بخشی از مقاله
چکیده:
کتابهای درسی به لحاظ تأثیرگذاری وسیعی که بر یادگیری عموم دانش آموزان یک کشور دارند، حائز اهمیت فراوان هستند. کتابهای درسی زبان انگلیسی مورد تدریس در مدارس ایران از دیرباز محل نقد پژوهشگران بوده اند. از سال 1391 ، وزارت آموزش و پرورش مجموعه کتاب های جدیدی را با عنوان مجموعه »پراسپکت… به نظام اموزشی ایران معرفی نموده است که رویکردی ارتباطی دارد و می کوشد تا نواقص کتابهای قبلی را برطرف نماید . در پژوهش حاضر، شیوه های بیان کنش گفتاری درخواست، به عنوان یکی از نمودهای مهم فرایند ارتباط در مجموعه کتاب های »پراسپکت… بررسی شده است.
دادههای پژوهش حاضر را تمامی مکالمه های کتاب های » پراسپکت… یک تا سه تشکیل میدهد. در مجموع، پیکره دادههای این پژوهش شامل بیست و یک مکالمه متعلق به این سه کتاب میباشد. این پیکره در چارچوب دو نظریه مهم تحلیل گفتمانی، نظریه ادب و نظریه کارگفت ها بررسی میشود. یافته های پژوهش حاضر نشان میدهد که مجموعه کتاب های » پراسپکت… اگر چه در آموزش مهارت های ارتباطی به دانشآموزان ایرانی گامهای مثبتی برداشتهاند، اما در آموزش شیوه های متنوع و بافتمدار بیان درخواست، به ویژه با در نظر گرفتن فرهنگ بینالمللی موفق عمل نکرده اند. یافتههای پژوهش حاضر می تواند برای برنامهریزان آموزشی، مولفان کتاب های درسی و دبیران و مدرسان زبان انگلیسی مفید و آگاهی بخش باشد
.1 مقدمه:
3 اهمیت کتاب درسی، در فرایند آموزش یک زبان خارجی به فراگیران مورد تأکید بسیاری از صاحبنظران بوده است. شلدون 1987 - و - 1988 معتقد است که کتاب درسی نه تنها بیانگر کلیت قابل ملاحظه و ملموس برنامه آموزشی یک دوره است، بلکه میتواند مزایا و امتیازهای فراوانی هم برای فراگیر و هم برای مدرس ایجاد نماید. دهمرده - 2009 - نیز بر اهمیت نقش کتابهای درسی زبان انگلیسی، به ویژه در نظام متمرکز ایران تأکید دارد
در برنامه درسی ملی ایران، یکی از حوزههای یادگیری دوازدهگانه به حوزه زبان های خارجی اختصاص یافته و چشم انداز، اهداف و رویکرد آموزش زبان های خارجی در کشور به این شکل ترسیم شده است:
ضرورت و کارکرد حوزه: از آن جا که مراودات اجتماعی تحت تأثیر تعاملات جوامع بشری و رشدّفناوری توسعه پیدا کرده و " … این دامنه هر روز افزایش پیدا می کند، برای برقراری ارتباط سازنده و آگاهانه ضروری است دانش آموزان علاوه بر زبان مادری که به آنان امکان تعامل در سطح روابط میان فردی - خانوادگی، محلی و ملی - را میدهد، توانایی برقراری ارتباط با سایر جوامع و دستاوردهای بشری را در سطح منطقه ای و جهانی دارا باشند. آموزش زبان خارجی، علاوه بر کارکرد ارتباط میان فردی و بین فرهنگی، در توسعه اقتصادی مانند صنعت گردشگری، تجارت، فنآوری، توسعه علم و هوشیاری اجتماعی سیاسی مؤثر است
قلمرو حوزه: ...
امروزه آموزش زبان بر توانایی ارتباطی و حل مسئله تأکید دارد، به گونهای که فرد پس از آموزش قادر به ایجاد ارتباط با استفاده از تمامی مهارت های چهارگانه زبانی - گوشکردن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن - برای دریافت و انتقال معنا باشد
جهت گیریهای کلی در سازماندهی محتوا و آموزش حوزه: رویکرد آموزش زبان های خارجی، رویکرد ارتباطی فعال و خودباورانه است. در سطوح آغازین آموزش، محتوای آموزشی پیرامون موضوعات بومی و نیازهای یادگیرنده چون بهداشت و سلامت، زندگی روزمره، محیط اطراف و ارزش ها و فرهنگ جامعه در قالب های جذاب انتخاب و سازماندهی می شود و در سطوح بالاتر انتخاب و سازماندهی محتوای این حوزه به سمت کارکردهای فرهنگی، علمی، اقتصادی، سیاسی و... متناسب با متون آموزشی سایر حوزه های یادگیری و در جهت تعمیق آن آموزش ها خواهد بود.
