بخشی از مقاله
چکیده
تغییر اقلیم در دنیا به شکل افزایش و یا کاهش بسیاری از پارامترهای اقلیمی نمود یافته است. این تحقیق به بررسی پدیده شرجی که بهعنوان یکی از عوامل کاهنده آسایش اقلیمی است، در بخشهای جنوبی دریای خزر پرداخته است. دادههای دما و رطوبت نسبی 5 ایستگاه سینوپتیک برای دوره زمانی 1961 تا 2009 مورداستفاده قرار گرفت. برای شناخت میزان شرجی از روش تجربی ابداعی توسط لانکاستر و کارستون استفاده شد. روند تغییرات پدیده شرجی نیز با استفاده از آزمون من-کندال بررسی شد.
بررسی تغییرپذیری شرجی ایستگاهها نشان داد در تمامی ایستگاهها روند شرجی سالانه در حال افزایش است. در ایستگاه بندر انزلی روند افزایشی معنیدار نبوده است. در ایستگاه گرگان شیب روند تغییرات از دیگر ایستگاهها بیشتر بوده است. افزایش میزان شرجی به میزان زیادی ناشی از افزایش دمای جو در این منطقه و افزایش ظرفیت رطوبتی جو است. این افزایش به همراه کاهش بارش و روزهای بارش در این منطقه میتواند به کاهش میزان آسایش و همچنین افزایش خطر ناشی از بارشهای رگباری در آینده شود.
مقدمه
بحث از تغییرپذیری اقلیم و عناصر آن این روزها در بسیاری از مطالعات علمی در زمینههای مختلف اعم از آب و هواشناسی، هواشناسی، مطالعات محیطزیست و حتی اقتصاد، مدیریت و بهویژه بیمه و بسیاری از علوم دیگر وجود دارد. این پدیده و پیامدهای اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ناشی از آن علاوه بر صاحبان علم، افکار دولتمردان و سیاستمداران را نیز در سرتاسر دنیا به خود جلب کرده است
منابع مختلفی حاکی از آن است که اقلیم کره زمین در طول قرن بیستم و بیست ویکم، بهواسطه دستاندازی گسترده انسان در طبیعت دستخوش تغییرات شده است
اقلیم یک سامانه پیچیده و بسیار حساس است. تغییر اقلیم میتواند نتیجه تغییر در کمیت و رفتار هر یک از عناصر آب و هوایی همچون رطوبت، بارش، ابرناکی، باد و دیگر عناصر مربوط به آبوهوا باشد که بهواسطه تغییر در موازنه انرژی میان این عناصر، ساختار اقلیم میتواند تغییر نماید. امروزه بیشتر مطالعات تغییر اقلیم بر روی دما تمرکز یافتهاند، شاید به این دلیل که دادههای دما بیشتر در دسترس بوده و از طرفی بهطور مستقیم از گازهای گلخانهای تأثیر میپذیرد
تغییر اقلیم منحصر به دما نبوده و موارد گستردهتری را در برمیگیرد. بهطور مثال برای کشورهایی که در عرضهای جغرافیایی میانه قرار دارند تغییرات بارش بهمراتب مهمتر از تغییرات دما خواهد بود. علاوه بر دما و بارش برخی از پدیدههای اقلیمی دیگر همانند شرجی تأثیر زیادی بر روی سلامت انسان و اکوسیستمهای طبیعی دارند. شواهد زیادی نشان میدهد همراه با تغییرات دما و بارش در مناطق مختلف کره زمین این پدیده نیز در حال تغییر است
مطالعه در مورد بارش و دما در مناطق مختلف ایران به میزان قابلتوجهی انجام شد اما مطالعه چندانی در مورد تغییرپذیری رخداد شرجی در بخشهای جنوبی دریای خزر که به میزان زیادی متأثر از این پدیده است انجام نگردید. تغییر در میزان و زمان پدیده شرجی باعث نابسامانیهای زیادی در جنبههای مختلف زندگی انسان بهویژه در بخشهای زراعت، دامپروری، حملونقل خواهد شد. شناخت این تغییرات به برنامهریزان آگاهی بیشتری در تصمیمگیری میدهد.
یکی از عوامل مؤثر در شرایط آسایشی انسان پدیده شرجی است. این پدیده در سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان و سواحل جنوبی دریای خزر بهویژه در دوره گرم سال باعث از بین رفتن شرایط آسایش انسان میشود. بررسی حاضر برآنست تا روند تغییرات این پدیده را در بخشهای جنوبی دریای خزر مطالعه نماید.
روش تحقیق
منطقه موردبررسی شامل سه استان شمالی کشور گیلان، مازندران و گلستان میباشد. با توجه به دوره آماری مناسب موجود از دادههای روزانه 5 ایستگاه سینوپتیک سازمان هواشناسی در دوره آماری 1961-2009 استفاده شد
شکل 1موقعیت منطقه و ایستگاههای موردمطالعه
جدول 1 ویژگیهای ایستگاههای همدیدی منطقه موردمطالعه
جهت بررسی تغییر در پارامترهای اقلیمی پژوهشهای چندی از روش من-کندالٌ برای بررسی روند استفاده نمودهاند براساس این روش رتبه هر یک از xها مشخصشده و هر رتبهای از - i=1:N - xi با تمامی رتبههای ماقبل مقایسه میگردد. اگر ni تعداد رتبههای بزرگتر از xi باشد در این صورت مجموع - رابطه شماره - 2 آنها و آزمون - رابطه شماره - 3 محاسبه میگردد. سپس مقدار با - - W - رابطه شماره - 4 مقایسه میگردد:
که مقدار 1/96 مقدار بحرانی توزیع نرمال استاندارد - Z - با سطح احتمال 95 درصد در آزمون دو دامنهای، P مجموع ni و N تعداد دادههاست. اگر − - τ - t < τ < + - τ - tباشد، سری زمانی فاقد روند معنادار است؛ اما در حالتی که τ > + - τ - t و یا − - τ - t > τ دادهها دارای روند معنیدار خواهد بود. در حالت مثبت روند افزایشی و در حالت منفی روند کاهشی است.
یافتهها
با بهکارگیری روش ارائهشده توسط لانکاستر و کارستون برای محاسبه شرجی تعداد پدیدههای شرجی سالانه هریک از ایستگاهها استخراج شد.
