بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از اصلی ترین ابزارهای تحول و توسعه جوامع محسوب می شود و شهر الکترونیک حاصل وسعه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و در واقع موج سوم است. در این سیر تحول و افزایش جمعیت و پیچیده تر شدن شهرها، نیازها و معضلات انسان و محیط زیست نیز پیچیده تر گردید. در پاسخ به این نیازها که با بهره گیری از فناوری اطلاعات و نظریه زندگی الکترونیک می توان به عنوان راهکاری مناسب برای رفع مشکلاتی نظیر ترافیک، آلودگی هوا و اتلاف منابع انرژی مدنظر قرار داد، شهر تهران به عنوان اولین کلان شهر کشور، نیاز به حل این مشکلات با استفاده از فن آوری های نوین به خصوص فناوری اطلاعات می باشد.
روش این تحقیق ترکیبی از روشهای توصیفی و تحلیلی است و جامعه آماری آن کلیه ساکنین مناطق 22 گانه شهر تهران هستند که با استفاده از ابزار پرسشنامه و روش تصادفی سیستماتیک خوشه ایی 200 نمونه مورد پرسشگری مستقیم قرار گرفته اند. اطلاعات جمع آوری شده در قالب نرم افزار SPSS و آزمون آماری نسبت دو جمله ای متغییرهای پژوهش مورد آزمون قرار گرفته اند. نتایج این تحقیق نشان داده که مولفه های افزایش سطح تحصیلات در جامعه، پیشرفتها در زمینه تبادل اطلاعات و گسترش روابط بین المللی از عوامل تاثیر گذاری بوده که احداث چنین مراکزی را در پایتخت ضروری می سازد.
مقدمه:
در هزاره سوم ، فن آوری اطلاعات به عنوان عمده ترین محور توسعه در جهان منظور شده و دستاوردهای ناشی از آن نیز آنچنان با زندگی مردم عجین گردیده است که بی توجهی به آن اختلالی عظیم در جامعه و رفاه آسایش مردم به وجود می آورد - دیهیم و عباس زاده،. - 1388 رشد و گسترش روز افزون فناوری اطلاعات و ارتباطات ، انقلابی را در ابعاد مختلف زندگی انسانها و عملکرد سازمانها ایجاد کرده است - وظیفه و صادقی راد،. - 1391 عنصرها و عامل های گوناگونی باید در کنار هم قرار گیرند، تا بتوان بسترهای لازم برای تحقق شهر الکترونیک را فراهم ساخت - شاه محمدی مهرجردی،. - 1386 حرکت به سمت شهرهای الکترونیک با توجه به افزایش جمعیت و تغییر ساختار بین افراد امری اجتناب ناپذیر است - نخعی و بندریان،. - 1392 شهر الکترونیکی بهترین بستر برای توسعه فناوری اطلاعات در جهان است. بسیاری از مفاهیم و ابعاد فناوری اطلاعات همچون آموزش الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، دولت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی در بستر شهر الکترونیکی قابل اجرا و پیاده سازی است.
الکترونیکی شدن شهر تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران، که با مشکلاتی از قبیل ترافیک، آلودگی هوا، صدا و ... روبرو است، مورد توجه مدیریت شهری قرار گرفته، - غندالی، - 1390 که باید برای کاهش ترافیک شهری، هزینه های انجام کار، برخورد و ناراحتی های روانی، فساد اداری و دهها مشکلی که همه روزه در ادارات و سازمانهای بزرگ با آن روبرو هستیم، چاره ای اندیشید.بهترین راه حل، ایجاد سازمانهای الکترونیکی است که تمام جامعه را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
گسترش شهر الکترونیک نیاز به اقدامات اساسی و سرمایه گذاری کلان توسط دولت دارد تا اول ، دسترسی به اینترنت به سادگی و با هزینه کم امکان پذیر شود و دوم، ساختارهای زیر بنایی برای استقرار همه جانبه ی این امر فراهم شود - صنایعی و رضوانی، - 1380 حصول چنین مطلوبیتی، نیازمند آمادگی و برنامه ریزی از قبل است. - بخشی، - 1387 هدف از انجام این پژوهش، تحلیل شاخص های مهم فناوری اطلاعات و ارتباطات و نحوه اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم آنها روی تحقق شهر الکترونیک در تهران می باشد. برای حصول این امر لازم است تا ضرورت پرداخت به شهرهای الکترونیک و رهیافتها و چالش های مربوط، مورد بحث قرار گیرند و با تدوین سند چشم انداز بلندمدت شهرسازی الکترونیک، به بسترسازی و تحقق این امر در ایران اقدام شود. بدون شک این امر تنها از طریق شناسایی موانع و چالشها و رفع آنها از طریق شناخت تهدیدهای موجود در ساختار تحقق پذیری و تطبیق امکانات و تواناییهای موجود با فرصت های فرا روی جامع، میسر می شود.
شهر مجازی، شهری است که تمام ظرفیت های آن امکان تبدیل به فرایند اطلاعاتی را دارا باشد و بتواند به فضای مجازی منتقل کند. با ظهور صنعت، همزمان ارتباطات، کامپیوتر و به دنبال آن ارتباطات شبکه ای در قالب اینترنت فضای جدیدی برای شهر به وجود آمد که از آن تعبیر به »شهر مجازی« می شود. ظهور شهر مجازی در درجه اول موجب »کاهش حرکت جمعیت« در شهر واقعی و در درجه بعدی » فضاهای همزمان« را بدون فرسایش و اصطکاک با یک هندسه موازی امکان پذیر می سازد. دو فضایی شدن شهر در فضای واقعی و فضای مجازی،نوعی » مدیریت کنترل حرکت جمعیت شهری« محسوب می شود که تلاش می کند با عقلانی کردن روند حرکت جمعیت شهر آرام تر، کم هزینه تر و برخوردار از امنیت شهری و امنیت روانی شهروندان را فراهم کند.
