بخشی از مقاله
چکیده
شکوفایی سیانوباکتر گونه Nodularia spumigena Mert برای اولین بار در حوضه جنوبی دریای خزر در تاریخ اوایل مهر سال 1384 مشاهده شد. هدف از این بررسی اثر Nodularia spumigena روی فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب، زوپلانکتون، موجودات کف زی و شانه دار Mnemiopsis leidyi است بررسی نشان می دهد که با شکوفایی Nodularia Mert spumigena در سال 1384 میزان نیترات افزایش چشمگیری در لایه سطحی عمق 20 متر داشته است. تراکم فیتوپلانکتون که تحت تاثیر شکوفایی قرار داشت در لایه سطحی محل شکوفایی2261/60× 106 عدد در مترمکعب اندازه گیری شد که 11 برابر لایه کف و 16 برابر لایه سطحی در عمق 7 متر بوده است. همراه با افزایش سیانوفیتا در عمق 20 متر میزان زوپلانکتون 7 برابر و بنتوز 10 برابر کمتر ازعمق 7 متر بوده است. این تغییرات اثر تخریبی شکوفایی را در منطقه نوشهر نشان می دهد. با توجه به اینکه لکه های شکوفایی با جریان از یک منطقه به نواحی دیگر حرکت می کنند، خطر بزرگی برای پرورش ماهی در قفس خواهند بود.
کلمات کلیدی: فیتوپلانکتون، Nodularia spumigena، زوپلانکتون، بنتوز، آبزی پروری، دریای خزر
مقدمه
سیانوباکترها در سرتاسر دنیا در خشکی ، آب شیرین و زیستگاه های دریایی یافت می شوند. شکوفاییNodularia spumigena در طول تابستان 1990 در ناحیه وسیعی از لاگونهای لب شور واقع در جنوب شرقی Urguay - جنوب آمریکا - ثبت شد. شکوفایی آنها در آب هایی با pH برابر 8/3 و درجه حرارت23 درجه سانتی گراد بود - . - Perez et al., 1999 سیانوباکترها به دلیل داشتن هتروسیست و آنزیم نیتروژناز قادرند از ترکیبات آلی و معدنی استفاده کنند و در دریای بالتیک تقریبا 50 در صد از نیتروژن آب را فراهم می کنند . - Stal et al., 2003 - این گونه می تواند به راحتی در محیط هایی که شوری بین Lehtimaki - 5-13 PSU - et al. , 1994 و درجه حرارت آب بیش از 20 درجه سانتی گراد باشد - Mazur-Marzec et al., 2006 - به خصوص در تابستان به خوبی رشد کنند. هدف از این بررسی تعیین تغییرات فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب و وضعیت زوپلانکتون، موجودات کفزی و شانه دار Mnemiopsis leidyi در زمان بلوم Nodularia spumigena می باشد.
مواد و روشها
نمونه برداری در منطقه نوشهر جایی که بلوم مشاهده شد، در موقعیت جغرافیایی 51o 30 / 650 // تا 51 o 31 / 249 // طول جغرافیایی و 36o 40 / 108 // تا 36o 40 / 255 // عرض جغرافیایی انجام شد. دو ایستگاه در عمق 7 متر و 20 متر انتخاب شدند. لایه سطحی عمق 20 متر محل شکوفایی جلبک بود و درلایه سطحی عمق 7 متر شکوفایی در سطح آب مشاهده نشد. نمونه برداری فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب به وسیله نمونه بردار روتنر و با روش استاندارد متد اندازه گیری شد - . - APHA, 2005 برای نمونه برداری فیتوپلانکتون 500 سی سی آب از عمق مورد نظر در ظروف شیشه ای جمع آوری و با فرمالین 4 - درصد - فیکس شدند - . - Sorina, 1978 شانه دار به وسیله تور پلانکتون با چشمه 500 میکرون و قطر دهانه 50 سانتی متر نمونه برداری شد - . - Kideys et al., 2001 نمونه برداری زوپلانکتون با تور پلانکتون با چشمه100 میکرون با قطر دهانه36 سانتی متر صورت گرفت و با استفاده از پی پت Stample و لام شمارش Bogarov شمارش شد - . - Newell and Newell, 1977 برای نمونه برداری موجودات کف زی از نمونه بردار Grab با سطح پوشش 0/1 مترمربع استفاده گردید و با فرمالین %10 فیکس و به آزمایشگاه انتقال داده شدند.
نتایج و بحث
در بررسی فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی، pH و شوری تغییرات زیادی نداشتند، میزان اکسیژن در کف نسبت به سطح کاهش و به 7/5 میلی گرم در لیتر رسید و میزان سیلیس در لایه سطحی عمق 20 متر 2 برابر عمق 7 متر و میزان فسفات و نیتریت در قسمت کف عمق 20 متر بیشتر بود ولی میزان نیترات افزایش چشمگیری در لایه سطحی عمق 20 متر داشته است و به میزان 32/2 میلی گرم در لیتر رسید، به طوری که بیش از 4 برابر عمق 7 متر و لایه نزدیک به کف بوده است. افزایش در فراوانی فیتوپلانکتون نیز مشاهده شده است - جدول . - 1 تراکم فیتوپلانکتون در لایه سطحی عمق 20 متر، محل شکوفایی 2261/60× 106 عدد در مترمکعب،در کف 204/38× 106 عدد در مترمکعب و در عمق 7 متر143/05 × 106 عدد در مترمکعب بود. زی توده فیتوپلانکتون نیز در محل شکوفایی حدود 6 گرم در مترمکعب بود - جدول . - 1
دریای خزر با توجه به عدم ارتباط به آب های آزاد بیش از سایر منابع آبی تحت تاثیر رودخانه ها و منابع آلاینده محیطی است - روشن طبری، . - 1373 با توجه به نتایج حاصله شکوفایی نودولاریا و افزایش فیتوپلانکتون، کاهش زوپلانکتون، موجودات کف زی و شانه دار Mnemiopsis leidyi، افزایش نوترینت ها این عوامل نشان می دهد که دریای خزر به سمت یوتروفی می رود. بررسی سال 1389 نیز نشان می دهد که N. spumigena در همه فصول سال مشاهده شد. این گونه در تابستان بیش ترین تراکم و پراکنش را داشته است. در این فصل در ایستگاه های انزلی، سفیدرود و نوشهر در همه اعماق مورد بررسی مشاهده شد. گونه N. spumigena می تواند در شرایط مناسب شکوفا شود و حیات ماهیان موجود در قفس را با کمبود اکسیژن و تولید سم هپاتوتوکسین تهدید نماید. به همین دلیل نیاز است تا اکوسیستم دریای خزر به طور مستمر بررسی شود تا بتوان برنامه ریزی دقیقی در ارتباط با بروز حوادثی مانند شکوفایی جلبکی و ورود گونه های غیر بومی داشت.
