بخشی از مقاله
تحلیل آماری انواع و علل سوانح در راه آهن کشور
-1 مقدمه
رخداد حوادث و سوانح در راه آهن در دنیای امروزه اجتناب ناپذیر بوده و عواملی که باعث ایجاد آن می گردد جز عوامل جوی و اتفاقی ،شناخته شده و قابل پیشگیری هستند که در این راستا می تـوان بـه بررسـی آنهـا پرداخت و در جهت کاهش تعداد سوانح ، اقـدامات مفیـد انجـام داد.بنـابراین بـرای کـاهش تعـداد سـوانح و تغییرات روند آن ، می بایست حرکتی فراگیر و همه جانبه ایمن سازی در کل شبکه ریلی صـورت گیـرد کـه تحلیل دقیق سوانح و بررسی و مشخص کردن علل وقوع آنها از ابتدایی ترین و در عین حال مهمترین بخـش اقدامات ایمن سازی محسوب می شود.در این مقاله نیز با تحلیل آماری انواع سوانح ریلی و علل آنهـا ، سـعی شده است تا به نتایجی مشخص که بیانگر وضعیت موجود ایمنی صـنعت صـنعت حمـل و نقـل ریلـی باشـد ،دست یافت.
-2 تحلیل آماری سوانح
به منظور تحلیل سوانح در سال های مختلف نیاز است که علاوه بر اطلاعات سوانح در هـر سـال و یـا در هـر ناحیه میزان حجم قطارهای عبورکرده مد نظر قرار گیرد تا تحلیل صحیح تری انجام پذیرد. بدین جهت شـاخص هـایی وجود دارد که یکی از آنها شاخص قطار کیلومتر است. این شاخص بیانگر میـزان تـردد قطارهـای بـاری و مـسافری در شبکه ریلی می باشد. تحلیل های ارائه شده در این تحقیق بر اساس این شاخص می باشد. در مقایسه سـوانح راه آهـن به تفکیک نوع سانحه از شاخص تعداد سانحه بر میلیون قطار کیلومتراستفاده مـی گـردد کـه در ادامـه منظـور از نـرخ سانحه و نرخ علل سانحه همین شاخص خواهد بود.
-1-2 تحلیل آماری انواع سوانح
در این قسمت ابتدا نرخ رخداد سوانح شبکه ریلی کشور ارائه می شود. لازم به ذکر است که رشد نرخ سـوانح در نمودارها با استفاده از روش Least Square بدست آمده است و خط پررنگ (خط روند) نمایش دهنده رشد مثبـت و یا منفی می باشد. کمیت R2 (ضریب همبستگی) که بین صفر تا یک تغییر می کند بیانگر اینست که خط روند تا چه مقدار به داده های آماری نزدیک و یا دور است. بعبارت دیگر هرچقدر به یک نزدیکتر باشد خط روند با دقـت بیـشتری معرف روند تغییرات داده هاست.
با توجه به نمودار1نرخ رخداد سانحه برخورد ریلی در شبکه ریلی کشور بطور نامحسوسی روند نزولی داشته است. البته با توجه به اینکه ضریب همبستگی تقریبا صفر است، نرخ رخداد مذکور بصورت نوسانی و دارای پراکندگی زیاد از خط روند می باشد، به عبارت دیگر این رخداد قابل پیش بینی نمی باشد. از نمودار فوق مشاهده می شود در سال
1378 بیشترین و در سال 1381 کمترین نرخ برخورد ریلی اتفاق افتاده است و در دیگر سالها این نرخ در حال کم و زیاد شدن است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که وضعیت ایمنی در راستای کاهش برخوردهای ریلی دارای ثبات نمی باشد و لذا باید در راستای کاهش این نوع سوانح به علل مسبب آن توجه شود.
با توجه به نمودار2نرخ رخداد سانحه خروج از خط در شبکه ریلی کشور بطور نامحسوسی روند نزولی داشته است. البته همانطور که مشاهده می شود با توجه به ناچیز بودن ضریب همبستگی((0/06 نرخ رخداد مذکور از خط روند دارای پراکندگی زیاد می باشد و روند قابل پیش بینی برای این رخداد وجود ندارد. همچنین از نمودار فوق مشاهده می شود که نرخ رخداد مذکور در سال 77 بیشترین مقدار است و در سالهای 74 الی 77 روند صعودی مشاهده میشود ولی در سالهای 77 الی 81 روند نزولی داشته اگرچه در سال 82 روندی صعودی مجددا مشاهده می شود که حاکی از وضعیت ناپایدار ایمنی است. سانحه خروج از خط اغلب بر اثر خرابی و فرسودگی خط و ناوگان، عامل نیروی انسانی و نیز عوامل محیطی به وقوع می پیوندد. که می توان با رعایت دستورالعمل های استاندارد نگهداری و تعمیرات وسایط نقلیه ، بازدیدهای به موقع خط با دستگاههای پیشرفته این قبیل سوانح را کاهش داد.
با توجه به نمودار 3 و مقدار ضریب همبستگی((0/88، خط روند با دقت خوبی حاکی از اینست که نرخ رخداد سانحه برخورد غیر ریلی در راه آهن کشور روند صعودی %12 داشته است بعبارت دیگر وضعیت رخداد مذکور در شبکه ریلی ناپایدار است (انتظار می رود هر سال برخورد غیر ریلی افزایش یابد). این شرایط بیانگر وضعیت بسیار نامطلوب از لحاظ سوانح برخورد وسایل نقلیه ریلی با غیر ریلی و حیوانات می باشد. لذا مساله سلامت در گذرگاههای عبور وسایل نقلیه باید با نصب سیستمهای پیشرفته ایمنی, تبدیل گذرگاههای همسطح به غیر همسطح تا حد ممکن, چاره اندیشی در مورد گذرگاههای غیر مجاز و بدون مستحفظ و بالا بردن سطح فرهنگ ایمنی مردم بطور جدی مورد توجه قرارگیرد.
با توجه به نمودار 4 اگرچه نرخ رخداد سانحه صدمه به انسان در شبکه ریلی کشور به طور نامحسوسی کاهش یافته است ولی همانطور که مشاهده می شود نرخ رخداد مذکور نسبت به خط روند دارای پراکندگی است که این شرایط حاکی از وضعیت نامطلوب می باشد. از نمودار فوق می توان دریافت که نرخ رخداد برخورد به انسان در سال 76 کاهش داشته ولی در سال 77 به بیشترین مقدار رسیده است و این در حالیست که کمترین حجم سیر و حرکت قطارها در سال
77 بوده است. در سالهای 78 الی 82 روند رخداد مذکور تقریبا ثابت بوده است. ناپایداریهای مشاهده شده در روند سوانح حاکی از عدم برنامه ریزی صحیح در جهت کاهش برخورد به انسان می باشد. به منظور کاهش سوانح صدمه به انسانها نیاز است که به این مهم در سطح مدیریت کلان توجه خاص شود و نیز نصب علائم هشدار دهنده, آگاهی دهنده و فرهنگ سازی اجتماعی ضروری می باشد.