کلان شهر های ما با افزایش جمعیت، خودرو و مهاجرت های داخلی، دارای مشکلات عدیده ای از جمله ترافیک، آلودگی های زیست محیطی هستند. مهمتر از همه در دنیای رو به جلو و پیش رو امروز، چنانچه زمان و هزینه زیادی از مردم، صرف سفرهای درون شهری و ببین شهری شود، امری معقول نیست، بدتر از آن بار روانی این مطلب از لحاظ خستگی، ایجاد بیماری های روانی و عصبی در میان مردم و ... است. لذا با کاهش هزینه های زمانی و مکانی روزمره، کمک زیادی به ارتقای زندگی مردم و کاهش سوانح شهری و سفرهای درون شهری می شود - کتابچی،. - 90 در واقع استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات نظمی به وجود خواهد آورد که نتیجه ای جز راحتی و آسایش برای خود افراد مشغول به کار - عرضه کننده - و افراد متقاضی آن فعالیت - مشتری - نخواهد داشت.
امروزه شاهدیم که در دنیای توسعه یافته، شهرهای بزرگ به سمت الکترونیکی شدن پیش رفته و نمونه مشخص از این شهرهای بزرگ، شهرسئول پایتخت کره جنوبی و شهر تورنتو، در کانادا و هنگ کنگ به عنوان یک شهر کاملا الکترونیکی مطرح است. هرروزه به ترافیک شهر تهران افزوده می شود و آلودگی هوا نیز افزایش می یابد و هیچ راه دیگری به جز توسعه شهر الکترونیکی امکان حل مشکل تهران را در این خصوص ندارد. اگر در این رابطه دولت و سایر دستگاههای اجرایی همکاری کنند می توان امید داشت که با اجرایی شدن طرح الکترونیکی تهران بسیاری از مشکلات کاهش یابد. چون تجربه شهر الکترونیکی در دنیا فراوان است و می توان با مطالعات آنها شهر الکترونیکی تهران را با دیدگاهی نو مطالعه و برنامه ریزی کرد. دسترسی 24 ساعته به خدمات شهری، افزایش مشارکت مردم در اداره شهر، کاهش ترافیک شهری با توجه به توسعه تجارت و دولت الکترونیکی و خدمات شهرداری online، کاهش آلودگی هوا بر اثر کاهش ترافیک از جمله مزایای این گونه شهر ها هستند. در کلان شهری مثل تهران که از قوانین شهرسازی برای گسترش خود استفاده نکرده است، حرکت به سمت سرویس های الکترونیکی مفید بوده و حجم زیادی از حرکت های غیرضروری را کاهش می دهد.
در همین راستا، شهر تهران با وجود پایتخت بودن و علی رغم وجود مشکلات بزرگی از قبیل ترافیک و آلودگی هوا که هزینه و زمان زیادی نیز در این خصوص صرف می شود، هنوز در جهت الکترونیکی شدن در آغاز راه است و مسئولین شهر باید زمان کمتری را جهت ایجاد شهر الکترونیک صرف نمایند. هنوز بخش زیادی از سازمانهای خدمات دهنده ما از اینترنت و کاربردهای آن استفاده مناسبی نکرده اند و فعالیت های انجام شده که به صورت پراکنده می باشد، نتوانسته است به خوبی نیاز مردم را در عدم مراجعه به سازمانها برطرف نماید.
مبانی نظری
فناوری اطلاعات و ارتباطات
فناوری اطلاعات و ارتباطات به بیان ساده تر،ICT را می توان فناوری ها و ابزارهایی که افراد را برای تفهیم، توزیع و گردآوری اطلاعات و ارتباط داشتن با دیگران - اعم از افراد، گروه ها و یا سازمان ها - ، از طریق رایانه ها و شبکه های رایانه ای مرتبط به هم به کار می گیرند، تعریف کرد.
شهر الکترونیک
شهر الکترونیک، شهر هوشمند، شهر مجازی و ... واژه هایی هستند که » شهروند الکترونیک« را به دنیای جدید و زندگی در شهر های مدرن، دعوت می کنند، شهری که در آن می توان به طور آنلاین خرید کرد، حساب های خود را پرداخت کرد، انلاین جلسه برگزار کرد. شهر الکترونیک ما را از دنیای یک بعدی شهرهای سنتی و امروزی، به دنیای دو بعدی می برد که دستاورد های نوین اطلاعات و ارتباطات دنیای اینترنتی است.
جامعه اطلاعاتی
جامعه اطلاعاتی، جامعه ای است که تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات در آن به کار می رود تا ارتباطات ملی و بین المللی تسهیل گردیده و در عین حال دسترسی به داده ها - کتابخانه ها، آرشیوها و ... - ارتقا یابد.
مفهوم شهروند الکترونیک
شهروند الکترونیکی مفهوم جدیدی است که همزمان با توسعه جامعه اطلاعاتی در حال شکل گیری است. این مفهوم با زندگی الکترونیک، ارتباط نزدیک دارد. شهروند الکترونیکی، فردی است که توانایی استفاده از فناوری اطلاعات را در امور روزمره خود داشته باشد.
