ تصمیمات سخت است. در این نوشتار، ضمن بررسی راهکارهای طراحی داخلی به منظور افزایش بهره وری انرژی، ایجاد طرح مناسب مکانی برای قفسه ها و محل مطالعه، کیفیت محیط داخلی - روشنایی روز، تهویه هوا، گرمایش و سرمایش، ... - ، مقایسه ای میان ساختمانهای کتابخانه ای ساخته شده با مصالح معمولی و مصالح سبز زیستی صورت گرفته است.
مقدمه
ساختمانها منشاء مصرف 43 درصد از انرژی و یک سوم انتشار گازهای گلخانه ای در دنیا هستند 1]، .[ 2 بنابراین، طراحی ساختمانهای کتابخانه ای با مصرف انرژی صفر2 که همزمان با صرفه جویی در انرژی به تولید الکتریسته می پردازند یکی از چشم اندازهای بین المللی است .[3] رویکرد طراحی عمومی برای اینگونه ساختمانها شامل به حداقل رساندن مصرف انرژی از طریق تجهیزات دارای بهره وری انرژی بالا و تولید انرژی تجدیدپذیر به منظور دستیابی به حداقل نیازهای انرژی در ساختمان می باشد. کتابخانه ها بخش قابل توجهی از ساختمانهای موجود در سطح کشور را به خود تخصیص داده اند. دغدغه و علاقه رو به افزایش به ایجاد ساختمانهای پایدار3 و دوستدار محیط زیست در حال ایجاد تغییرات شگرف در ساختمانهای عمومی به ویژه کتابخانه ها شده است.
در حال حاضر و در آتی، طراحی پایدار باید بخشی از عملکرد، توسعه مجموعه ها و ارائه خدمات در کتابخانه ها باشد. در این زمینه، اغلب تحقیقات پیرامون بسیاری از پارامترهایی صورت گرفته است که بر روی پایداری کتابخانه ها تاثیر دارند و این سوال مطرح شده است که چگونه می توان همراه با پیشرفت و توسعه کتابخانه، تاثیرات آن بر روی محیط پیرامونش به حداقل میزان برسد؟ از آنجائیکه مجموعه های ویژه و آرشیوها در قلب کتابخانه ها صورت می پذیرد، بیشتر این تحقیقات در مورد این سوال انجام شده اند که نیازهای کنترل هوا و شرایط نگهداری مجموعه ها در آرشیو چیست؟ علاوه بر این، دسترسی به این مجموعه ها به صورت عادلانه بر ای همه مخاطبین، پشتیبانی دیجیتال از این اسناد و حفظ کیفیت مناسب داخل آرشیو در چارچوب رویکردهای پایدار؛ نیاز به جداسازی فضاهای مجموعه های ویژه از سایر فضاهای کتابخانه را بیشتر نموده است .
[4] ساختمانهای کتابخانه ای پایدار با به کارگیری رویکرد جامع کاهش اثرات منفی بر روی مراجعین و محیط پیرامون، به صورت دوستدار طبیعت و با بهره وری انرژی بالا طراحی می شوند. این یک حقیقت غیر قابل انکار است که حفاظت از محیط زیست یکی از پارامترهای اساسی در مصرف انرژی جهانی است 5]، .[6 از این منظر، سبز کردن1 ساختمانهای کتابخانه ای فعلی حیاتی است زیرا نوسازی - و احداث - ساختمانهای سبز پایدار منجر به کاهش مصرف انرژی در قالب کاهش آلودگی زیست محیطی، کاهش هزینه های نگهداری و حمل و نقل و کاهش مواد زباله ای و پسماندها می شود .
