بخشی از مقاله
چکیده
پدیده گردوغبار همواره یکی از بلایاي طبیعی در مناطق خشک است؛ اما بهتازگی، در بخش - هاي غرب و جنوبغربی کشور،عل یرغم وجود غبارات محلی، شاهد وقوع ریزگردهاي با منشأخارجی هستیم. لذا این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل آماري فراوانی وقوع ریزگردها و غبارات محلی در استان کردستان و با بهرهگیري از دادهها ي دید افقی روزانه ایستگاههاي سینوپتیک در دوره 25 ساله از 1370 تا 1394 انجام گرفت. نتایج، حاکی از غالببودن غبارات محلی در دهه 80 و ریزگردها در دهه 90 بود.
همچنین با شروع فصل گرما از ماههاي اسفند تا مرداد ریزگردها و در ماههاي سرد سال از شهریور تا بهمنماه، غبارات محلی، غالب بودند. نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف، غیر نرمال بودن توزیع دادهها ي دید سالانه و ماهانه را در سطح معناداري 95 درصد نشان داد. نتایج آزمون ناپارامتري کروسکال والیس حاکی از تفاوتمعن یدار آماري بین دادههاي دید افقی روزانه، در ماهها و سالهاي مختلف سال و در سطح معناداري صفر، در طی دوره مورد مطالعه بود. بررسی درصد فراوانی کلاسهاي دید افقی روزهاي غبارناك در مقیاس سالانه حاکی از بیشتر شدن غلظت غبارها و کاهش دید افقی در دهه 90 نسبت به دهه 80 بهدلیل وقوع ریزگردها بود.
واژگان کلیدي: دید افقی؛ ریزگرد؛ غبار محلی؛ فرسایش بادي؛ کردستان
مقدمه
طوفان گردوغبار یکی از پر هزینهترین و مخربترین حوادث در بسیاري از مناطق بیابانی است. این طوفانها داراي اثرات محیطی و انسانی فراوانی هستند - جعفري، . - 1390 تغییرات اقلیمی در مقیاس جهانی و محلی، تغییر در چرخه بیولوژیکی، افزایش بیماران ریوي، خسارت به محصولات جال یزي، ذرت و گندم، تعطیلی مدارس، فرودگاهها و ادارات، کاهش دید افقی و افزایش تصادفات جادهاي از جمله این مشکلات هستند.
بیش از %30 از مساحت ایران را مناطق خشک و نیمه خشک در بر میگیرد در بسیاري از منابع، جنوب شرق ایران به عنوان یکی از مناطق اصلی گردوغبار در جهان شناخته شده است پژوهشها ي متعدد نشان میدهد که چالههاي مرکزي ایران بیشترین روزهاي گردوغباري را دارند. به عنوان مثال بادهاي 120 روزه در استان سیستان و بلوچستان به بیش از 150 روز در سال افزایش یافته است. اما روزهاي غبارآلود در مناطق غرب و جنوب غربی کشور به دلیل مجاورت با بیابانهاي بزرگ کشورهايهم جوار ، بسیار فراوان است و در سالهاي اخیر افزایش یافته است.
آمارها ي سازمان هواشناسی کشور نشان میدهد که میانگین روزهاي غبار آلود در طی 50 ساله گذشته در شهرهاي اهواز و آبادان به طور میانگین به ترتیب 65 و 82 روز بوده استک ه فراوان ی وقوع آن در مرداد ماه بیش از ماههاي دیگر برآورد شده است Modarres - ، . - 2008 تعداد روزهاي گردوغبار رابطه مستقیم با دما و رابطه معکوس با روزهاي بارانی دارد. ارتباط مستقیمی بین تعداد روزهاي غبارناك با باد دیده شده است. میانگین روزهاي گردوغبار ایران 35 روز در سال میباشد در حالیکه بیشترین روزهاي گردوغباري کشور در مرکز و شرق ایران میباشند، همچنین در مناطق جنوب غربی و غرب کشور نیز میانگین روزهاي گردوغباري قابل توجه است که فراوانی وقوع آنها در مرداد ماه بیش از سایر ماهها ي سال است.
استان کردستان به دلیل مجاورت و نزدیکی با منشأهاي شناخته شده ریزگرد مانند کشورهاي عراق، سوریه و عربستان در سالهاي اخیر شاهد افزایش ایندیدهپ بوده است. تاکنون مطالعه جامعی درخصوص تعداد روزهاي غبارناك و سهم ریزگردها از کل روزهاي غبارناك سال صورت نگرفته است لذا پژوهش حاضر درنظر دارد به این مهم بپردازد.
منطقه مورد مطالعه
استان کردستان با مساحت 29137 کیلومترمربع داراي 180 کیلومتر مرز مشترك در غرب خود با کشور عراق است براساس نتایج سرشماري عمومی سال 1390 جمعیت استان 1493645 نفر بوده است که متأثر از پیامدهاي ناگوار ریزگردها و همچنین گردوغبارهاي محلی هستند. اقلیمهاي خشک تا خش ک سرد استان با متوسط بارندگی 250 میلیمتر - بیجار - تا اقلیم نیمهمرطوب معتدل در غرب استان با متوسط بارندگی حدود 800 میل یمتر - مریوان - در استان یافت میشود.
نواحی شرقی و مرکزي استان متأثر از آب و هواي نواحی مرک زي ایران و مناطق غرب متأثر از آب و هواي مدیترانهاي است. از کل مساحت استان 49/6 درصد معادل 1400 هزار هکتار مراتع، 11/3 درصد معادل 320 هزار هکتار جنگل و 39/1 درصد معادل 110 هزار هکتار اراضی زراعی است که در دو دهه اخیر شاهد خسارات فراوان ناشی از پدیده گردوغبار با منشأهاي متفاوت هستیم.
