بخشی از مقاله
چکیده:
هر کشوری جهت توسعه پایدار نیازمند فرآیند آموزشی مؤثر و دائمی میباشد. صنعت دامپروری کشور که بخشهای آن همچنان با شیوههای سنتی و کم بازده مدیریت میشود، نیازمند بازنگری اساسی بویژه در حوزههای تخصصی و فنی میباشد. به نظر میرسد با توجه به جایگاه فعلی صنعت دام و طیور در کشور و با در نظر گرفتن اُمور مختلف مؤثر بر این حوزه کشاورزی بهتر است دو برنامه کوتاه و بلند مدت برای آینده هر چه روشنتر این صنعت تدوین شوند. در هر یک از این دو برنامه باید چهار ستون حاکمیت،دانشگاه ، سازمانها و تشکلها و صنعت را با هم و درکنار هم در نظر گرفت. اگر بتوانیم انرژی هر کدام از ایناَرکان را در جهت افزایش کیفیت آموزشی پرورشدهندگان حیوانات مزرعهای و متخصصان فعال در این حوزه، ارتقاء تکنولوژیهای مورد استفاده و ورود فناوریهای نوین در این صنعت، و ارتقاء کیفیت بهداشتی و سلامتی محصولات دامی تولیدی در کشور در جهت ارتقاء بهداشت و سلامت عمومی جامعه، متمرکز کنیم، میتوانیم گامی مؤثر را در جهت توسعه پایدار صنعت کشاورزی و دامپروری و به تبع آن نیل به اهداف والای اقتصاد مقاومتی و خودکفایی در تولید موادغذایی پروتئینی برداریم.
واژگان کلیدی: اقتصاد مقاومتی، پرورش حیوانات مزرعهای ، توسعه پایدار، تولیدات کشاورزی، صنعت دامپروری
مقدمه
به منظور دستیابی به یک سامانه پایدار دامپروری و اثرگذاری بیشتر روشهای آموزشی در این حوزه، شاید بتوان آموزشهای مورد نظر را به بخشهای متفاوتی تقسیم بندی نمود؛ -1 آموزش عمومی از طریق رسانههای جمعی؛ به منظور افزایش آگاهی مردم در ارتباط با اهمیّت حیوانات مزرعهای از جهتارزشمندی محصولاتی که در این حوزه تولید میشوند و تأثیری که بر سلامت و بهداشت عمومی جامعه دارند.
-2گام دوّم آموزش که بیشتر بر جنبههای تخصصی پایهگذاری میشود و تولیدکنندگان و افرادی که در مزارع پرورشی کار میکنند باید مد نظر قرار بگیرند. این بخش میتواند به دو زیر بخش تقسیم گردد؛ الف - آموزش به تولیدکنندگان خُرد در واحدهای کوچک و روستایی که میتواند از طریق مجاری رسمی و سیستمهای ترویجی کشور صورت بگیرد؛ ب - گروه بعدی مورد نظر، تولیدکنندگان متوسط و بزرگی هستند که به شیوههای نیمه صنعتی و صنعتی به پرورش دام و طیور اشتغال دارند. این گروه نیازمند به آموزش مؤثر و فنی توسط متخصصین در گرایشهای مختلف رشته علوم دامی هستند. در نهایت گام آخر در این مرحله، آموزش و تربیت آموزشدهندگان و متخصصین میباشد، که عموماً فارغالتحصیلان دانشگاهی در حوزههای دامپروری هستند که باید در مراکز آموزشی، بخوبی در زمینههای تئوری و عملی تربیت شده و آموزش داده شوند.
به نظر می-رسد که چنانچه این فرآیندها بخوبی برنامهریزی شود، میتواند باعث افزایش بازدهی دامها، درآمد بهتر پرورش دهندگان، بازدهی بهتر نهادههای دامی و افزایش تولید جهت تأمین نیازهای رو به رشد منابع پروتئینی در جامعه گردد.یکی از نیازهای توسعه پایدار در صنعت دامپروری، ارتقاء تکنولوژیهای با بازده بیشتر در عملیّات مزارع پرورشی میباشد. مثلاً در واحدهای پرورش گاوشیری ماشینهای شیردوشی کارآمدتر از لحاظ هزینه انرژی، کارگری و دقّت در دوشش و سلامتپستان بویژه در واحدهای بزرگ صنعتی باید مدنظر قرار بگیرند. سایر مواردی را که می توان در این راستا مد نظر قرار داد عبارتند از؛ استفاده از تکنولوژی فرآوری مواد خوراکی که میتوانند باعث افزایش قابلیت هضم مواد مغذی موجود در نهادههای دامی و سلامت دستگاه گوارش حیوان شوند؛ احداث و یا اصلاح تأسیساتی که باعث ارتقاء آسایش حیوانات و کاهش تنش در آنها میشوند تا حیوانات بتوانند حداکثر ظرفیت ژنتیکی خود را بروز دهند.