[7] بر اساس تحقیقات صورت پذیرفته توسط شین - 2012 - 2، طراحی یک ساختمان کتابخانه ای سبز ایده آل می تواند منجر به اطلاع رسانی جامعه در مورد بهره وری زیست محیطی شده و به آنها جهت بازدید از سایر پروژه های ساختمانی دوستدار طبیعت - حتی ترغیب آنها به ساخت پروژه های سبز و پایدار - انگیزه دهد .[8] هر چند، احداث یک ساختمان کتابخانه ای سبز جدید و یا تبدیل ساختمانهای کنونی کتابخانه ها به ساختمانهای سبز، به دلیل طبیعت چند بعدی این عمل، فرآیندی پیچیده و مستلزم اتخاذ تصمیمات سخت است. پایداری در طراحی ساختمانهای کتابخانه ای امروزه به عنوان یک اهرم قدرتمند مطرح هستند و در سراسر دنیا نمونه های از این دست از کتابخانه ها وجود دارد.
سیستمها و گواهینامه های امتیازدهی ملی و بین المللی به این ساختمانها نیز هم اکنون در سراسر دنیا به فعالیت می پردازند. کتابخانه جرج وایت3 و مرکز آموزشی دانشگاه کونکوردیا4 در ایالت مونترال کشور کانادا، کتابخانه هنرهای زیبای لیتور5 در دانشگاه هاروارد، کتابخانه غربی در دانشگاه فلوریدا و کتابخانه مجموعه های خاص در دانشگاه کارولینای جنوبی نمونه هایی از ساختمانهای کتابخانه ای هستند که دارای گواهینامه طراحی انرژی و زیست محیطی پیشرو6، که یکی از گواهینامه های محبوب ساختمانهای سبز در دنیا است، می باشند .[9] علاوه بر این گواهینامه که در کشور ایالات متحده آمریکا شکل گرفته است، کشورهایی نظیر انگلیس و استرالیا نیز گواهینامه ملی برای ساختمانهای سبز به کتابخانه ها اعطا می گردد.
در شکل 1 تصاویری از کتابخانه آلپاین، اولین ساختمان کتابخانه ای سبز با مصرف انرژی صفر در ایالت منطقه سن دیگو ایالات متحده آمریکا که دارای گواهینامه طراحی انرژی و زیست محیطی پیشرو می باشد، ارائه شده است. تحقیقات فراوان نشان داده است که استفاده از مصالح طبیعی ساختمانی - مانند کاه و نی و پوشال - به جای مصالح ساختمانی صلب - همانند آجر، و بتن - در ساختمانها می تواند با جذب دی اکسید کربن، تا حد زیادی موجب کاهش گرمایش زمین شوند.
همچنین، ساختمانهای کتابخانه ای ساخته شده با مصالح زیستی نسبت به ساختمانهای احداث شده با مصالح بنایی رایج از هزینه پایین تر - از نظر هزینه مواد اولیه و مصالح، از حیث هزینه های اجرا و نگهداری و بدین دلیل که نیازی به نصب و نگهداری تجهیزاتی نظیر سیستم تهویه مطبوع و گرمایش و سرمایش ندارند - و بهره وری انرژی بالاتری برخوردار هستند .[10]علاوه بر این، صنعت حمل و نقل رتبه دوم آلایندگی را با مصرف 29 درصد از کل انرژی به خود اختصاص داده است. مصالح ساختمانی اغلب در مسافت های بسیار دور از موقعیت احداث ساختمانها تولید می شوند؛ بنابراین مسافت های حمل مصالح بسیار زیاد بوده و به تبع آن آلایندگی صنعت حمل و نقل نیز افزایش خواهد یافت.
در صورت تولید مصالح زیستی در نزدیکی موقعیت احداث ساختمان، انرژی صرف شده جهت حمل مصالح به طور محسوسی کاهش خواهد یافت. همچنین، در حال حاضر بیش از 70000 نوع ماده شیمیایی در صنعت ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند که دانش کاملی از عوارض جانبی بلندمدت آنها و امکان آلاینده بودن آنها برای محیط زیست و هوا در صورت ترکیب با مواد دیگر - از جمله مواد موجود در باران - در دسترس نیست.
