بخشی از مقاله
چکیده
دامپروري ارگانیک زیر مجموعه اي از یک سامانه کشاورزي ارگانیک است که در آن از نهاده هاي بیرونی کمتري استفاده می شود.
هدف از انجام این پژوهش تحلیل مولفه هاي توسعه دامپروري ارگانیک می باشد و به روش توصیفی- همبستگی انجامشده است.
جامعه آماري تحقیق شامل دامداران استان اردبیل - 119387خانوار. - N= بود حجم نمونه با استفاده از آماره کوکران،240 نفر تعیین گردید. نمونهگیري به روش نمونهگیري طبقهاي با انتساب متناسب انجام گرفت و در داخل طبقهها افراد بهطور کاملاً تصادفی جهت مطالعه انتخاب شدند. افراد موردمطالعه با استفاده از پرسشنامه مورد پرسشگري و مصاحبه قرار گرفتند.
در پژوهش حاضر ابزار اصلی گردآوري دادهها، پرسشنامه بوده است. تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل عاملی تاییدي نشان داد عوامل هفتگانه دامپروري ارگانیک - رفاه و آسایش دام، بهداشت، ایمنی و دامپزشکی، تغذیه دام، تجهیزات، امکانات و مدیریت ضایعات ، مدیریت شیر دوشی، منشا دام و اصلاح نژاد و مدیریت عمومی - با 31 متغیر مورد تایید قرار گرفت.
مقدمه
طی دو دهه گذشته دامپروري ارگانیک با افزایش اقبال تولیدکنندگان، سیاست مداران و مصرف کنندگان سراسر دنیا همراه بوده است. نیز در دنیا یک تقاضاي در حال افزایش براي تولیدات دامی مبتنی بر چرا و ارگانیک وجود دارد. قابل پیشبینی است که تولیدات لبنی ارگانیک به واسطه پیشرفتهاي تکنولوژیک که توانایی تولید محصولاتی با دوره ماندگاري طولانیتر را فراهم میکند، رشد14/1درصد را در سالهاي 2013 الی 2019 تجربه نماید - . - Lane, 2013 از جمله مهم ترین دلایل این امر، منافع زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادي و سازگاري سامانه هاي ارگانیک با منابع و نهاده هاي محلی می باشد
دامپروري ارگانیک زیر مجموعه اي از یک سامانه کشاورزي ارگانیک است که در آن از نهاده هاي بیرونی کمتري استفاده می شود و بقایاي آفت کش ها و آنتی بیوتیک ها را در مواد غذایی کم کرده و از آلودگی آب هاي زیر زمینی و فرسایش آب و خاك جلوگیري می کند. بعبارتی دامپروري ارگانیک نوعی نظام تولیدي است که با استفاده از آن تولید هر محصول دامی با تکیه بر رشد بالقوه دام و با استفاده از منابع کاملا طبیعی و فاقد هر گونه دستکاري صورت میگیرد
تاکید دامپروري ارگانیک بیشتر معطوف به برطرف کردن نیازهاي مختلف دام هاي مزرعه است و مستلزم استانداردها و اصولی می باشد. فاکتورهاي مطرح در دامپروري ارگانیک عبارتند از: تغذیه دام، اصلاح دام، دامپزشکی و بهداشت دام، مدیریت ضایعات، آسایش و رفاه دام وحقوق کارگران.
در اجراي دامپروري ارگانیک درکشور مسائل و مشکلاتی پیش رو می باشد که عبارتند از: وجود بیماري هاي دامی که واکسیناسیون بر علیه آنها ضروري است - تب برفکی، سل، برسلوزو غیره - ، عدم کنترل کافی مرزهاي کشور در خصوص قاچاق دام و انتقال بیماري ها به ویژه در شرق کشور، عدم وجود استانداردهاي مربوط، عدم وجود زیر ساخت هاي ضروري - قوانین و مقررات، تولید کافی علوفه ارگانیک وغیره - و عدم اطلاع رسانی و پایین بودن اطلاعات عمومی تولید کنندگان و مصرف کنندگان در زمینه دامپروري ارگانیک
با اینجال درکشور ما، بسیاري از سامانه هاي کشاورزي و تولیدات دامی و غذایی از اولویت و امتیاز براي تبدیل به کشاورزي و محصولات ارگانیک گواهی شده برخوردارند، از جمله ي این نظام ها می توان به مجتمع هاي صنعتی پرورش و نگهداري دام و نیز تولیدات عشایر کوچ نشین اشاره نمود که توانمندي هاي بالقوه ي بسیاري براي صدور گواهی ارگانیک تولیدات آنها وجود دارد، ولی متأسفانه هیچگونه تشکیلاتی براي سامان دهی، گواهی و یا فروش محصولات تولید شده دامی و غذایی در این گونه نظام ها که عموماً در آنها اصول و قواعد تولید ارگانیک به طور طبیعی وناخودآگاه اجرا می شود، وجود ندارد