افزایش هزینههای انرژی در کشور در طی سالهای اخیر نیز باعث شده است تا هزینه حمل و نقل و جابجایی مواد مورد نیاز واحدهای پرورشی افزایش پیدا کند، بنابراین به نظر میرسد که در زمینه آمایش واحدهای پرورشی در سیستم توسعه پایدار باید تجدید نظر صورت بگیرد، به عبارت دیگر واحدهای بزرگ پرورش حیوانات مزرعهای باید در مکانهایی احداث شوند که نیازهای آنها به نهاده به آسانی و صرف کمترین هزینه تأمین گردد. آب مورد نیاز واحدها و مزارع پرورشی، مزارع تأمین منابع علوفهای و دانه غلات برای دامداریها و مرغداریها در نزدیکترین مکان به واحد پرورشی باشد، زیرا در سیستم پرورش دام و طیور سالانه به مقدار زیادی مواد کنسانترهای - مثل؛ دانه غلات - و علوفهای نیاز میباشد.
در یک جامعه توسعه یافته افراد باید در مقابل انجام امور محوله خود مسئول باشند. در اتحادیه اروپا قانونی تدوین شدهاست که تولیدکنندگان محصولات دامی را ملزم به تولید یک محصول سالم مینماید، و تولیدکنندگان محصولات حاوی آلودگیهای مختلف - میکروبی، سمی و ... - باید در قبال محصولات تولیدی خود مسئول و پاسخگو باشند. در این سیستم، پرورش دهندگان دام و طیور باید تلاش نماید تا قواعد مربوط به کیفیت مواد خوراکی مصرفی دام، داروهای بکارگرفته شده در درمان حیوانات بیمار و امور رفاهی حیوان را برابر مقررات رعایت نماید تا در محصولات تولیدی آنها، مواد مضر و زیانآور برای سلامت انسان وجود نداشته باشد و در صورت مشاهده آن آلودگی در محصولات دامی به لحاظ حقوقی قابل پیگرد قانونی میباشد.
برنامههای کوتاه و بلند مدت برای قرارگرفتن در مسیر توسعه پایدار در حوزه صنعت دامپروری
با توجه به جایگاه فعلی صنعت دام و طیور در کشور و با در نظر گرفتن اُمور مختلف مؤثر بر این حوزه کشاورزی بهتر است دو برنامه کوتاه و بلند مدت برای آینده هر چه روشنتر این صنعت تدوین شود. در هر یک از این دو برنامه باید چهار ستون حاکمیت، دانشگاه، تشکلها و صنعت را با هم و درکنار هم در نظر گرفت.در برنامه کوتاه مدت به فرض یک ساله، نقش حاکمیت بسیار پررنگ است و حتّی با توجه به شواهد بر سه اصل دیگر نیز سایه افکنده و دیگر بخشها بیشتر مفعول میباشند. امّا به هر حال در همین فرصت اندک نیز با نشستهای اضطراری صاحبنظران سه بخش دیگر و رایزنی میتوان از خرد جمعی بهره برد و لااقل در تصمیمسازی برای تصمیمگیری حاکمیت برای مسائلی مانند تنظیم بازار نقش سازندهای ایفا نمود.
