بخشی از مقاله
خلاصه
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان پذیرش رشته پزشکی دانشکدههای پزشکی کشور در سال 1393 بر اساس تقسیمات کشور و منطقهبندی کلان حوزه آموزش سلامت است. پژوهش حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی با بهره گیری از اطلاعات دفترچه انتخاب رشته آزمون ورود به دانشگاههای کشور صورت پذیرفت.
ظرفیت پذیرش رشته پزشکی در سال 1393، 4589 نفر بود.. سرانه پذیرش رشته پزشکی در استانهای سمنان، خراسان جنوبی و یزد بیشترین و در استانهای البرز، خراسان شمالی و قزوین کمترین بود. بر مبنای مناطق دهگانه کلان حوزه آموزش سلامت، سرانه پذیرش رشته پزشکی در منطقه 1 بیشترین و در منطقه 4 کمترین بود.
.1 مقدمه
مطابق با تعریف سازمان بهداشت جهانی، کارکردهای نظام سلامت مشتمل بر چهار محور اصلی تولیت، ارائه خدمات، تأمین منابع مالی و ایجاد زیرساختهای فیزیکی و تربیت نیروی انسانی است که در صورت راهبری صحیح و هدفمند آنها زمینههای لازم برای ارتقای سطح سلامت جامعه و رضایتمندی مردم فراهم خواهد شد.1 بخش سلامت با توجه به گستردگی خدمات و اهمیت اهداف، برای نیل به "هدف سلامت برای همه" و عدالت اجتماعی نیازمند تربیت و توزیع مناسب نیروی انسانی در تمام گسترههای مکانی و زمانی مورد نیاز افراد جامعه است. با توجه به ماهیت این بخش تربیت تعداد نامتوازن نیروی انسانی علاوه بر اتلاف منابع، باعث ایجاد تاثیرات منفی بر بازار کار، کاهش ماندگاری پزشکان در مناطق محروم و به تبع آن تضعیف سلامت جامعه خواهد بود
در گذشته، کمبود نیروی حوزه علوم پزشکی یکی از مشکلات دسترسی عادلانه مردم به خدمات سلامتی محسوب میشد، بطوریکه اوایل انقلاب در بعضی نقاط کشور به ازای هر 18 هزار نفر یک پزشک وجود داشت. اما اینک با گذشت بیش از سه دهه، ظرفیت پذیرش دانشجو و همچنین تعداد دانشآموختگان در رشتههای مختلف علوم پزشکی و نیز مراکز آموزشی مرتبط با آنها با رشد فزایندهای روبرو گردیده است
مطابق آمارهای منتشره، تعداد پزشکان در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی - 1356 - حدود 13400 نفر - معادل 0/38 به ازای هزار نفر جمعیت - بوده است. البته این کمبود در بعضی نقاط محروم کشور به یک پزشک به ازای هر 18 هزار نفر جمعیت محدود میگردید. تلاش های صورتگرفته در کشور در دهه 60 و اوایل دهه 70 در راستای افزایش کمی پرسنل حوزه های مختلف علوم پزشکی، رشد قابل توجهی را در این زمینه خصوصاً در سالهای پایانی دهه 70 به دنبال داشت. تعداد کل پزشکان کشور از حدود 20 هزار نفر در سال 1360 در سال 1392 به 108 هزار نفر رسیده است.
براساس مطالعه انجام شده در سال 1387 در هر هزار نفر از کل جمعیت ایران، نسبت پزشکان عمومی حدود 1/02 و پزشکان متخصص 0/44 بوده است.3 مطابق آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، از نظر شاخص نسبت کل پزشکان - عمومی، متخصص و فوق تخصص - به هزار نفر جمعیت، وضعیت موجود کشور - 0/9 - کمتر از میانگین کل دنیا - 1/4 - ، معادل عربستان - 0/9 - بیشتر از هندوستان - 0/7 - و کمتر از ترکیه - 1/7 - است. همچنین در مقایسه با کشورهای توسعهیافتهتر نظیر کره جنوبی - 2/0 - ، ژاپن - 2/1 - ، کانادا - 2/1 - ، امریکا - 2/4 - ، فرانسه - 3/4 - ، آلمان - 3/7 - و سوئد - 3/9 - فاصله قابل توجهی وجود دارد
با این وجود، ذکر این نکته ضروری است که عدد ذکر شده برای ایران، نشاندهنده نسبت به کل جمعیت کشور است در حالی که این نسبت در شهرهای بزرگتر بسیار بالاتر است. بعنوان مثال در شهر مشهد، نسبت مذکور معادل 2/3 است.5 با اینکه تلاش نظام بهداشتی-درمانی کشور توزیع عادلانه خدمات پزشکی به همه اقشار جامعه است، بطوری که بیماران ساکن مناطق کمتر برخوردار نیازمند به سفر به سایر نقاط کشور برای درمان و بهرهمندی از مشاوره تخصصی نباشند، اما همچنان در پذیرش دانشجو و بهکارگیری نیروهای پزشکی تفاوتهای چشمگیری در بین مناطق مختلف کشور احساس میشود.
