بخشی از مقاله
چکیده
سالانه میلیونها دلار ارز جهت واردات محصولات کشاورزی میشود و این در حالی است که مقدار زیادی از محصولات کشاورزی به ضایعات تبدیل میشود و این روند هر ساله سیر صعودی به خود میگیرد، این مسئله زمانی اهمیت خود را نشان می دهد که بدانیم ضایعات محصولات کشاورزی در دیگر کشورها منبع اصلی تأمین سایر فرآوردهها میباشند به همین دلیل عواملی که در ایجاد و توسعه محصولات دخالت دارند باید مشخص شوند. هدف تحقیق حاضر تحلیل عوامل موثر بر ضایعات سیب در استان زنجان بود.
دادههای لازم برای انجام این پژوهش پیمایشی از طریق روش نمونهگیری طبقهای با انتساب متناسب - Stratified - Random Sampling از بین باغداران سیب در استان زنجان جمعآوری گردید. در این راستا با تکمیل 200 پرسشنامه اطلاعات لازم جمعآوری گردید. نتایج تحقیق نشان داد بین سطح سواد و میزان ضایعات سیب کشاورزان در سال گذشته تفاوت مثبت و معنیداری در سطح %99 وجود داشت اما تفاوت معنیداری بین سطح سواد و میزان ضایعات در پنج سال گذشته وجود نداشت.
همچنین هیچگونه تفاوت معنیداری بین افرادی که در کلاسهای آموزشی و ترویجی شرکت کرده بودند و افرادی که در کلاسها شرکت نکرده بودند از لحاظ میزان ضایعات در پنج سال گذشته و سال گذشته وجود ندارد. نتایج ضریب همبستگی حاکی از آن است که بین درآمد سالیانه حاصل از باغات و میزان ضایعات در پنج سال گذشته و سال گذشته به ترتیب رابطه مثبت و معنیداری در سطح 99 و 95 درصد وجود داشت.
مقدمه
توسعه روز افزون جمعیت، نیاز به تأمین غذا را روز به روز افزایش میدهد. به منظور افزایش تولید و رفع هر چه بیشتر مایحتاج بشر راهکارهای مختلفی چون افزایش سطح زیر کشت، افزایش عملکرد در واحد سطح، دستیابی به ارقام برتر، مدیریت عملیات زراعی؛ دفع آفات و بیماریها، آبیاری، تغذیه، هرس و غیره وجود دارد. در این بین یکی از راهکارها که به دست فراموشی سپرده شده است و کمتر مورد توجه قرار می گیرد کاهش ضایعات پس از تولید است که محققان به این بخش اصطلاح » برداشت مخفی« را اختصاص داده اند. محصولات باغی - شامل کلیه میوهها، سبزیها و گل و گیاهان زینتی - به دلیل بالا بودن درصد رطوبتشان و ماهیت فیزیولوژیکی خاصی که دارندطبیعتاً، دارای ضایعات بیشتری پس از برداشت می باشند، گاهی بسته به نوع محصول ممکن است تا %60 محصول تولیدی به این طریق از دایره مصرف خارج شود.
عوامل متفاوتی هم در دوره قبل از برداشت و هم در دوره پس از برداشت در شدت این پدیده مؤثر هستند. برخی از این عوامل تحت کنترل است و انسان می تواند آنها را به نحو صحیح تحت تأثیر قرار داده و با این وسیله ضایعات را به حداقل برساند
بر اساس آمار سازمان خواربار کشاورزی - FAO - ، ایران در تولید 15 محصول زراعی و 25 محصول باغی در جهان مقام نخست تا دهم را دارد، از نظر تنوع تولید مقام سوم و از نظر تولید پسته، زعفران و خرما مقام نخست را به خود اختصاص داده است ولی علیرغم وجود امکانات بالقوه فراوان و تولید قابل ملاحظه انواع محصولات کشاورزی در کشور، سالانه شاهد محصولاتی از قبیل گندم و برنج می باشیم که به دلایل گوناگون، از جمله عدم وجود صنایع تبدیلی، بستهبندی، نگهداری مناسب و کافی، یکپارچه و مکانیزه نبودن اراضی کشاورزی و عدم احداث صنایع در قطبهای عمده تولید محصولات کشاورزی به صورت مجتمع های کشت و صنعت، مقادیر زیادی از این تولیدات در اثر حمل و نقل و نگهداری طولانی و نامناسب ضایع می شود و از بین می رود که این میزان ضایعات در ایران از میزان متعارف در کشورهای توسعه یافته بالاتر است
بررسی میزان کل ضایعات محصولات کشاورزی ایران طی سالها 1353-81 نشان میدهد بیشترین میزان ضایعات در سال 1381، 8804442 - تن - و کمترین میزان آن نیز در سال 1353، 2291167 - تن - بوده است. متوسط سهم سالانه میزان ضایعات از کل تولید محصولات کشاورزی کشور طی دوره مورد بررسی برابر با %6/58 بوده است. متوسط نرخ رشد سالانه ضایعات محصولات کشاورزی ایران نیز برابر با %5/41 بوده است که بیشترین نرخ رشد در سال 1369 و برابر با %24/22 بوده است.
متوسط سهم سالانه ضایعات محصولات کشاورزی جهان از میزان کل تولید محصولات کشاورزی جهان برابر با %4/29 بوده است. نرخ رشد سالانه میزان ضایعات محصولات کشاورزی جهان نیز طی دوره مورد بررسی برابر %1/81 بوده است. متوسط سهم سالانه ضایعات محصولات کشاورزی ایران از میزان کل ضایعات محصولات کشاورزی جهان نیز طی سالهای 1353-81 برابر با %1/07 بوده است. بیشترین سهم ضایعات برابر با %1/44 - در سال - 1381 و کمترین سهم برابر با %0/63 - در سال - 1353 بوده است
براساس آمارهای موجود در ایران تقریباً نیمی از محصولات کشاورزی بدون اینکه به مصرف برسد در مراحل مختلف از بین می روند و صنایع تبدیلی موجود در ایران به آن حد از رشد نرسیده که بتواند از تمامی اجزاء یک محصول کشاورزی بهره مناسب و کامل را ببرد . کلیه اقلام وارداتی و صدها ماده پر ارزش دیگر در حال حاضر در سراسر دنیا از ضایعات و محصولات جانبی کشاورزی و طی یک برنامه منسجم در صنایع بهره میبرند.