امّا در برنامه بلند مدت به فرض ده ساله، میتوان با فراغ بال بیشتر سرنوشت این صنعت را جور دیگری رقم زد و در این بین دو بازوی دانشگاه و تشکلها میتوانند با هم نقشهای محوری ایفاء نمایند. به عبارت دیگر دانشگاهها به عنوان مبدأ تحول و تربیت کارشناسان آینده به سمت کاربردیتر شدن آموزش و پژوهش مورد نیاز صنعت پیش روند و تشکلهای مربوطه نیز به عنوان حلقههای گمشده بین دانشگاه، صنعت و حاکمیت نقش آفرینی پررنگتری داشته باشند. خلاصه برنامه بلند مدت برای هر یک از بخشها میتواند به قرار زیر باشد:
الف - حاکمیت:
1.بهبود وضعیت بیمه محصولات دامی
2.تخفیف مالیاتی برای واحدهای تولیدی با بازدهی بالا و دارای ارتباط مناسب با دانشگاهها و تشکلها
3.تشویق مالی و اعتباری با وام کم بهره و یارانه و جایزه صادرات
4.تعیین حداقل قیمت تضمینی شیر، دام زنده، مرغ و تخم مرغ برای جلوگیری از ضرر تولیدکنندگان در این صنعت
5.سرمایهگذاری برای بهبود وضعیت مرغ لاین برای دفع خطر احتمالی ناشی از وابستگی شدید به سویههای مرغخارجی
6.حمایت از برندسازی ایرانی قوی برای رقابت در بازارهای جهانی
7.درجهبندی کیفی محصولات با قابلیت رهگیری از مصرفکننده تا تولیدکننده
8.حمایت رسانها از تولید ملّی و اطلاعرسانی مناسب جهت رفع برخی نگرانیهای مصرفکنندگان ناشی از شایعات
9.شایسته سالاری در پستهای تخصصی و بهرهگیری از اساتید و خبرگان پیشکسوت در اتاقهای فکر
.10 توجه به نژادها و تودههای ژنتیکی دام و طیور بومی به عنوان میراثی گرانبها برای آیندگان و به فراموشی نسپردن مراکز اصلاح نژاد دام و طیور بومی در کشور
11.توجه به حفظ محیط زیست به خصوص محدودیت دفع آمونیاک و فسفر از فضولات دامداریها و مرغداریها
12.توجه به منابع انرژی نو و درجهبندی واحدهای تولیدی با توجه به میزان بهرهوری
.13قانونگذاری و اجرای دقیق قانون جهت حفظ کاربری زمینهای مزراع پرورشی - و حالت کلیتر بخش کشاورزی - با سیاستهای ترغیبی
14.استفاده از مشارکت خارجی به منظور بهرهگیری از دانش فنی آنها و نه فقط واردات کالاهای مصرفی
15.جذب سرمایهگذار برای تولید متیونین، لیزین، ترئونین و کولین برای جلوگیری از خروج وحشتناک ارز از کشور
16.نظارت بیشتر در جلوگیری از ورود مواد اولیه بی کیفیت مانند متیونین تقلبی از مبادی ورودی کشور
.17 سیاستگذاری تشویقی برای فعالترسازی صنایع مربوط به تجهیزات دامداریها، مرغداریها و صنایع فرآوری محصولات فرعی کشتارگاه
.18 بهبود روابط بینالملل به ویژه با کشورهای همسایه برای بازار خارجی سهل الوصول و سپس تلاش برای بازاریابی جهانی
19. ایجاد مناطق آزاد ویژه کشاورزی و نقش پررنگتر بورس
20. توجه به شرایط اقلیمی هر منطقه از کشور در سرمایهگذاریهای مربوطه
.21 برنامهریزی برای تبدیل هر منطقه روستایی به یک شهرک دامپروری و احداث صنایع تبدیلی در فاصلهای مناسب و قابل دسترس برای آنها .22 تشویق پرورش دهندگان برای استفاده از محصولات فرعی و ضایعات صنایع تبدیلی کشاورزی به عنوان بخشی ازجیره غذایی دام و طیور در جهت کاهش وابستگی این صنعت به مصرف غلات - که عمدتاً وارداتی میباشند -
ب - دانشگاه
1.ایجاد رشتههای کاربردی و بین رشتهای جدید متناسب با نیاز صنعت آتی و بازنگری سرفصل بعضی از دروس فعلی
2. انجام تحقیقات سفارشی صنعت در پایان نامهها و طرحهای دانشگاهی
3.ایجاد قطب علمی موضوعی خاص در یکی از دانشگاههای معتبر هر استان برای تمرکز بر نیازهای ویژه پژوهشی
4.تقویت هر چه بیشتر دفتر ارتباط با صنعت و تعامل گسترده با مراکز علمی- تحقیقاتی جهان
5.تقویت پارکهای علم و فناوری در کنار دانشگاهها
6.گذراندن جدی دورههای کارورزی توسط دانشجویان در واحدهای تولیدی طی چند دوره در ابتدا و انتهای دوران تحصیل - اندیشه کایری -
7.برگزاری دورههای آموزشی برای کارشناسان صنعت با اِمتیاز بازآموزی و لحاظ در رتبه نظام مهندسی
8.انجام آزمایشات مورد نیاز صنعت در آزمایشگاهها و درمانگاههای مرجع دانشگاهها
9.محدود کردن تعداد پذیرش دانشجویان و ایجاد توازن بین دانش آموختگان هر تخصص و نیاز بازار کار
.10 تغییر خط مشی ارتقای اعضای هیأت علمی از انتشار مقالات غیرکاربردی، به سمت پژوهشهای کاربردی در حوزه صنعت و تبدیل دانش به اختراعات کاربردی
ج - صنعت:
1.به روزسازی دانش فنی کارشناسان و آموزش حرفهای کارگران در مزارع پرورشی
2.تجهیز و نوسازی مزارع پرورشی
