بخشی از مقاله
چکیده:
افیولیت نیریز جزیی از نوار بزرگ افیولیتی تتیس و بخشی از یک کمربند رورانده 3000 کیلومتری است که در کرتاسهپسین بر روی لبه صفحه قارهای عربستان رانده شده است. در اثر فرآیند سرپانتینیشدن، کانی-های منیزیمدار سنگهای الترامافیک - مخصوصاً الیوین و پیروکسن - توسط کانیهای آبدار گروه سرپانتین جانشین میشوند. به منظور تحلیل طیفی و تعیین درجه سرپانتینیشدن الترامافیکهای این مجموعه افیولیتی، منحنی طیفی نمونههای صحرایی با استفاده از دستگاه طیف سنج ASD تهیه شد.
در اثر فرآیند سرپانتینیشدن خصوصیات جذبی قوی نزدیک 1 میکرومتر مربوط به کانیهای اولیه در سنگهای الترامافیک محو و خصوصیات جذبی مربوط به کانیهای ثانویه گروه سرپانتین که جذب قوی در 1/4 و 2/3 میکرومتر و جذب ضعیفتر در1/95 و 2/1 میکرومتر است، ظاهر میشود.
میزان سرپانتینی شدن نمونهها با انجام مطالعات میکروسکوپی تخمین زده شد و با مقایسه این میزان با منحنیهای طیفی نتیجه گرفته شد که میزان سرپانتینیشدن ارتباط مستقیم با عمق جذب در 1/4 و 2/3 میکرومتر و شدت بازتاب در 1/6 میکرومتر دارد. سپس با استفاده از الگوریتم انطباق سیمای طیفی - SFF - نقاط با درجات متفاوت سرپانتییشدن نقشه برداری شد و نتیجه گرفته شد اکثر نقاط رخنمون یافته در منطقه با درجات خیلی زیاد سرپانتینی شدهاند.
مقدمه :
مجموعههای افیولیتی ایران در اکثر موارد متحمل دگرسانیهای شدیدی شدهاند که حاصل این تجزیه و دگرسانیها پیدایش سنگها و کانیهایی است که در پارهای از موارد از نظر اقتصادی با ارزشهستند، یکی از این دگرسانیها سرپانتینیشدن است. سرپانتینیشدن فرآیندی تبدیلی است که طی آن کانیهای سیلیکاته منیزیم - Mg - دار سنگهای الترامافیک - الیوین و پیروکسن - توسط کانیهای آبدار گروه سرپانتین جانشین میگردند . - Van Der Meer, 1995 - حاصل این دگرسانی سرپانتینهایی است که شامل سه پلیمورف کریزوتیل، آنتیگوریت و لیزاردیت بهاضافه مقادیر کمتری بروسیت، تالک، ترمولیت، مگنتیت و کربنات است
در این مقاله خصوصیات طیفی سنگهای الترامافیک سرپانتینی شده افیولیت نیریز بررسی میشود و با مقایسه منحنیهای طیفی و مقاطع میکروسکوپی، تغییراتی که در طیف این سنگها بر اثر فرآیند سرپانتینی-شدن ایجاد میشود بیان میگردد و با استفاده از الگوریتم انطباق سیمای طیفی - SFF - نقاط با درجات متفاوت سرپانتینیشدن نقشه برداری میشوند.
افیولیت نی ریز جزیی از نوار بزرگ افیولیتی تتیس و بخشی از یک کمربند رورانده 3000 کیلومتری است که در کرتاسهپسین بر روی لبه صفحه قارهای عربستان رانده شده است. این افیولیت در امتداد زون تراستی زاگرس و در جنوب شرق کمربند دگرگونی سنندج-سیرجان واقع شده است
واحدهای سنگی در این کمپلکس افیولیتی شامل پریدوتیتهای سرپانتینی شده - عمدتاً هارزبورژیت، لرزولیت، دونیت و پیروکسنیت - ، گابروهای تودهای و لایهای، دایکهای ورقهای، پیلولاواها، میان لایههایی از سنگهای رسوبی ریزدانه سرخ رنگ با چرتهای رادیولاریتی ژوراسیک تا کرتاسه بالایی و لایههای نازکی از سنگ آهکهای پلاژیک میباشد
شکل -1 نقشه پرآکندگی افیولیتهای ایران - a - موقعیت افیولیت نیریز و نقاط نمونهبرداری شده - b -
نمونهبرداری از قسمتهای هوازده رخنمونهای موجود در این کمپلکس افیولیتی به منظور تهیه منحنی طیفی و مقطع میکروسکوپی انجام شد. طیف نمونهها بوسیله دستگاه ASD تهیه شد و به منظور تعیین کانیشناسی و میزان سرپانتینیشدن نمونهها، مقطع میکروسکوپی از آنها تهیه شد و با مطالعه مقاطع میکروسکوپی میزان سرپانتینیشدن آنها تخمین زده شد.
بحث:
شکل - a - 2 بیانگر خصوصیات طیفی کانیهای الیوین، کلینوپیروکسن و ارتوپیروکسن است که کانیهای اصلی سازنده سنگهای الترامافیک را تشکیل میدهند و شکل - b - 2 بیانگر خصوصیات سنگهای ثانویه است که در اثر فرآیند سرپانتینیشدن بهوجود میآیند است.
رفتار طیفی الیوین و کلینوپیروکسن تقریباً شبیه به هم است و جذب اصلی آنها در نزدیک 1 میکرومتر، به دلیل انتقال الکترونی یونهای آهن فرو در جایگاه اکتاهدرال است
خصوصیات اصلی کانی ارتوپیروکسن جذب قوی در 0/91 میکرومتر میباشد، این جذب ناشی از انتقال
الکترونی یونهای آهن فرو است. ویژگی گستردهتر در 1/85 میکرومتر است که بهعلت تغییرات مشابه در یونهای فرو در جایگاه اکتاهدرال است
منحنی طیفی مربوط به سنگهای الترامافیک سرپانتینیشده خصوصیات جذب قوی در 1/4 و 2/3 میکرومتر و خصوصیات جذبی ضعیفتر در 1/95 و 2/1 میکرومتر نشان میدهد
سیماهای جذبی فوق به حضور آب و ارتعاشات هارمونیک و ارتعاشات ترکیبی درگیر با حالتهای کششی OH نسبت داده میشود. سیمای جذبی 2/3 میکرومتر مربوط ترکیب حالتهای کششی OH با حالتهای خمشی Mg -OH میباشد
شکل -2 منحنی طیفی کانیهای سازنده سنگهای الترامافیک - a - منحنی طیفی سنگهای سرپانتینی شده - b -
شکل - a - 3 منحنی تفکیک بالای نمونههایی است که بر اساس افزایش درجه سرپانتینیشدن از پایین به بالا مرتب شدهاند.
در اثر سرپانتینیشدن، خواص طیفی مربوط به کانیهای اولیه - جذب در 1 و 1/85 میکرومتر - محو و خواص طیفی کانیهای سرپانتین ثانویه - جذب قوی در 1/4، 1/95، 2/1 و 2/3 میکرومتر - ظاهر میشود . - Hunt & Evarts, 1981 - افزایش درجه سرپانتینیشدن ارتباط مستقیم با عمق جذب در 1/4 و 2/3 میکرومتر و عمق بازتاب در 1/6 میکرومتر دارد و هر چه عمق این جذب ها و بازتاب بیشتر باشد نشاندهنده درجه سرپانتینیشدن بیشتر است. شکل - b - 3 منحنی بازنویسی شده نمونههای فوق است.
