بخشی از مقاله
چکیده
در سواحل جنوبی خزر، اثر رطوبت نسبی و درجه حرارت پدیده اقلیمی شرجی را سبب میشود.
براي مطالعه و تحلیل سینوپتیکی پدیده شرجی در سواحل جنوبی خزر دادههاي رطوبت نسبی و درجه حرارت مربوط به 7 ایستگاه سینوپتیکی منطقه، طی دوره آماري 28 ساله - 1987_2015 - از سازمان هواشناسی کشور استخراج شدند.
شاخص شدت شرجی بر اساس آستانه فشارجزیی بخارآب استخراج و بر اساس آن روزهایی که تمامی ایستگاهها مورد مطالعه شرجی بودهاند به عنوان روزهاي فراگیر شرجی انتخاب شدند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که بیشترین مقدار شرجی در سواحل جنوبی خزر درماههاي اوت و جولاي و بعد از آن در ماه سپتامبر رخ میدهد از طرف دیگر با حرکت از غرب به شرق از شدت شرجی کاسته میشود.
فراوانی وقوع روزهاي فراگیر شرجی طی دوره زمانی مورد مطالعه کاهش چشمگیري داشته است. با گردآوري دادههاي فشار سطح دریا از وبسایت مرکز ملی پیشبینی محیطی آمریکا - PECN/RACN - روزهاي موردنظر با استفاده از روش - DRAW - خوشهبندي شدند، نتایج خوشهبندي نشان داد که غالباً دو الگو رخداد شرجی در این منطقه را تسریع خواهند کرد.
بدینصورت که ریزش هواي گرم بر روي دریاي خزر و استقرار کمفشار حرارتی بر روي سواحل جنوبی آن از دلایل اصلی رخ داد این پدیده میباشد.
مقدمه
در حاشیه دریاهاي گرم براثر افزایش دما و رطوبت نسبی پدیده اقلیمی شرجی رخ میدهد که سبب سلب آسایش و بروز مشکلاتی در زندگی انسانها میشود. طبق گزارش Licensed professional Clinical Counselor رخدادهاي فرین آب و هوایی با گرم شدن زمین، با فراوانی بیشتري رخ خواهند داد، امواج گرمایی و هواهاي شرجی ازناهنجاریهاي تابستانه هستند و اثرات وخیمی بر سلامتی و فعالیتهاي انسانی دارند.
هواي گرم و مرطوب به انسان احساس خاصی موسوم به شرجی میدهد, حالتی که معمولاً با افت توان فیزیکی و مغزي انسان توأم است و تأثیر نامطلوب آن در افرادي که داراي نارسایی گردش خون و یا بیماريهاي قلبی هستند بیش از دیگران است. انسان دربرابرتغییرات شرایط آب و هوایی موجود بسیار ضعیف و آسیبپذیر است در کشور ما تغییرات دما و رطوبت هوا که در راحتی و آسایش انسان تأثیر کاملاً مشخص دارد قابلتوجه است. در طی ماههاي مختلف سال شرایطی که قادر هستیم به راحتی در آن زندگی کنیم یا همان شرایط آسایش محدود است.
از عوامل اصلی محدودکننده شرایط آسایش در مناطق ساحلی وقوع پدیده شرجی است که خود تحت کنترل دماو رطوبت است. ترکیب اثر رطوبت دائمی و دما در کرانههاي شمالی و جنوبی ایران پدیده شرجی را در این نواحی پدید میآورد. فشار بیوکلیماتولوژي به علت استرس ناشی از گرما یا پدیده شرجی است که اغلب در اقلیمشناسی شهري موردمطالعه قرارگرفته است.
طبق تعریف شارلو - 1943 - شرجی به عنوان وضعیتی از آبوهوا تعریف می شود که مقدار فشار بخارآب جزئی برابر یا بیشتر از 18 /8 هکتوپاسکال باشد. بر اساس مقادیر بحرانی شرجی معرفیشده توسط شارلو, تمام ساعات شرجی در سان سالوادور از سال 1952تا 1956 محاسبه شدند.
تایلی - 1988 - معتقد است که فیلیپین جز گرمترین مناطق جهان است، وي همچنین شدت شرجی در موقعیتهاي مختلف این کشور را مورد بررسی قرارداد.
مطالعات - 2005 - Faiarz درباره رخداد پدیده شرجی در لهستان نشان داد میانگین تعداد روزهاي با آبوهواي شرجی در سراسر لهستان با حرکت در جهت شمال غرب-جنوب شرق بهطور پیوسته افزایش مییابد و در ارتفاع بالاتر از1200متر روز شرجی اتفاق نمیافتد . ضمن بدترین شرایط زیستاقلیمی در رابطه با پدیده شرجی در جنوب شرق لهستان است
درحالیکه بهترین شرایط در قسمتهاي شمالی و غربی - دور از ساحل - و در ارتفاعات اتفاق میافتد.در همین راستا - 2006 - Blazejczky با استفاده از شاخص استرس گرمایی به این نتیجه رسید که روزهاي شرجی از اواسط آوریل آغاز و تا سپتامبر هم ادامه دارد و بیشترین میزان آن درمنطقه کارپستین مشاهده میشود.