از آنجا که فرایند ارتباط مهمترین مؤلفه مورد تاکید برنامه درسی ملی در حوزه زبان های خارجی است، در پژوهش حاضر برای بررسی میزان بهکارگیری روش های ارتباطی در کتاب های تألیف شده، به بررسی چگونگی آموزش شیوه بیان کنش درخواست در 6 میپردازیم.5 و نظریه کارگفت 4 در چارچوب کلی تحلیل گفتمان و دو زیر مجموعه اصل ادب مجموعه کتاب های »پراسپکت…
.2 پیشینه تحقیق:
-1-2 مطالعات انجام شده با استفاده از رویکردهای ارتباطی در به کارگیری زبان:
-1-1-2 مطالعات خارجی:
8 - 1988 - 7، رابرتز از مطالعات انجام شده در زمینه کاربرد اصل ادب و نظریه کارگفت در زبانهای مختلف میتوان به ماتسوموتو - 2006 - 12 13 و کمال عبدالمجید - 2004 - 11، مارتی - 2003 - 10، فوکادا و آساتو - 2000 - 9، مینگ چانگ - - 1992، کیتامورا - 2009 - اشاره کرد.
- 2009 - 14 تنوع درک کارگفت ها را در فرهنگ های مختلف از طریق کاربرد آنها در زبان های انگلیسی، آلمانی، هلندی و اوگیرمن روسی مقایسه کرده است. در این پژوهش، رابطه غیرمستقیم گویی با ادب در فرهنگهای مختلف بررسی شده و تاکید بر نحوه درخواست بوده که نوع مستقیم آن ویژگی زبان های هلندی و روسی می باشد، اما نوع غیرمستقیم در زبان های انگلیسی و آلمانی کاربرد بیشتری دارد.
-2-1-2 مطالعات ایرانی:
محققان ایرانی از نظریه های کارگفت و ادب در تحلیل متون مختلف استفاده کرده اند. به عنوان مثال عموزاده و رمضان زاده - 1385 - اهمیت نظریه کارگفت در تحلیل متن و رابطه آن را با نظریه ادب بررسی کرده اند. پهلواننژاد و رجب زاده - 1389 - بر پایه این نظریه، به تحلیل متن زیارتنامه امام رضا - ع - پرداختهاند. ایشانی و نعمتی قزوینی - 1393 - نیز برای تحلیل خطبه حضرت زینب - س - از این نظریه استفاده کرده اند.
پژوهش هایی نیز با محوریت آموزش زبان دوم در چارچوب نظریه های کارگفت و ادب انجام شده است. به عنوان مثال میتوان به سلمانی - 2008 - ، شهیدی تبار - 2012 - وکوهی و جدیدی - 2012 - اشاره کرد.
رسولی خورشیدی - 2013 - با استفاده از الگوی ادب براون و لوینسون میزان پیشرفت ایرانیان یادگیرنده زبان انگلیسی در هندوستان را هنگام به کار بردن راهبردهای درخواست و معذرت خواهی بررسی کرده است. در این پژوهش 72 زبانآموز در سه آزمون متفاوت شرکت کرد هاند و نتایج نشان داده که مدت اقامت در خارج از کشور تأثیر مثبتی بر یادگیری هنجارهای ادب همچون درخواست و معذرت خواهی دارد.
عادل و همکاران - 2016 - پژوهش دیگری است که به بررسی کیفی راهبردهای ادب به کارگرفته شده توسط انگلیسی آموزان ایرانی در کلاسهای مجازی پرداخته است . در این پژوهش، چهارده نفر ایرانی که در سطوح مختلف مشغول یادگیری زبان انگلیسی بودند، شرکت و در مجموع 1520 پارهگفتار مودبانه تحلیل گردید. نتایج تحقیق نشان داد که آزمودنیها به طور متناوب برای نشان دادن دوستی، صمیمیت و تعامل در گروه، بیشتر از راهبردهای ادب ایجاب استفاده کردهاند.
-2-2 پیشینه آموزش زبان انگلیسی در ایران:
پیشینه آموزش رسمی زبان انگلیسی به عنوان زبان خارجی اصلی در مدارس ایران، به سال 1318-1317 هجری شمسی باز میگردد. در آن ایام مجموعه کتاب های زبان انگلیسی برای آموزش در مقطع شش ساله دبیرستان توسط گروه ی از مؤلفان ایرانی و 19 خارجی تألیف گردید. کتابهای اولیه، تقریبا بیست و پنج سال - تا سال 1343 که با مجموعه موسوم به کتاب های سطح بندی شده جایگزین گردید - آموزش داده شد. این کتابها در سال 1361 با مجموعه دیگری از کتاب های تالیف شده توسط وزارت آموزش و پرورش جایگزین گردید.
آموزش زبان انگلیسی در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی سه مقطع 1361 تا 1369، 1370 تا 1382 و 1383 تا 1391 20 محور تدریس بوده اند. از آنجا که این کتابها حدود ربع قرن داشته که در تمام آنها، مجموعه کتاب ه ای »رایت پث تو انگلیش… بدون تغییر چندانی در نظام آموزشی ایران مورد استفاده قرار گرفتند، از منظرهای مختلف از جمله طراحی آموزشی، تطابق با رویکردهای روزامد آموزش زبان در جهان و توجه به مقوله فرهنگ مورد بررسی و نقد پژوهشگران قرار گرفتند