اینگونه به نظر میرسد که پذیرش دانشجویان در مقاطع عمومی، تخصصی و تحصیلات تکمیلی وابسته به شرایط روز و تابع مؤلفه هایی است که از نگرش کلان به ارائه عادلانه سلامت به دور است.6 اگرچه افزایش تعداد دانشآموختگان پزشکی در بهبود شاخص های مراقبت سلامت اولیه، بهبود کیفیت و دسترسی عموم مردم به خصوص اقشار محروم به خدمات بهداشتی تأثیر بهسزایی داشته است اما توزیع نامتعادل نیروی انسانی و مشکلات اشتغال آنها یکی از دشواریهای نظام سلامت محسوب میشود.3 از این رو، در پژوهش حاضر بر آنیم تا به بررسی میزان پذیرش رشته پزشکی دانشکده های پزشکی کشور در سال 1393 بر اساس تقسیمات کشور و همچنین منطقه بندی کلان حوزه آموزش سلامت بپردازیم.
.2 روشها
نیروی انسانی مهمترین، پیچیده ترین و گرانترین منبع مدیریت است که برای برآورد آن چهار روش مبتنی بر نسبت نیروی انسانی به جمعیت، مقصد خدمات، درخواست و نیاز منطبق با استانداردهای مطلوب صورت می پذیرد که در تحقیق حاضر جنبه اول در نظر گرفته شده است.
پژوهش حاضر به صورت توصیفی - تحلیلی با بهرهگیری از اطلاعات دفترچه انتخاب رشته آزمون به ورود به دانشگاه های کشور در سال 1393 به تفکیک دانشگاه آزاد، سراسری، پردیس خودگردان برمبنای استان و شهرستان ها به منظور بررسی همسویی میزان پذیرش رشته پزشکی در هر استان با توجه به جمعیت صورت پذیرفت. جمعیت هر استان با توجه به سرشماری سال 1390 استخراج گردید.
میزان پذیرش دانشجو در استانها و شهرستانها بررسی و سرانه پذیرش رشته پزشکی به جمعیت در دو تقسیمبندی استانی و مناطق دهگانه حوزه آموزش سلامت مورد تحلیل قرار گرفت. لازم به ذکر است، 10 کلان منطقه حوزه آموزش سلامت توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی با درنظر گرفتن ملاحظات آمایش سرزمین طراحی و ابلاغ شدهاند.7 در این طرح، دانشگاههای علوم پزشکی کشور و زیرمجموعههای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حوزه سلامت به لحاظ شاخصهایی مانند نیروی انسانی، تجهیزات و... به 10 کلان منطقه طبقه بندی شده اند.
.3 یافته ها
در این بررسی مشخص شد که دانشکده های پزشکی در 49 شهرستان از 31 استان کشور، مشغول تربیت دانشجویان پزشکی هستند. در مجموع، ظرفیت پذیرش رشته پزشکی در سال 1393، 4589 نفر بود که با در نظر گرفتن جمعیت 75.130.000 نفری کشور، بیانگر سرانه پذیرش رشته پزشکی - میزان پذیرش در هر هزار نفر جمعیت - معادل 0/061 بود. بیشترین ظرفیت پذیرش پزشکی در استان تهران 776 - نفر - و بدنبال آن استان مازندران 270 - نفر - و خراسان رضوی 265 - نفر - بود
کمترین ظرفیت پذیرش رشته پزشکی در استانهای خراسان شمالی 20 - نفر - ، البرز 30 - نفر - و قزوین 40 - نفر - بود. با در نظر گفتن جمعیت هر استان، سرانه پذیرش رشته پزشکی - میزان پذیرش در هر هزار نفر جمعیت - در استان های سمنان - 0/246 - ، خراسان جنوبی - 0/156 - و یزد - 0/126 - بیشترین و در استانهای البرز - 0/013 - ، خراسان شمالی - 0/023 - و قزوین - 0/033 - کمترین بود
جدول .1 میزان پذیرش رشته پزشکی وجمعیت بر اساس شهر و استان