- 2007 - Blazejczky در مقاله اي از پدیده شرجی بهعنوان یکی از شاخصهاي طبقهبندي آبوهوایی جدید یاد میکند.
- 2001 - Zarnowiecki پدیده شرجی را در8 نقطه که داراي چشمانداز شهري متفاوت بوده مورد ارزیابی قرارداد اهم نتایج این پژوهش عبارتند از: دورههاي شرجی اغلب در نواحی با ساختمانهاي متراکم و زمینها آسفالتی و بتونی سخت مثل ایستگاه مترو و همچنین در مجاورت پهنههاي آب مثل دریاچه اتفاق میافتد. در نواحی که ساختمانهاي پراکنده .جادههاي عریض هستند و یا در نواحی که پوشش گیاهی وجود دارد مثل باغ و پارك پدیده شرجی به وقوع میپیوندد.
در ایران کاویانی - 1360 - شاید جز اولین محققینی بوده که با بررسی روشهاي محاسبه ماههاي شرجی و با الهام از تجارب محققینی همچون شارلو. لانکاستر و کارستون, آغاز و پایان ماههاي شرجی مناطق ساحلی جنوبی کشور را تعیین و درجه شدت آن هارا باهم مقایسه کرد.
آرامش - 1391 - در مطالعهي امکانسنجی وقوع شرجی با استفاده از رابطهي شدت شرجی در جنوب ایران نشان داد که سواحل استانهاي سیستان و بلوچستان و هرمزگان به علت عرض جغرافیایی کمتر ظرفیت بیشتري براي وقوع پدیده اقلیمی دارند، بهطوريکه حتی در دوره سرد سال احتمال وقوع شرجی در مناطق فوق وجود دارد، گسترش شرجی در نواحی پست بیشتر از نواحی مرتفع بوده که علت آن رژیم دمایی خاص نواحی مرتفع است.
الماسی - - 1391 در مطالعه خود در خوزستان به این نتیجه رسید که ایستگاههاي آبادان, بندر ماهشهر و اهواز بیشترین فراوانی روزهاي شرجی شدید و شرجی خطرناك را داشته و روند سالانه این رخداد در آبادان و شوشتر افزایش چشمگیري داشته است. باعقیده و همکاران - 1392 - در بررسی پدیده شرجی در سواحل شمالی کشور با استفاده از شاخص شدت شرجی و فشار جزئی بخارآب به این نتیجه رسیدند که بیشترین رخدادهاي شرجی در نواحی ساحلی - بهویژه در ایستگاه نوشهر - و همچنین در استان مازندران مشاهدهشده است که علل همدیدي آن حاکمیت پرفشار جنب حاره معرفیشده که با افزوده شدن شدت و وسعت این پرفشار شدت شرجی در منطقه بالا میرود.
جلگه ساحلی خزر فقط بادربرگرفتن 4 درصد مساحت کشور,4 درصد کل جمعیت ایران را در برمیگیرد. در سواحل دریاي خزر ترکیب اثر رطوبت و دما، پدیده اقلیمی شرجی را در این نواحی پدید میآورد. این منطقهي کشور با توجه، به تمرکز جمعیتی بالا و پتانسیل و قابلیتهاي گردشگري قابلتوجه، نیازمند مطالعه جامع درزمینه◌ٔ, شرایط محدودکننده شرجی است که با توجه به کمبودهاي موجود سعی شده شرایط وقوع پدیده شرجی در این ناحیه از دیدگاه آماري و سینوپتیکی موردبررسی قرار گیرد.
روش تحقیق
منطقه مورد مطالعه در این پژوهش شامل سواحل جنوبی دریاي خزر میباشد، جلگه خزر شامل حاشیه باریک جنوبی دریاي خزر است که بلافاصله بعد از دریا شروع شده و امتداد آن تا پاي کوههاي شمالی البرز و شرقی تالش میرسد - علایی طالقانی،. - 1384 براي بررسی و تحلیل سینوپتیکی پدیده اقلیمی شرجی در سواحل جنوبی خزر، دادههاي رطوبت نسبی و دما مربوط به 7 ایستگاه سینوپتیکی منطقه در طی دوره - 1987_2015 - از سازمان هواشناسی کشور تهیه شدند در جدول 1 مشخصات آنها ذکر شده است.
جدول _1مشخصات جغرافیایی ایستگاههاي موردمطالعه