استان اردبیل یکی از مناطق مهم دامپروري کشور بوده و حرفه اساسی و اصلی مردم بوده است. در حال حاضر نیز در اقتصاد منطقه نقش موثري را ایفاء می کند؛ بطوریکه بر اساس مطالعات معاونت برنامه ریزي استانداري اردبیل بر اساس شاخص RCA1، بخش دامداري با شاخصی معادل 46/5 بالاترین مزیت نسبی را در میان فعالیتهاي کشاورزي استان اردبیل دارد
همچنین در استان اردبیل، % 93 شیر خام تولید شده به صورت سنتی و توسط دامداري هاي کوچک روستائی و عشایري تولید می شود. سیستم پرورش گوسفند وبز به صورت عشایري همخوانی زیادي با سیستم دامپروري ارگانیک دارد. چراکه در سیستم عشایري دامها اغلب از مراتع دست نخورده و دوردست استفاده می کنند، نژاد هاي بومی منطقه پرورش داده می شود که پرورش در شرایط هر منطقه با آن سازگار شده و براي زندگی در آن شرایط داراي کمترین استرس محیطی می باشند. در این سیستم پرورش اغلب ازموادضد غفونی کننده شیمیایی استفاده نمی کنند و ازمواد طبیعی و روشهاي سنتی استفاده می گردد. درسیستم هاي عشایري اولاً حیوانات به صورت گله اي نگه داري می شوند و اغلب فصول سال در مراتع طبیعی چرا می کنند
روش پژوهش
این پژوهش ازنظر ماهیت از نوع پژوهشهاي کمی، ازنظر میزان کنترل متغیرها از نوع غیرآزمایشی و ازنظر هدف از نوع تحقیقات کاربردي بوده و به روش توصیفی-همبستگی انجامشده است. جامعه آماري تحقیق شامل دامداران استان اردبیل بود 119387 - خانوار. - N= حجم نمونه با استفاده از آماره کوکران، 240 نفر تعیین گردید. نمونهگیري به روش نمونهگیري طبقهاي با انتساب متناسب انجام گرفت و در داخل طبقهها افراد بهطور کاملاً تصادفی جهت مطالعه انتخاب شدند.
افراد موردمطالعه با استفاده از پرسشنامه مورد پرسشگري و مصاحبه قرار گرفتند. در پژوهش حاضر ابزار اصلی گردآوري دادهها، پرسشنامه بوده است روایی محتوایی ابزار مورداستفاده در این تحقیق توسط جمعی از صاحبنظران در حوزه ارگانیک و اساتید حوزه توسعه کشاورزي بررسی و تأیید گردید. جهت تعیین پایایی ابزار تحقیق نیز با استفاده از 30 پرسشنامه پیشآزمون انجام گرفت و مقدار آلفاي کرونباخ آن با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 21 محاسبه گردید. سپس پایایی بخشهاي مختلف پرسشنامه در مرحله پیشآزمون سنجیده شد.
ضریب آلفاي کرونباخ پرسشنامه در بخش مولفه هاي دامپروري ارگانیک 0/78 تا 0/93 محاسبه شد. در تجزیهوتحلیل دادههاي حاصل از تحقیق از روش تحلیل عاملی تاییدي براي شناسایی مؤثرترین متغیرهاي تحقیق در تحلیل مولفه هاي توسعه دامپروري ارگانیک بهره گرفته شد
یافته ها و بحث
خصوصیات فردي و حرفه اي دامداران مورد مطالعه: بررسی خصوصیات فردي افراد مورد مطالعه نشان داد که میانگین سنی دامداران 48 سال بوده و بیش از نیمی از دامداران - % 60 - در گروه سنی 59 تا 36 سال قرار دارند. بررسی نوع واحد هاي دامداري نشان داد که اکثریت دامداري هاي مورد مطالعه - - % 72/9 دامداري سنتی می باشند. بلحاظ تعداد دام موجود در دامداري ها نیز گوسفند شیري با مجموع 10560 راس دام، بیشترین تعداد را در تنوع دام موجود در دامداري هاي مورد مطالعه به خود اختصاص داده است.
تحلیل عامل هاي دامپروري ارگانیک: به منظور گزینش متغیرهاي موثر در عوامل هفتگانه دامپروري ارگانیک - رفاه و آسایش دام، بهداشت، ایمنی و دامپزشکی، تغذیه دام، تجهیزات، امکانات و مدیریت ضایعات ، مدیریت شیر دوشی، منشا دام و اصلاح نژاد و مدیریت عمومی - 65 متغیر وارد تحلیل عاملی تاییدي گردید. براساس داده هاي بدست آمده - جداول 1و - 2 براي هر عامل مشخص شد که داده ها براي تحلیل عاملی تاییدي مناسب هستند و در مجموع 31 متغیر در عامل هاي مستخرج از مرور ادبیات مورد تحلیل و تایید قرار گرفت.
جدول:1 مشخصات عامل هاي استخراج شده دامپروري ارگانیک از دیدگاه دامدارن مورد مطالعه
جدول:2 مشخصات متغیرهاي استخراج شده در عامل رفاه و آسایش دام از دیدگاه دامدارن مورد مطالعه
